بررسی نارساییها و کاستیهای تصحیح رسالۀ تبصرة المبتدی و تذکرة المنتهی و لزوم تصحیح مجدد آن

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

صدرالدین قونوی، از شارحان مشهور مکتب ابن‌عربی، بیشتر آثارش را به عربی نوشته است، ولی رسائلی هم به فارسی به وی منسوب است. مع ذلک، صحت انتساب آنها به قونوی نیاز به بررسی دقیق‌تری دارد. با این حال، رسالۀ تبصرة المبتدی و تذکرة المنتهی که به طرح مسائل مهم عرفانی مانند ولایت، نبوت، ذات و صفات خداوند و امثال اینها پرداخته، از جمله آثار فارسی منسوب به اوست که تشکیک‌هایی در این خصوص میان برخی محققان مطرح شده است. از این رساله دو چاپ نشر شده، که یکی از آنها با عنوان آفاق معرفت، به کوشش نجفقلی حبیبی به چاپ رسیده است. این مقاله با بررسی چاپ حبیبی و نسخه‌های مورد استفادۀ وی، نارسایی‌ها و کاستی‌های آن را باز می‌نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An inspection of the defects and deficiencies in the redaction of the treatise Tabserat al-Mobtadi va Tazkerat al-Montahi and the need to re-edit it

نویسنده [English]

  • Hamze Kaffash
چکیده [English]

Sadr al-Din Qunavi (1210-1275), one of the famous commentators of Ibn-e Arabi’s school of thought, wrote most of his works in Arabic. However, a number of Persian treatises have also been ascribed to him. Obviously, the attribution of such treatises to him ought to be further authenticated. Nevertheless, the essay Tabserat al Mobtadi va Tazkerat al-Montahi, on a variety of important mystical issues such as sainthood (velayat), prophethood, God’s Quiddity and Attributes and some other topics, is worth full attention despite its doubtful imputation to Qunavi.
Of this treatse two different editions can be found in the publishing market, one of them, entitled the Afaq-e Ma’refat (Horizons of gnosis), has been amended by Najaf-Qoli Habibi. By reviewing Habibi’s edition and the manuscripts used by him, the present article tries to evaluate this edition and address its defects and shortcomings, emphasising the need for a fresh redaction of the work.

ـ ابن‌عربی، محی‌الدین، فصوص الحکم، برگردان متن، توضیح و تحلیل محمد علی موحد و صمد موحد، تهران: نشر کارنامه، 1389.
ـ الافلاکی العارفی، شمس‌الدین احمد، مناقب‌العارفین، به‌ کوشش تحسین یازیجی، تهران: دنیای کتاب، 1382.
ـ آقسرائی، محمودبن محمد، مسامرة الاخبار و مسایرة الاخیای یا تاریخ سلاجقه، با اهتمام و تصحیح دکتر عثمان توران، تهران: انتشارت اساطیر، 1362.
ـ جهانگیری، محسن، 1375، محی‌الدین ابن‌عربی چهرۀ برجسته عرفان اسلامی، تهران: دانشگاه تهران.
ـ جامی، نورالدین عبدالرّحمن، نفحات الانس من حضرات القدس، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، تهران: سخن، 1390.
ـ جامی، نورالدین عبدالرّحمن، نقدالنصوص، تصحیح ویلیام چیتیک، تهران: انجمن فلسفۀ ایران، 2536.
ـ جهانبخش، جویا، 1390، راهنمای تصحیح متون، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
ـ جوینی، ابوالحقائق محمدبن احمد، منهاج السیفیه، به اهتمام نجیب مایل هروی، تهران: مولی، 1363.
ـ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، تصحیح محمد شرف‌الدین، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
ـ حبیبی، نجفقلی، 1364، «تبصرة المبتدی و تذکرة المنتهی»، معارف، دورۀ دوم، شمارۀ اول (فروردین و تیر)، ص 69 تا 128.
ـ چیتیک، ویلیام، 1357، «مطالع‌الایمان»، جاویدان خرد، س 4، ش 1، صص 57-80.
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا، 1390، «مکاتبات خواجه نصیر طوسی و صدرالدین قونوی»، گزارش میراث، دورۀ دوم، س 5، ش 45، خرداد و تیر، ص 10.
ـ شیرازی، محمدمعصوم (معصوم‌علیشاه)، طرائق الحقائق، تصحیح محمّدجعفر محجوب، تهران: کتابخانۀ بارنی، 1339.
ـ عداس، کلود، 1387، در جستجوی کبریت احمر، ترجمه فریدالدین رادمهر، تهران: نیلوفر.
ـ قونوی، صدرالدین، اعجاز البیان فی تأویل ام القرآن، ترجمۀ محمّد خواجوی، تهران: مولی، 1386.
ـ قونوی، صدرالدین، تبصرة المبتدی و تذکرة المنتهی (آفاق معرفت)، مقدمه و تصحیح نجفقلی حبیبی، قم: کتابسرای اشراق، 1381.
ـ قونوی، صدرالدین، کتاب فکوک (کلید اسرار فصوص‌الحکم)، مقدمه و تصحیح و ترجمه و تعلیق محمد خواجوی، تهران: مولی، 1385.
ـ کربن، هانری، 1384، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمۀ جواد طباطبایی، تهران: کویر.
ـ کرمانی، اوحدالدین، مناقب اوحدالدین حامدبن ابی‌الفخر کرمانی، با تصحیح و حواشی بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1347.
ـ مایل هروی، نجیب، 1364، «کتاب‌شناسی دو رسالۀ معراجیۀ بوعلی و تبصره قونوی»، مجلۀ کیهان فرهنگی، بهمن، ش 23.
ـ مدرس، میرزا محمدعلی، ریحانةالادب، ج 3، تبریز: چاپخانۀ شفق، بی‌تا.
ـ هجویری، ابوالحسن علی‌بن عثمان، کشف‌المحجوب، مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، تهران: سروش، 1389.