تحلیل شرح مثنوی میر نوراللّه احراری و مقایسه‌ی آن با شروح دیگر

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

چکیده

قرآن کتاب راهنمای جاودانۀ بشریت، به زبان وحی و به واسطۀ پیامبر اکرم (ص) بر جامعۀ انسانی نازل شد. ارشادات و تنبیهات این اثر آسمانی، در بسیاری از کتب دست‌نوشتۀ بشر، شرح و توضیح شد که از آن میان، مثنوی معنوی مولانا جلال‌الدین، منحصر به فرد است و شاید بتوان گفت بیشترین سهم را در ترویج فرهنگ و آموزه‌های قرآنی و دینی داشته است. این کتاب ارزشمند را به گفتۀ بزرگان ادب و عرفان، باید به نوعی تفسیر عرفانی قرآن کریم دانست، چرا که از دو خصلت اساسی قرآن برخوردار است: اول اینکه همانند قرآن دارای ظاهر و باطنی نهفته و چند لایه است، و دوم اینکه همچنان که در قرآن داستان‌ها و تمثیل‌ها برای عبرت‌آموزی بیان می‌شوند، مولانا نیز در مثنوی برای شرح و بسط مفاهیم، به آوردن داستان‌ها و حکایات متوسل می‌شود تا هرکس بر حسب استعداد و به قدر فهم خود از آن بهره گیرد.
از زمان تألیف این کتاب گرانبها تاکنون­، مباحث و شروح بسیاری پیرامون آن به وجود آمده است که هر یک از زوایۀ خاصی به آن نگاه کرده‌اند و بعضاً به حل دشواری‌های موجود در راه فهم مطالب آن، همت گماشته‌اند، یکی از این شروح را شاه میرمحمد نوراللّه احراری دهلوی نگاشته است که در آن علاوه بر توجه به کتب شرح متقدمین و نقد و بررسی آن‌ها، به توضیح مشکلات بسیاری از ابیات پرداخته است که تا زمان خود او، برای محصلان این کتاب، محل سؤال بوده­اند. این شرح سپس مورد استفاده و استناد شارحان دیگری از جمله ولی محمد اکبر آبادی و خواجه ایوب پارسا قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Mathnavi Commentary by Mir Noor Allah Ahrari and Its Comparison with the Other Ones

نویسنده [English]

  • Hassan Dashti
چکیده [English]

The Qoran, the everlasting book of guidance for mankind, was descended in the language of revelation through the Holy Prophet Mohammad to the human community. The teachings and warnings of this celestial book were explained and interpreted in many books written by man. Among them, the Mathnavi by Mowlana Jalal al-Din is a unique one, and it is likely to say that it is the most responsible authorship in the promotion of the Qoranic and religious culture and teachings. As indicated by the great scholars of literature and mysticism, this valuable book should be somehow considered as a Qoranic mystical exegesis, since it bears the two basic Qoranic characteristics: first, like the Qoran, it has outward and multi-layer inward aspects: and second, following the example of the Holy Qoran, it uses stories and parables to elaborate the conceptions in order that everybody takes advantage of them according to his/her capacity.
Since the time this valuable poem was composed, there have been many discussions and commentaries written on it. Each of them looked at it from a certain outlook and some of them paved the way to understanding it by solving the problems. One of these commentaries is written by Shah Mir Noor Allah Ahrari of Delhi. He explains many difficulties of the verses which appeared as questions to the students of the Mathnavi until his age, in addition to criticizing his predecessors and concentrating on them. Then, other commentators such as Vali Mohammad Akbar Abadi and Khwaja Ayyub Parsa, took advantage of his book.

- احراری دهلوی، شاه میر محمد نورالله، شرح مثنوی، نسخۀ خطی به شمارۀ 17588، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
- اکبرآبادی، ولی محمد، شرح مثنوی مولوی، ن. مایل هروی، چ ا، تهران، قطره، 1383.
- پارسا، خواجه ایوب، اسرارالغیوب، محمد جواد شریعت، چ 1، تهران، اساطیر، 1377.
- زمانی، کریم، شرح جامع مثنوی، 6 جلد، چ ا، تهران، مؤسسه اطلاعات، 1376.
- شیمل، آن ماری، شکوه شمس، چ 3، تهران، علمی و فرهنگی، 1375.
- عباسی، عبداللطیف، لطایف معنوی من حقایق المثنوی، چاپ سنگی به شمارۀ 1357، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
- فروزانفر، بدیع الزمان، شرح مثنوی شریف، 3 جلد، چ 7 تهران، علمی و فرهنگی، 1373.
- شمس، لنگرودی، محمد، گردباد شور و جنون، چ 2، تهران، مرکز، 1372.
- نیکلسون، رینولد، مثنوی مولوی، نصرالله جوادی، 4جلد، چ 1، تهران، امیرکبیر، 1363.