نکاتی دربارۀ کشف‌المحجوب ابویعقوب سجستانی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

این مقاله بر آن است تا با بررسی و بازکاوی رسالۀ کشف‌المحجوب اثر ابویعقوب سجستانی که یکی از مهم‌ترین آثار فارسی اسماعیلی به شمار می‌رود، به برخی از پرسشها و ابهامات دربارۀ آن پاسخ گوید. برای این منظور نگارنده پنج پرسش اصلی را مطرح کرده و با مروری بر پژوهشهای انجام گرفته ــ به‌ویژه جدیدترین تحقیقات پژوهندگان غربی ــ آنها را نقد و تحلیل کرده و کوشیده است تا با ارائۀ شواهد و دلایل کافی، بهترین اظهار نظرها را برگزیند.
این پنج پرسش به‌طور عمده دربارۀ زبان اصلی اثر، مترجم رساله، کامل یا ناقص بودن ترجمه، قرائت «جُستار» یا «جَستار» و تناقض میان آراء ابویعقوب و منتقدانش پیرامون مسألۀ «تناسخ» است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Remarks on Abu Ya’qub Sajestani’s Kashf al-Mahjub

نویسنده [English]

  • Salman Saket
چکیده [English]

By examining and analysing Abu Ya’qub Sajestani’s Kashf al-Mahjub, a very important Isma’ili treatise in Persian, this article intends to address a number of queries and ambiguities about it. To this end, the present writer puts forward five basic questions and, by going over the studies carried out up until now – especially the most recent ones made by Western scholars - endeavours to analyze and evaluate them, opting for the best of them by presenting sufficient reasons.
These five questions are mainly concerned with the original language of the work, its translator, the degree of completeness or otherwise of the translation, how the word (جُستار (جَستار is read, and the contradiction between the views of Abu Ya’qub and his critics regarding the problem of تناسخ (metamorphosis).

ـ ابراهیمی دینانی، غلامحسین، 1385، دفتر عقل و آیت عشق، تهران: طرح نو، چاپ سوم.
ـ استرن، اس. ام.، 1357، «ابویعقوب سجزی»، دانشنامۀ ایران و اسلام، زیر نظر احسان یارشاطر، ج 9، ص 1130-1131.
ـ بهار، محمّدتقی، 1382، سبک‌شناسی، تهران: امیرکبیر، چاپ نهم.
ـ بیرونی، ابوریحان، تحقیق ماللهند، بیروت: عالم الکتاب، الطبعة الثانیة، 1403ق /1983م.
ـ دایرةالمعارف فارسی، 1356، زیر نظر غلامحسین مصاحب، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی با همکاری مؤسسۀ فرانکلین.
ـ زریاب خویی، عباس، 1373، «ابویعقوب سجزی»، دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج 6، تهران، مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
ـ سجستانی، ابویعقوب، کشف‌المحجوب، به تصحیح هنری کربین، تهران: انستیتو ایران و فرانسه، 1327ش/1949م.
ـ سجستانی، ابویعقوب،  الینابیع، در ایران و یمن، به تصحیح هنری کربین، تهران: انستیتو ایران و فرانسه، 1340ش/1961م.
ـ سزگین، فؤاد، 1380، تاریخ نگارش‌های عربی، به کوشش احمدرضا رحیمی ریسه، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ شرح قصیدۀ فارسی خواجه ابوالهیثم احمد بن حسن جرجانی، منسوب به محمّد بن سرخ نیشابوری، به کوشش‌ هانری کربن و محمّد معین، تهران: انستیتو ایران و فرانسه، 1334ش/1955م.
ـ صفا، ذبیح‌الله، 1363، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوسی، چاپ ششم.
ـ مادلونگ، ویلفرد، 1380، «ابویعقوب سجستانی و تناسخ»، نامۀ انجمن، سال 1، ش 4، صص 49-68.
ـ ناصرخسرو، خوان‌الاخوان، به خامۀ ع. قویم، تهران: کتابخانۀ بارانی، 1338.
ـ ناصرخسرو، زادالمسافر، به تصحیح سیدمحمّد عمادی حائری، تهران: میراث مکتوب، 1384.
ـ نفیسی، سعید، 1344، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، تهران: فروغی.
ـ واکر، پل ای، 1377، ابویعقوب سجستانی متفکر و داعی اسماعیلی، ترجمۀ فریدون بدره‌ای، تهران: فرزان روز.
ـ هیرجی، بستان، 1371، «مقدمه» بر «الرسالة الباهرة»، تحقیقات اسلامی، س 7، ش 2، صص 21-35.
- Corbin, Henry. (1949). "Introduction", Kashf Al-Mahjub, Tehran, Institut Francais de Recherche En Iran.
- Ivanow, W. (1963). Ismaili Literature, Tehran.
- Landolt, Hermann. (2001). "Kashf al-mahjub", An Anthology of Philosophy in Persia, ed. Seyyed Hossein Nasr, Oxford, Vol. 2, pp. 80-124.
- Landolt, Hermann. (2008). An Anthology of Ismaili Literature, London, New York, pp. 121-130.
- Landolt, Hermann. (2011). "Kašf Al-Mahjub of Sejzi", Encyclopaedia Iranica, New York, Vol. XV, pp. 666-668.
- Lazard, Gilbert. (1963). La Langue des plus Anciens Monuments de la prose persane, paris.
- Poonawala, Ismail, K. (1977). Biobibliography of Ismaili Literature, California.
- Stern, S. M. (1983) "Abūl-Qāsim Al-Bustī and his Refutation of Ismāʻ ilism", Studies in Early Ismā,ilism, Leiden.
- Walker, Paul E. (1985). "Abū Yaʻqūb Sejestānī", Encyclopaedia Iranica, New York, Vol. I, pp. 396-398.
- Walker, Paul E. (1996). Abū Yaʻqūb al-Sijistānī Intellectual Missionary, London.