ORIGINAL_ARTICLE
چگونگی روند ترکیببندی در نگارههای ایرانی؛ مورد پژوهشی: نگارۀ «بازی شطرنج بوزرجمهر و سفیر هند» از نسخۀ خطی شاهنامۀ بایسنقری
امروزه تقریباً تردیدی نیست که نگارههای ایرانی با استفاده از پیشنمونهها ترکیب میشدهاند. با این حال، این پرسش اساسی که ترکیب این پیشنمونهها بر اساس چه ضوابطی صورت میگرفته، قابل طرح است. مقالۀ پیش رو با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی موردی تلاش میکند تا با تکیه بر مشاهدة دقیق مجلس بیستویکم شاهنامۀ بایسنقری یعنی «بازی شطرنج بوزرجمهر و سفیر هند»، چگونگی روند ترکیب عناصر و اجزاء را در نگارههای ایرانی بکاود. در این پژوهش، ضمن طرح مهمترین نظریهها دربارۀ چگونگی این روند، سرانجام مشاهده میشود که اگرچه هیچ یک از این آراء به تنهایی نمیتوانند از عهدة توجیه آن در نگارۀ یاد شده برآیند، اما ترکیبی از این نظریهها میتواند این روند را در نگارۀ پیشگفته بازسازی و تبیین کند.
http://www.am-journal.ir/article_46367_57b00f3ccd74bca3c9ad38822787985a.pdf
2016-05-21
9
32
ترکیببندی
بازی شطرنج بوزرجمهر و سفیر هند
شاهنامۀ بایسنقری
فن خطکشی سنتی اسلامی
ساختار شبکهای شکل
کامران
افشار مهاجر
afshar@art.ac.ir
1
دانشیار گروه ارتباط تصویری دانشکدۀ هنرهای تجسمی دانشگاه هنر تهران
AUTHOR
طیبه
بهشتی
tb.beheshti@gmail.com
2
دانشجوی دکتری گروه پژوهش هنر پردیس باغ ملی دانشگاه هنر تهران
LEAD_AUTHOR
ـ السعید، عیصام و پارمان، عایشه، 1376، نقشهای هندسی در هنر اسلامی، ترجمۀ مسعود رجبنیا، تهران: سروش.
1
ـ پورتر، ایو، 1389، آداب و فنون نقاشی و کتابآرایی، ترجمۀ زینب رجبی، تهران، موسسۀ تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن.
2
ـ سیدعباسزاده، میرمحمد، 1380، روشهای عملی تحقیق در علوم انسانی، ارومیه، دانشگاه ارومیه.
3
ـ سید یوسف، حسین، 1390، رسالۀ جلدسازی، به کوشش علی صفری آققلعه، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
4
ـ عدل، شهریار، 1379، «یک جفت کاشی دو آتشه یادبود از کاشان مورخ سال 711ق، پیمانهها و خطوط تصحیح و تنظیمکننده در نقاشی شرقی، بخش دوم»، هنر و جامعه در جهان ایرانی، مترجم: ژاله کهنموییپور، تهران: توس.
5
ـ عموزادۀ مهدیرجی، محمدرضا و قلیچخانی، حمیدرضا، 1388، «کتابت و صفحهآرایی شاهنامۀ بایسنقری»، فصلنامۀ علمی-پژوهشی نگره، تهران، دانشگاه شاهد، ش 11، ص 18ـ29.
6
ـ مخلص، آنندرام، 2013، مرآت الاصطلاح، دهلی نو: کمیسیون نسخههای خطی.
7
ـ مهدوی، محمدامین، 1388، «گواه صفحهآرایی شبکهای در نسخههای خطی ایران»، زبان تصویری شاهنامه، ترجمۀ سیدداود طبایی، تهران، موسسۀ تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن.
8
ـ مهران، فرهاد، 1387، «بیت مصور: پیوند متن و نقش در نسخههای شاهنامه»، نامه بهارستان، ش 13ـ14، ص 103ـ118.
9
ـ نظرلی، مائیس، 1390، جهان دوگانۀ مینیاتور ایرانی، ترجمۀ عباسعلی عزتی، تهران، فرهنگستان هنر.
10
ـ هزاوهای، هادی، 1363، «هنرهای تجسمی: اسلیمی، زبان از یاد رفته»، فصلنامۀ هنر، ش 6، ص90ـ117.
11
ـ یکتایی، مجید، 1352، «شطرنج در داستانهای ایرانی»، هنر و مردم، ش 134، ص 33ـ36.
12
ـ Adle, Chahryar, (1975), “Recherche Sur le module et le trace’ correcteur dans la miniature orientale”, Le Monde Iranien et L’ Islam 3, Paris.
13
ـ Hillenbrand, Robert, (2010), “Exploring a Neglected Masterpiece: The Gulistan Shahnama of Baysunghur”, Iranian Studies, V. 43, Num. 1, pp. 97-126.
14
ـ Lentz, Thomas w., (1985), Painting at Herat under Baysunghur ibn Shahrukh, Harvard University, unpublished PhD dissertation, Cambridge, Massachusetts.
15
ـ Papadopoulo, Alexandre, (1979), Islam and Muslim Art, T: Robert Erich Wolf, New York, Harry N. Adams.
16
ـ Shoraye Markazi Jashn Shahanshahi Iran (1971), the Shahnameh of Ferdowsi, the Baysonghori Manuscript, an Album of Miniatures and Illumination, Tehran: Central Council of the 2500th anniversary of the founding of the Persian Empire by cyrus the Great.
17
ORIGINAL_ARTICLE
نقد و بررسی کتاب «فرهنگ نصیری»
با گسترش زبان ترکی در ایرانِ عصر صفوی و نیاز به این زبان برای برقرار داشتن ارتباطات با کشورهای ترکزبان همسایه، شماری فرهنگ لغت در این دوره تألیف شد تا یادگیری ترکی و فهم کلمات دشوار این زبان را در متون مختلف آسان سازد. فرهنگ نصیری یکی از این فرهنگهاست که دو تن از منشیان درباری عهد صفوی با هدف یاد شده تألیف کردهاند که تنها نسخۀ خطی آن را دکتر حسن جوادی و دکتر ویلم فلور با همکاری چند تن دیگر اخیراً تصحیح و نشر کردهاند. قصد در این مقاله معرفیِ اجمالی و سپس نقدی بر این کتاب است که ضمن آن نمونههایی از خطاهای متعدد عجیبِ آن نقل خواهد شد. نتیجهگیری نگارنده این است که آنچه مصححان محترم انجام دادهاند، اززش علمی ندارد و چیزی جز اتلاف پول در بر نداشته است.
http://www.am-journal.ir/article_46368_430e83d704833c861010f2d7e4fb2205.pdf
2016-05-21
33
49
فرهنگ نصیری
تصحیح نسخه
ترکی
فارسی
نقد
حسین
بخشی
bhosein30@yahoo.com
1
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه زنجان
AUTHOR
ـ استرآبادی، میرزا مهدیخان، فرهنگ سنگلاخ، تصحیح حسین محمدزاده صدیق، تبریز، اختر، 1394.
1
ـ حافظ، شمسالدین محمد، دیوان، به تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، به کوشش عبدالکریم جربزهدار، تهران، اساطیر، 1368.
2
ـ خویی، حکیم محمد، خلاصۀ عباسی (تلخیص فرهنگ سنگلاخ)، با مقدمه، تصحیح و تحشیۀ حسین محمدزاده صدیق، تبریز، یاران، 1388.
3
ـ داشقین، علی، 1389، فرهنگ ترکی-فارسی داشقین، تبریز، اختر.
4
ـ دهخدا، لغتنامه، 1339، زیر نظر دکتر محمد معین، (ج 38)، تهران، سازمان لغتنامۀ دهخدا.
5
ـ سعدی، مصلحالدین، گلستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران، انتشارات خوارزمی، 1369.
6
ـ شهریار، محمدحسین، 1392، کلیات اشعار ترکی شهریار، چاپ بیست و هفتم، تهران، زرین.
7
ـ نسیمی، عمادالدین، دیوان اشعار ترکی، تصحیح حسین محمدزادۀ صدیق، تبریز، اختر، 1392.
8
ـ نصیری، محمدرضا و عبدالجمیل، فرهنگ نصیری، به کوشش حسن جوادی و ویلم فلور، تهران و تبریز، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و انتشارات آیدین، 1393.
9
ـ یونس امره، گزیدۀ اشعار عرفانی یونس امره، به کوشش قدیر گلکاریان، تبریز، یاران، 1387.
10
ORIGINAL_ARTICLE
نسخهای معتبر از دیوان سیدحسن غزنوی
سیدحسن غزنوی مشهور به سیداشرف، از شاعران توانمند نیمۀ اول قرن ششم هجری است که در تاریخ شعر فارسی مقام و منزلت مهمی دارد و بررسی و مطالعۀ آثارش در ارزیابیهای لازم برای محققان تاریخ ادبیات ضروری است. دیوان او نخستین بار در سال 1328ش به همت محمدتقی مدرس رضوی منتشر شده است، اما به سبب متأخر بودن نسخهها و اغلاط و تصحیفهای آنها، ابهامات و اشکالات فراوانی به متن چاپی راه یافته است. امروزه با شناسایی نسخههایی اصیلتر از دیوان این شاعر که بسیاری از این اشکالات را رفع میکنند، لزوم تصحیح مجدد آن بیشتر احساس میشود. در این مقاله یکی از بهترین این نسخهها معرفی و گزارشی از امتیازات آن عرضه شده است.
http://www.am-journal.ir/article_46369_b6c474f4c25815deb49d66162a038ced.pdf
2016-05-21
51
71
سیدحسن غزنوی
سیداشرف
شعر قرن پنجم و ششم
تصحیح متن
عباس
بگجانی
abbas.begjani@gmail.com
1
دانشآموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی
AUTHOR
ـ آستان قدس رضوی، 1325، فهرست کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی، ج 6، مشهد، آستان قدس رضوی.
1
ـ افشار، ایرج، و دانشپژوه، محمدتقی، 1354، فهرست نسخههای خطی کتابخانۀ ملی ملک، ج 2، تهران، کتابخانۀ ملک.
2
ـ انوار، سیدعبدالله، 1356، فهرست نسخههای خطّی کتابخانۀ ملّی ایران، ج 5، تهران، کتابخانۀ ملّی.
3
ـ بگجانی، عباس، 1392، «قصیدهای نویافته از سراجِ قمری»، پیام بهارستان، د 2، س 5، ش 20، 83ـ90.
4
ـ پهلوان، چنگیز، 1366، کتابنمای ایران، تهران، نشر نو.
5
ـ حائری، عبدالحسین، 1353، فهرست نسخههای خطی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، ج 3، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
6
ـ حسینی اشکوری، سیدجعفر، 1388، فهرست نسخههای خطی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، ج 28، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
7
ـ حسینی اشکوری، سیدجعفر، 1372، لغتنامه، تهران، مؤسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
8
ـ راستکار، فخری، 1347، فهرست نسخههای خطی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، ج 8، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
9
ـ ساوجی، سلمان، دیوان، تصحیح ابوالقاسم حالت، به کوشش احمد کرمی، تهران، انتشارات ما، 1371.
10
ـ سنایی، ابوالمجد مجدودبن آدم، دیوان، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران، کتابخانۀ ابن سینا، 1341.
11
ـ شیرازی، ضیاءالدین حدائق، 1316ـ1318، فهرست کتابخانۀ مدرسۀ عالی سپهسالار، 2 ج، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
12
ـ صدرایی خویی، علی، 1376، فهرست نسخههای خطی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، ج 26، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
13
ـ عظیمی، حبیبالله، 1375، فهرست نسخههای خطی کتابخانۀ ملی ایران، ج 13، تهران، کتابخانۀ ملی.
14
ـ غزنوی، سیدحسن، دیوان، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران، اساطیر، 1362.
15
ـ غزنوی، سیدحسن، دیوان، کاتب ناشناس، کتابخانۀ نورعثمانیه، شمارۀ 3810، 1129ق.
16
ـ غزنوی، سیدحسن، دیوان، کاتب ناشناس، کتابخانۀ ملی، شمارۀ ف2227، 1252ق.
17
ـ فاضل، محمود، 1354، فهرست نسخههای خطی کتابخانۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، مشهد، دانشگاه فردوسی.
18
ـ فرخی سیستانی، ابوالحسن علی، دیوان، تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران، زوار، 1363.
19
ـ فکرت، محمدآصف، 1369، فهرست الفبایی کتب خطی کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی، مشهد: آستان قدس رضوی.
20
ـ قمری آملی، سراجالدین، دیوان، تصحیح یدالله شکری؛ تهران: معین، 1368.
21
ـ گلچین معانی، احمد، 1346، فهرست کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی، ج 7، مشهد: آستان قدس رضوی.
22
ـ مصاحب، غلامحسین، 1381، دایرةالمعارف فارسی، (2 ج)، تهران، امیرکبیر.
23
ORIGINAL_ARTICLE
تطبیق سبکشناسی برخی از نگارههای نسخۀ خطی هزار و یک شب با تصاویر چاپ سنگی رموز حمزه، به منظور شناسایی یکی از نقاشان نسخۀ خطی هزار و یک شب
نسخۀ خطی و مصور هزار و یک شب، محفوظ در کاخ گلستان، واپسین نسخۀ خطی مصور فارسی در سطح درباری و یکی از فاخرترین آنهاست که در دورۀ قاجار تدوین شده است. این نسخه به مدیریت هنری ابوالحسن غفاری معروف به صنیعالملک (د. 1283ق/ 1867م) و با همکاری سی و چهار هنرمند نگارگر، مذهّب، جلدساز و صحاف در طی هفت سال (1269ـ1276ق/ 1853ـ1860م) به انجام رسیده است. گر چه نام برخی از هنرمندان فعال در این پروژه بر ما معلوم است، ولی نام نگارگران آن همواره در زیر سایۀ سنگین نام صنیع الملک، نقاش باشی دربار ناصری، پنهان مانده است. پژوهش حاضر براساس این فرضیه شکل گرفته است که نگارگران ناشناس نسخۀ خطی هزار و یک شب، از میان هنرمندان برجستۀ دیگر رشتههای هنری، خاصه تصویرگری کتب چاپ سنگی، برگزیده شده بودند و اگر در این نسخه نامی از آنها نیست، میتوان، براساس شباهتهای ساختاری میان تصاویر چاپ سنگی و نگارههای این نسخۀ خطی، نام و نشان آنها را یافت. این پژوهش با بهرهگیری روش توصیفی ـ تحلیلی و مطابقت برخی نگارههای نسخۀ خطی هزار و یک شب با تصاویر چاپ سنگی کتاب رموز حمزه (چاپ 1274ق/ 1857م) در پی یافتن پاسخ این سؤال است که آیا تصویرگر کتاب چاپ سنگی رموز حمزه میتواند یکی از نگارگران گمنام این نسخه باشد یا خیر. برای این پژوهش، حدود دوازده هزار تصویر چاپ سنگی مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت سه تصویر از کتاب رموز حمزه (1274ق/ 1857م)، اثر میرزا حسن اصفهانی و سه نگاره از نسخۀ هزار و یک شب، از میان بیش از سه هزار نگارۀ نسخۀ خطی هزار و یک شب، برای این پژوهش انتخاب شده است. شباهتها در ساختار بصری و طراحی تصاویر چاپ سنگی منتخب کتاب رموز حمزه و نگارههای منتخب نسخۀ خطی هزار و یک شب، این نظریه را تقویت میکند که میرزا حسن اصفهانی یکی از نگارگران نسخۀ خطی هزار و یک شب بوده است.
http://www.am-journal.ir/article_46370_086795fec0ec807b1ebafa7cb27885ad.pdf
2016-05-21
73
91
سبکشناسی
هزار و یک شب
ابوالحسن غفاری
رموز حمزه
میرزا حسن اصفهانی
علی
بوذری
ali_boozari@hotmail.com
1
دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشکدۀ ادیان و تمدنها، دانشگاه هنر اصفهان
LEAD_AUTHOR
اصغر
جوانی
a-javani@yahoo.com
2
استادیار دانشگاه هنر اصفهان، دانشکدۀ هنرهای تجسمی و کاربردی، دانشگاه هنر اصفهان
AUTHOR
ـ آتابای، بدری، 1355، فهرست دیوانهای خطی کتابخانۀ سلطنتی و کتاب هزار و یک شب، تهران: کتابخانۀ سلطنتی.
1
ـ ب بامداد، مهدی، 1347، شرح حال رجال قرن 12 و 13 و 14، تهران: زوار.
2
ـ بوذری، علی، 1383، «هزار و یک شب صنیع الملک، پلی بین شرق و غرب»، فرهنگ مردم، س 3، (12-11)، 49ـ60.
3
ـ بوذری، علی، 1384، «میرزاحسنبن آقاسیدمیرزای اصفهانی: سیاه قلم کار عهد ناصری»، حرفه هنرمند، (13)، 146-149.
4
ـ بوذری، علی، 1390، چهل طوفان، تهران: کتابخانه، مرکز اسناد و موزۀ مجلس.
5
ـ پاکباز، روئین، 1379، نقاشی ایران، از دیرباز تا امروز، تهران: نارستان.
6
ـ دبیر سیاقی، محمد، 1325ـ1326، «حمزة بن عبدالله خارجی و کتاب رموز حمزه»، جلوه، (14)، 110-112؛ (16ـ15)، 140-143؛ (18ـ19)، 377-381؛ (22)، 525ـ530.
7
ـ ذکاوتی قراگزلو، علیرضا، 1387، «رموز حمزه یا امیر حمزۀ صاحبقران»، آینۀ میراث، (41)، 404-410.
8
ـ ذکاء، یحیی، (1382)، زندگی و آثار صنیعالملک، ویرایش و تدوین سیروس پرهام، تهران: سازمان میراث فرهنگی و مرکز نشر دانشگاهی.
9
ـ ذکاء، یحیی، 1342 الف، «میرزا ابوالحسن خان صنیع الملک غفاری؛ مؤسس نخسین هنرستان نقاشی در ایران»، هنر مردم، مرداد: 14ـ27.
10
ـ ذکاء، یحیی، 1342 ب، «میرزا ابوالحسن خان صنیع الملک غفاری؛ مؤسس نخسین هنرستان نقاشی در ایران»، هنر مردم، شهریور: 16- 33.
11
ـ الف لیله و لیله (1261ق/ 1845م)، ابعاد کتاب: 21 ×34 س. م.، ابعاد نوشتار: 5/14×26 س. م.، کاتب: علی خوشنویس، بانی نشر: بهمن میرزا، چاپخانه: دارالطباعۀ دارالسطنۀ تبریز (نسخۀ چاپ سنگی).
12
ـ کریمزادۀ تبریزی، محمدعلی، 1369، احوال و آثار نقاشان قدیم ایران و برخی از مشاهیر نگارگر هند و عثمانی، لندن: سانتراپ.
13
ـ معیرالممالک، دوستعلی، 1360، رجال عصر ناصری، تهران: نشر تاریخ ایران.
14
ـ همایی، جلال الدین، 1327، «سروش اصفهانی»، یغما، (3)، 133ـ140؛ (4)، 186ـ188؛ (5)، 201-204؛ (8)، 347ـ352 و (9)، 398ـ401.
15
ـB. W. Robinson, 1979, "The Teheran Nizami of 1848 & other Qajar lithographed books", in Islam in the Balkans/ Persian Art and Culture in the 18th and 19th Centuries, ed. Jennifer M. Scarce, Edinburgh,61-74.
16
ـ Diba, L. S. , with M. Ekhtiar (eds.) 1998, Royal Persian Paintings. The Qajar Epoch 1785-1926. London: I. B. Turis, New York: Brooklyn Museum of Art.
17
Falk, S. J. (1976). Qajar Paining. London.
18
ـ Marzolph, Ulrich , 1997, Mirzā ‘Ali-Qoli Xu’i : Master of Lithograph Illustration . Annali Istituto Orientale di Napoli, 183-202+ Plate I-X.
19
ـ Marzolph, Ulrich ,2001, Narrative Illustration in Persian Lithographed Books, Leiden, Boston, Koln, Bill.
20
ـ Sabri, Robabahe ,2010, Der Volksroman Romuz-e Hamze als Musterbeispiel persischer Erzählkunst (The Popular Romance Romuz-e Hamze as a Typical Representative of Persian Narrative Art). Ph. D. Thesis Göttingen.
21
ORIGINAL_ARTICLE
تأملی در داستان کیومرث (خشم، جنگ و یا چشمِ کیهانخدیو؟)
تصحیح انتقادی متنی چون شاهنامة فردوسی تنها با تسلط بر زبان و دیدگاههای عصر فردوسی امکانپذیر نیست. شاهنامه در رابطهای بینامتنی با اساطیر و روایتهای متون اوستایی و پهلوی است، از سوی دیگر شاهنامه متنی است به جهات گوناگون و بر اثر عوامل متعدد، آساننما و از آن جهت که در درازای زمان به اشکال گوناگون، از جمله از زبان نقالان همواره شنیده شده و به حافظه جمعی مردم پیوسته است، فهم و دریافتِ آن اغلب بدیهی و آسان مینماید. این آساننمایی ویژگی شاهنامه است و از دشواریهای تصحیح آن. در این نوشته با تأملی در «داستان کیومرث»، بیتی مهم از این داستان که تاکنون به شکل دیگری خوانده و تصحیح شده است، با توجه به بنیانهای اساطیری روایت و دستنویسهای موجود مورد تصحیح قرار گرفته است.
http://www.am-journal.ir/article_46371_c40cc5872b5e85d1231ccd755e3ff07c.pdf
2016-05-21
93
107
تصحیح انتقادی
شاهنامة فردوسی
رابطة بینامتنی
بنیان اساطیری روایت
درستنمایی
سادهنمایی
چشم/ خشم/ چنگ گیهانخدیو
مهری
بهفر
mehribehfar@gmail.com
1
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی
AUTHOR
ـ برگنیسی، کاظم، شاهنامه، تصحیح و توضیح واژهها و معنای ابیات، تهران: فکرروز، 1388.
1
ـ بویس، مری، تاریخ کیش زرتشت، برگردان همایون صنعتیزاده، تهران: توس، 1376.
2
ـ بهار، مهرداد (گزارنده)، بندهشن، تهران: توس، 1380.
3
ـ پورداود، ابراهیم، یشتها، به کوشش بهرام فرهوشی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1347.
4
ـ پورداود، ابراهیم، خردهاوستا، تهران: اساطیر، آفست، 1380.
5
ـ تفضلی، احمد، مینوی خرد، تهران: توس، ویرایش سوم، 1379.
6
ـ خالقی مطلق، جلال، یادداشتهای شاهنامه، بخش یکم، نیویورک: بنیاد میراث ایران، 1380 (2001).
7
ـ دوستخواه، جلیل، اوستا، تهران: مروارید، 1370.
8
ـ راشد محصل، محمد تقی، سروش یسن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی، 1382.
9
ـ رضی، هاشم، وندیداد، تهران: فکر روز، 1376.
10
ـ رهنما، هوشنگ، «چند واژۀ ایرانی»، ایرانشناسی، واشنگتن، س هفتم، ش 1، بهار 1374.
11
ـ سرکاراتی، بهمن، سایههای شکار شده، تهران: نشر قطره، 1378.
12
ـ فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، گزارش ابیات و واژگان دشوار، عزیزالله جوینی، از دستنویس موزۀ فلورانس، جلد یکم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1375.
13
ـ فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، از روی چاپ وولرس پس از مقابله با نسخ خطی دیگر و ترجم، حواشی لاتینی آن به فارسی، تهران: بروخیم، 1313.
14
ـ فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، چاپ عکسی از نسخۀ کتابخانۀ شرقی وابسته به دانشگاه سن ژوزف، به کوشش ایرج افشار، محمود امیدسالار، نادر مطلبی کاشانی، نشر طلایه، 1389.
15
ـ فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، مصطفی جیحونی، شاهنامهپژوهی، 1379.
16
ـ فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، جلال خالقی مطلق، زیر نظر احسان یارشاطر، روزبهان، 1368.
17
ـ فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، چاپ عکسی از نسخۀ کتابخانۀ فلورانس، دایرةالمعارف اسلامی، 1368.
18
ـ فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، به تصحیح مهدی قریب، علی محمد بهبودی، 1373، توس.
19
ـ فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، چاپ عکسی از نسخۀ کتابخانۀ بریتانیا، محمود امیدسالار، ایرج افشار، 1384.
20
ـ فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، به تصحیح حمدالله مستوفی، حاشیۀ ظفرنامه، چاپ عکسی از نسخۀ مورخ 807، کتابخانۀ بریتانیا، مرکز نشر دانشگاهی و انتشارات آکادمی علوم اتریش، 1377.
21
ـ فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، چاپ مسکو، 1963.
22
ـ فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، به تصحیح ژول مول، شرکت سهامی کتابهای جیبی، 1363.
23
ـ فرهوشی، بهرام، فرهنگ زبان پهلوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1358.
24
ـ کتاب مقدس، برگردان فارسی، تهران: 1978 [1357].
25
ـ کزازی، میرجلالالدین، نامۀ باستان، تهران: سمت، 1380.
26
ـ میرانصاری، علی، شاهنامۀ فردوسی، نسخه عکسی از چاپ بمبئی با تصحیح و حاشیهنویشی محمد تقی بهار، تهران: انتشارات اشتاد، 1380.
27
ـ نیبرگ، هنریک ساموئل، دینهای ایران باستان، برگردان سیفالدین نجمآبادی، تهران: مرکز ایرانی مطالعۀ فرهنگها، 1359.
28
ـ ولک، رنه و آستین وارن، نظریۀ ادبیات، برگردان ضیا موحد و پرویز مهاجر، تهران: انتشارات علمی فرهنگی، 1373.
29
ـ هینلز، جان، شناخت اساطیر ایران، برگردان ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: آویشن، 1371.
30
- Barthalome,Cristian: Altiranisches Worterbuch, Waiter De Cryten Co: Beslin,1961.
31
- MacKenzie. D. N , A Concise Pahlavi Dictionary. London: Oxford University Press. 1971.
32
- Messina, S. T. Giuseppe: Ayatkar I jamaspik, Pontifico Istituto. Roma. 1939.
33
- Nyberg, H. S: A Manual of Pahlavi, II, Otto Harrassowitz. Wiesbaden,1974.
34
ORIGINAL_ARTICLE
پانزده سند نویافته از نادرشاه افشار به زبان عربی
فرمانهای برجای مانده از سلاطین منابعی مهم و موثق در بررسی تاریخ سیاسی و اجتماعی هستند. شمار قابل ملاحظهای فرمان از دورۀ افشاریه تا نیمۀ نخست قاجاری در نسخهای در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی برجای مانده که بسیار ارزشمند بوده و تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است. در میان این فرامین، پانزده فرمان به زبان عربی از نادرشاه افشار، خطاب به سران قبایل عرب جنوب ایران مشاهده میشود که سندی از چگونگی ارتباطات نادر با قبایل و سیاستهای او در حوزه مرزهای جنوب غرب ایران است. در این نوشتار، پس از ذکر مقدماتی درباره اوضاع ایران در زمان قدرتگیری نادر، پارهای مشخصههای شکلی و محتوایی این فرامین بیان شده و پس از آن، صورت بازخوانی شده اسناد ارائه گردیده است.
http://www.am-journal.ir/article_46375_3ddba48b627c64c5135a88606b5fd393.pdf
2016-05-21
109
131
نادرشاه افشار
قبایل عرب
فرامین عربی
فتح بغداد
تسخیر بصره
رسول
جعفریان
ras.jafarian@gmail.com
1
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران
AUTHOR
محیا
شعیبی عمرانی
mahya.shoaby@gmail.com
2
دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
ـ استرآبادی، میرزا مهدی خان، درّه نادره، تصحیح سید جعفر شهیدی، تهران: انجمن آثار ملی، 1341.
1
ـ اشرفیان، ک.ز و آرونوا، م.ر، 5059، دولت نادرشاه افشار، ترجمه حمید امین، تهران: شبگیر.
2
ـ اکسورثی، مایکل، 1389، شمشیر ایران، ترجمه حسن اسدی، تهران: کتاب آمه.
3
ـ الجلالی، محمدالباقر، موجز تاریخ عشایر العمارة، بغداد: مطبعة النجاح، بیتا.
4
ـ اوتر، ژان، 1363، سفرنامه، ترجمۀ علی اقبالی، تهران: جاویدان.
5
ـ پورکاظم، حاج کاظم، 1372، مدخلی بر شناخت قبایل عرب خوزستان، تهران: مؤسسۀ فرهنگی آیات.
6
ـ حاجیان پور، حمید و کامرانی مقدم، علی، 1389، «شورش محمدخان بلوچ در سالهای 1142 تا 1146»، پژوهشهای تاریخی، شماره 5، ص 31ـ46.
7
ـ سیادت، موسی، 1374، تاریخ جغرافیایی عرب خوزستان، تهران: نشر آنزان.
8
ـ شعبانی، رضا، 1388، تاریخ ایران در عصر افشاریه، تهران: سخن.
9
ـ عزیزی بنیطرف، یوسف، 1372، قبایل و عشایر عرب خوزستان، ناشر مؤلف.
10
ـ فلور، ویلم، 1368، حکومت نادرشاه به روایت منابع هلندی، ترجمۀ ابوالقاسم سری، تهران: توس.
11
ـ فوران، جان، 1392، مقاومت شکننده، ترجمۀ احمد تدین، تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
12
ـ فیلد، هنری، 1343، مردمشناسی ایران، ترجمۀ عبدالله فریار، تهران: ابن سینا.
13
ـ کسروی، احمد، 1333، تاریخ پانصدساله خوزستان، تهران: کتابفروشی گوتنبرگ.
14
ـ کیاوند، عزیز، 1380، سیاست، حکومت و عشایر، تهران: صنم.
15
ـ لایارد، هنری، 1371، سیری در قلمرو بختیاری و عشایر بومی خوزستان، ترجمۀ مهراب امیری، تهران: فرهنگسرا.
16
ـ لکهارت، لارنس، 1383، انقراض سلسلۀ صفویه، ترجمۀ اسماعیل دولتشاهی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
17
ـ لکهارت، لارنس، 1331، نادرشاه، ترجمۀ مشفق همدانی، تهران: ابن سینا.
18
ـ مروزی، محمدکاظم، عالم آرای نادری، تصحیح محمدامین ریاحی، تهران: زوار، 1364.
19
ـ ملکم، سر جان، 1380، تاریخ کامل ایران، ترجمۀ اسماعیل حیرت تهرانی، تهران: دنیای کتاب.
20
ـ مهندسباشی، میرزا جعفرخان، 1348، رسالۀ تحقیقات سرحدیه، به اهتمام محمد مشیری، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
21
ـ نجمالملک، سفرنامۀ خوزستان، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: مؤسسۀ مطبوعاتی علمی، 1341.
22
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی نسخههای خطی متن پهلوی نامههای منوچهر
ادوارد وست که نخستینبار متن فارسی میانۀ نامههای منوچهر را به همراه چند اثر دیگر به انگلیسی ترجمه و منتشر کرده، نسخههای دربردارندۀ نامهها را در دو رده جای داده است: یکی آنها که از روی نسخۀ شمارۀ 35 مجموعۀ دستنویسهای اوستایی و پهلوی دانشگاه کپنهاگ نوشته شدهاند؛ و ردۀ دوم، شامل نسخههایی است که بر اساس بررسیهای وست از طریق دستنوشتۀ شمارۀ 14 مجموعۀ هاوگ در کتابخانۀ دولتی مونیخ رونویس شدهاند. وست این دو نسخۀ اصلی را به ترتیب نسخۀ K35 و M14 نامیده است. در اینجا بررسی اجمالی این دو رده و نسخههای زیرمجموعۀ آنها میآید و در ادامه هم چند نسخۀ دیگر که این متن را در بر دارند، معرفی میشوند.
http://www.am-journal.ir/article_46378_1758d6dff4c8bd2ca36b3a42713fa380.pdf
2016-05-21
133
144
فارسی میانه
نامههای منوچهر
نسخهشناسی
نسخههای زردشتی
محمود
جعفری دهقی
mdehaghi@ut.ac.ir
1
دانشیار گروه فرهنگ و زبانهای باستانی دانشگاه تهران
AUTHOR
عسکر
بهرامی
asbahrami@yahoo.co.uk
2
دانشجوی دکتری گروه فرهنگ و زبانهای باستانی دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
ـ تفضلی، احمد، 1376، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به کوشش ژاله آموزگار، تهران، سخن.
1
- دستنویس تد4الف: روایات پهلوی و ...، گنجینۀ دستنویسهای پهلوی و پژوهشهای ایرانی، ج 52، به کوشش ماهیار نوابی و کیخسرو جاماسپاسا، شیراز، 1356ش.
2
- دستنویس د 7: بخشهایی از روایات پهلوی، و ...، گنجینۀ دستنویسهای پهلوی و پژوهشهای ایرانی، ج 3، به کوشش ماهیار نوابی و کیخسرو جاماسپاسا، شیراز، 1355ش.
3
- دستنویس ک 35 بخش دوم: نامگیهای منوچهر و گزیدۀ زادسپرم، گنجینۀ دستنویسهای پهلوی و پژوهشهای ایرانی، ج 41، به کوشش ماهیار نوابی، شیراز، 1355ش.
4
- نوابی، ج 3 ← دستنویس د 7.
5
- نوابی، ج 41 ← دستنویس ک 35 بخش دوم.
6
- نوابی، ج 52 ← دستنویس تد4الف.
7
- Christensen, Arthur 1934 →Codices Avestici ….
8
- Codices Avestici et Pahlavici Bibliothecae Universitatis Hafniensis, Vols. III and IV: The Pahlavi Codex K35, in Two Parts, With an Introduction by Arthur Christensen, Copenhagen, 1934.
9
- Dhabhar, B. N. (ed.), 1912, The Epistles of Mānūshchīhar, Bombay.
10
- Dhabhar, B. N. (ed.), 1923, Descriptive Catalogue of Some Manuscripts Bearing on Zoroastrianism and Pertaining to the Different Collections in the Mulla Feroze Library, Bombay.
11
- Dhabhar, B. N. (ed.), 1925, Descriptive Catalogue of All Manuscripts in the First Dastur Mehrji Library, Navsari, Bombay.
12
- West, E. W. , (tr.), 1880, Pahlavi Texts Part I. The Bundahis-Bahman Yast, and Shāyast Lā-Shāyast, Sacred Books of the East XVIII, Oxford.
13
- West, E. W. , (tr.), 1882, Pahlavi Texts Part II. The Dâdistân-î dînîk and the Epistles of Mānūškîhar, Sacred Books of the East XVIII, Oxford.
14
- Williams, A. , (tr.), 1990, The Pahlavi Rivāyat Accompanying the Dādestān ī Dēnīg, Part I: Transliteration, Transcription and Glossary, Copenhagen.
15
ORIGINAL_ARTICLE
نظری سبکشناختی در رسالهای عرفانی
از میان نسخههای فراوان کتابخانۀ گرانبهای استاد دکتر اصغر مهدوی، رسالۀ عرفانی ارزشمندی است به زبان فارسی و به گمان بسیار از سدههای پنجم یا ششم که به دلیل افتادگیهای آغاز و انجام و به دست نرسیدن نسخۀ دیگری ازآن، نه نام خود رساله شناخته است و نه نام نویسندۀ آن. بررسی این رساله که به گمان بسیار بازنوشت مجالس پیری عارف است و از گونۀ گفتارنوشتهای صوفیانه، نشان میدهد که گوینده عارفی دانشمند بوده است از گونۀ کسانی چون احمد غزالی و عین القضات همدانی که افزون بر آگاهی بسیار از قرآن و حدیث و علوم شریعت با سلوک صوفیانه و تجربههای عارفانه نیک آشنا بوده و آنچه میگفته از سر تجربه و آزمودگی بوده است. در این مقاله به معرفی گستردهتر این رساله همراه با بازنمایی پارهای از ویژگیهای زبانی آن پرداخته شده است. این ویژگیهای زبانی و... بسیار کهن مینمایند و این گمانه را که این متن از سدۀ پنجم یا ششم است قوت میبخشند و گاه مانند فراوانی واژگان و ترکیبات عربی اندکی تازهتر مینمایند و آن را با متون سدۀ هفتمی نزدیک میسازند.
http://www.am-journal.ir/article_46380_a2c6701994c6258090aa5b43e18a6465.pdf
2016-05-21
145
163
رسالهای عرفانی
سبکشناسی
مجالس
گفتارنوشت
ویژگیهای زبانی
سیدمحمد
راستگو
rastgoo14@yahoo.com
1
دانشیار دانشگاه کاشان
AUTHOR
محمدفرید
راستگوفر
faridrastgoo@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان
LEAD_AUTHOR
- قرآن کریم.
1
ـ انوری، حسن، 1381، فرهنگ سخن، چاپ اول، تهران، سخن.
2
ـ باقری، مهری، 1380، واجشناسی تاریخی زبان فارسی، تهران، قطره.
3
ـ خانلری، پرویز، 1366، تاریخ زبان فارسی، چاپ دوم، تهران، نشر نو.
4
ـ دانشپژوه، محمد تقی، 1337، «چند فهلوی در کتابی عرفانی»، فرهنگ ایران زمین، جلد ششم، ص 328.
5
ـ رستگار فسایی، منصور، 1380، انواع نثر فارسی، چاپ اول، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
6
ـ ریاحی، محمدامین، 1368، گلگشت در شعر و اندیشه حافظ، تهران، علمی.
7
ـ فتوحی رود معجنی، محمود، 1391، سبک شناسی؛ رویکردها، نظریهها و روشها، چاپ نخست، تهران، سخن.
8
ـ فرشیدورد، خسرو، 1384، دستور مفصل امروز، چاپ دوم، تهران، سخن.
9
ـ کسایی مروزی، مجدالدین ابوالحسن، کسایی مروزی، زندگی، اندیشه و شعر او، به تصحیح محمد امین ریاحی، تهران، توس، 1367.
10
ـ گلشنی، عبدالکریم، 1372، «ابوطالب» در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر محمدکاظم موسوی بجنوردی، ج 5، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
11
ـ محمدبن منور، اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابی سعید، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، آگاه، 1366.
12
ـ موحد، محمد علی، 1388، «در باب کتاب فیه مافیه»، نگاه نو، ش 83، ص 110ـ113.
13
ORIGINAL_ARTICLE
هفت تماشای قتیل لاهوری و نسخههای آن
هفت تماشا از جمله آثار محمد حسن قتیل لاهوری (د 1233ق/ 1817م) است که به خواهش آقا محمد صادقخان فراهانی و آقا ابوالحسنخان قزوینی نوشته شده است. مؤلف، در دیباچۀ کتاب، هدفش را از تألیف، تحریر احوال هندوان و رسوم این فرقه و شیوۀ مسلمانان ساکن هند، قدیمالاسلام یا جدیدالاسلام ذکر کرده است. هفت تماشا مشتمل بر عقاید و آداب اقوام و مذاهب هندوان است که در آن، به برخی حوادث تاریخی، نهضت ترجمۀ کتابهای هندی به فارسی و حتی شیوههای عزاداری حسینی نزد مسلمانان شبهقارۀ هند و هندوان اشاره شده است. در این نوشتار سعی بر آن است که با استفاده از تصویر 3 نسخۀ این اثر، موجود در کتابخانههای ملک، موزۀ ملی کراچی و موزۀ بریتانیا، این نسخهها بررسی شود.
http://www.am-journal.ir/article_46381_21d27b681d850b5864b369df0ed71c00.pdf
2016-05-21
165
187
قتیل لاهوری
هفت تماشا
نسخۀ خطی
هندوان
مروارید
رفوگران
m.rofougaran@yahoo.com
1
پژوهشگر و مؤلف
AUTHOR
ـ احمدعلی هاشمی سندیلوی، مخزن الغرائب، جلد 4، به کوشش محمد باقر، اسلامآباد، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، 1371ش.
1
ـ برزگر، حسین، 1380، «قتیل لاهوری»، دانشنامۀ ادب فارسی در شبه قاره (جلد 4، بخش 3)، به کوشش حسن انوشه، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
2
ـ بهگوان داس هندی، سفینۀ هندی، به کوشش عطا الرحمن کاکوی، پتنه، اداره تحقیقات عربی و فارسی، 1958م.
3
ـ بیرونی، ابوریحان، تحقیق ماللهند، حیدرآباد دکن، دایرةالمعارف عثمانیه، 1958م.
4
ـ شهرستانی، محمدبن عبدالکریم، الملل و النحل(جلد 1)، به کوشش عبدالعزیز محمد وکیل، قاهره، مؤسسه الحلبی، 1968م.
5
ـ عبدالرشید، خواجه، 1346، تذکرة شعرای پنجاب، لاهور، اقبال آکادمی پاکستان.
6
ـ فهرست نسخههای خطی کتابخانه ملک، جلد 4، 1364، به کوشش ایرج افشار و محمدتقی دانشپژوه، تهران، آستان قدس رضوی.
7
ـ قتیل لاهوری، هفت تماشا، نسخه به شمارۀ 2423 در کتابخانۀ ملک، [تاریخ کتابت] 1243ق.
8
ـ همو، هفت تماشا، نسخه به شمارۀ or. 476 موجود در موزۀ بریتانیا، [تاریخ کتابت] 1266ق.
9
ـ همو، هفت تماشا، نسخه به شمارۀ N. M. 1958-202/11 در موزۀ ملی کراچی، [تاریخ کتابت] 1292ق.
10
ـ قرایی، فیاض، 1385، ادیان هند، مشهد، دانشگاه فردوسی.
11
ـ مارشال، دارانوسروانجی، ، 1380، مغولان در هند، ترجمۀ حسین برزگر کشتلی، تهران، کتابخانۀ مجلس.
12
ـ مشار، خانبابا، 1350، فهرست کتابهای چاپی فارسی (جلد 5)، تهران، خانبابا مشار.
13
ـ نوشاهی، عارف، 1362، فهرست نسخههای خطی فارسی موزۀ ملی کراچی، اسلامآباد، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
14
- Rieu, Charles, 1879, Catalogue of the Persian manuscripts in the British Museum, v. 1, London,british museum.
15
ORIGINAL_ARTICLE
نکاتی دربارۀ کشفالمحجوب ابویعقوب سجستانی
این مقاله بر آن است تا با بررسی و بازکاوی رسالۀ کشفالمحجوب اثر ابویعقوب سجستانی که یکی از مهمترین آثار فارسی اسماعیلی به شمار میرود، به برخی از پرسشها و ابهامات دربارۀ آن پاسخ گوید. برای این منظور نگارنده پنج پرسش اصلی را مطرح کرده و با مروری بر پژوهشهای انجام گرفته ــ بهویژه جدیدترین تحقیقات پژوهندگان غربی ــ آنها را نقد و تحلیل کرده و کوشیده است تا با ارائۀ شواهد و دلایل کافی، بهترین اظهار نظرها را برگزیند. این پنج پرسش بهطور عمده دربارۀ زبان اصلی اثر، مترجم رساله، کامل یا ناقص بودن ترجمه، قرائت «جُستار» یا «جَستار» و تناقض میان آراء ابویعقوب و منتقدانش پیرامون مسألۀ «تناسخ» است.
http://www.am-journal.ir/article_46382_68827aa241b01dddb01133d3dbd245a7.pdf
2016-05-21
189
199
ابویعقوب سجستانی
کشفالمحجوب
اسماعیلیه
تناسخ
سلمان
ساکت
saket@ferdowsi.um.ac.ir
1
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
ـ ابراهیمی دینانی، غلامحسین، 1385، دفتر عقل و آیت عشق، تهران: طرح نو، چاپ سوم.
1
ـ استرن، اس. ام.، 1357، «ابویعقوب سجزی»، دانشنامۀ ایران و اسلام، زیر نظر احسان یارشاطر، ج 9، ص 1130-1131.
2
ـ بهار، محمّدتقی، 1382، سبکشناسی، تهران: امیرکبیر، چاپ نهم.
3
ـ بیرونی، ابوریحان، تحقیق ماللهند، بیروت: عالم الکتاب، الطبعة الثانیة، 1403ق /1983م.
4
ـ دایرةالمعارف فارسی، 1356، زیر نظر غلامحسین مصاحب، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی با همکاری مؤسسۀ فرانکلین.
5
ـ زریاب خویی، عباس، 1373، «ابویعقوب سجزی»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج 6، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
6
ـ سجستانی، ابویعقوب، کشفالمحجوب، به تصحیح هنری کربین، تهران: انستیتو ایران و فرانسه، 1327ش/1949م.
7
ـ سجستانی، ابویعقوب، الینابیع، در ایران و یمن، به تصحیح هنری کربین، تهران: انستیتو ایران و فرانسه، 1340ش/1961م.
8
ـ سزگین، فؤاد، 1380، تاریخ نگارشهای عربی، به کوشش احمدرضا رحیمی ریسه، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
9
ـ شرح قصیدۀ فارسی خواجه ابوالهیثم احمد بن حسن جرجانی، منسوب به محمّد بن سرخ نیشابوری، به کوشش هانری کربن و محمّد معین، تهران: انستیتو ایران و فرانسه، 1334ش/1955م.
10
ـ صفا، ذبیحالله، 1363، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوسی، چاپ ششم.
11
ـ مادلونگ، ویلفرد، 1380، «ابویعقوب سجستانی و تناسخ»، نامۀ انجمن، سال 1، ش 4، صص 49-68.
12
ـ ناصرخسرو، خوانالاخوان، به خامۀ ع. قویم، تهران: کتابخانۀ بارانی، 1338.
13
ـ ناصرخسرو، زادالمسافر، به تصحیح سیدمحمّد عمادی حائری، تهران: میراث مکتوب، 1384.
14
ـ نفیسی، سعید، 1344، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، تهران: فروغی.
15
ـ واکر، پل ای، 1377، ابویعقوب سجستانی متفکر و داعی اسماعیلی، ترجمۀ فریدون بدرهای، تهران: فرزان روز.
16
ـ هیرجی، بستان، 1371، «مقدمه» بر «الرسالة الباهرة»، تحقیقات اسلامی، س 7، ش 2، صص 21-35.
17
- Corbin, Henry. (1949). "Introduction", Kashf Al-Mahjub, Tehran, Institut Francais de Recherche En Iran.
18
- Ivanow, W. (1963). Ismaili Literature, Tehran.
19
- Landolt, Hermann. (2001). "Kashf al-mahjub", An Anthology of Philosophy in Persia, ed. Seyyed Hossein Nasr, Oxford, Vol. 2, pp. 80-124.
20
- Landolt, Hermann. (2008). An Anthology of Ismaili Literature, London, New York, pp. 121-130.
21
- Landolt, Hermann. (2011). "Kašf Al-Mahjub of Sejzi", Encyclopaedia Iranica, New York, Vol. XV, pp. 666-668.
22
- Lazard, Gilbert. (1963). La Langue des plus Anciens Monuments de la prose persane, paris.
23
- Poonawala, Ismail, K. (1977). Biobibliography of Ismaili Literature, California.
24
- Stern, S. M. (1983) "Abūl-Qāsim Al-Bustī and his Refutation of Ismāʻ ilism", Studies in Early Ismā,ilism, Leiden.
25
- Walker, Paul E. (1985). "Abū Yaʻqūb Sejestānī", Encyclopaedia Iranica, New York, Vol. I, pp. 396-398.
26
- Walker, Paul E. (1996). Abū Yaʻqūb al-Sijistānī Intellectual Missionary, London.
27
ORIGINAL_ARTICLE
رویکرد تقابلی منظومۀ صولت فاروقی با شاهنامۀ فردوسی
موضع مقاومت و هویتطلبانۀ برخی از شاهنامهسرایان متأخر در برابر سیطرة هنری و فکری فردوسی یکی از رویکردهای قابل تأمل حماسهسرایان در برابر اعتبار و مقبولیت خیرهکنندة شاهنامۀ فردوسی است؛ آشوب شاهجهانآبادیِ تورانی (م1199ق)، سرایندة منظومةگمنام صولت فارقی از جمله این سرایندگان مدعی است که تلاش کرده است، مقبولیت خویش را با نفی فردوسی و شاهنامهاش و توهین و استهزا به دست آورد. این پژوهش مبتنی بر رویکرد نظری بلوم در نظریة «اضطراب تأثیر» تلاش کرده است به نحوة تعامل خصمانة آشوب تورانی با فردوسی و شاهنامه بپردازد و از نتایج تحقیق برمیآید که غلبة زبان هجوآمیز و تحقیرآلود در منظومة صولت فاروقی نشانة عجز و ناتوانی سراینده در کسب مقبولیت عام و خاص و شکست در اعتباریابی و هویت مستقل در جریان شاهنامهسرایی در ایران است.
http://www.am-journal.ir/article_46383_832cd9f6061b8ae73053959e273bd9f9.pdf
2016-05-21
201
216
شاهنامهسرایی
فردوسیستیزی
آشوب تورانی
صولت فاروقی
اضطراب تأثیر
هارولد بلوم
سیدعلی
قاسمزاده
s.ali.ghasem@gmail.com
1
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره) قزوین
AUTHOR
امید
سروری
omidsoroory@gmail.com
2
دانشجوی دکتری دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین
LEAD_AUTHOR
ـ آلن، گراهام، 1385، بینامتنیت، ترجمۀ پیام یزدانجو، چاپ دوم، تهران، نشر مرکز.
1
ـ امیر معزّی، محمد، دیوان، تصحیح و تحشیۀ عباس اقبال آشتیانی، به اهتمام عبدالکریم جربزهدار، انتشارات اساطیر، 1389.
2
ـ برزگر، حسین، 1380، «بدخشی، محمدرستمخان» در دانشنامۀ ادب فارسی در شبه قاره (ج 4، بخش 3)، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
3
- تهرانی، آغابزرگ، 1403، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضوا.
4
ـ پراور، زیگبرت سالمن، 1393، درآمدی بر مطالعات ادبی تطبیقی،ترجمۀ علیرضا انوشیروانی و مصطفی رحیمی، چاپ اول، تهران، سمت.
5
ـ تبریزی، ابوطالبخان، خلاصةالافکار، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملک به شمارۀ 4303.
6
ـ مارشال، دارا نوسروانجی، 1390، مغولان در هند، ترجمۀ حسین برزگر کشتلی، انتشارات کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
7
ـ ربیع، علینامه (نسخه برگردان)، با مقدمۀ محمدرضا شفیعی کدکنی و محمود امیدسالار، انتشارات کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و... ، 1388.
8
ـ ریاحی، محمدامین، 1382، سرچشمههای فردوسیشناسی، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
9
ـ شاهجهانآبادی، محمدبخش آشوب، صولت فاروقی، چاپ سنگی اعظمگره، 1252ق.
10
ـ طاهری قدرتالله و سودابه فرخی، 1392، فصلنامۀ پژوهشهای ادبی، «رابطۀ نیما با سعدی بر اساس نظریۀ اضطراب تأثیر هرولد بلوم»، س دهم، شمارۀ 42.
11
ـ فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، تحت نظرِ ی. ا. برتلس، آکادمی علوم اتّحاد شوروی، انتشارات ادبیات خاور، مسکو، 1960.
12
ـ قاسم زاده، سیدعلی و سعید حاتمی، 1390، فصلنامۀ سبکشناسی نظم و نثر فارسی، «تحلیل بینامتنی مختصات ادبی نثر تاریخ جهانگشا و تاریخ وصاف»، س چهارم، ش 14، ص 14-27.
13
ـ گلچین معانی، احمد، 1363، تاریخ تذکرههای فارسی، انتشارات طهوری.
14
ـ گلچین معانی، احمد، 1346، شهرآشوب در شعر فارسی، به کوشش پرویز گلچین معانی، تهران، امیرکبیر.
15
ـ گلچین معانی، احمد، 1344، نامۀ آستان قدس، «حماسههای دینی»، شمارۀ 22 و 23، کتابخانه و موزه آستان قدس رضوی، ص 200-237.
16
ـ مقدادی، بهرام، 1393، دانشنامۀ نقد ادبی از افلاتون تا به امروز، چاپ اول، تهران، چشمه،.
17
ـ مکاریک، ایرنا ریما، 1385، دانشنامۀ نظریههای ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجری و محمد نبوی، چاپ دوم، تهران، انتشارات آگه.
18
ـ نوریس، کریستوفر، 1380، شالودهشکنی، ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران، نشر شیرازه.
19
ـ نوشاهی، عارف، 1375، «بدخشی، محمدبن رستم» در دانشنامۀ جهان اسلام (ج 2)، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی.
20
ـ واله داغستانی، علیقلی، ریاض الشعرا، به تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، اساطیر، 1383.
21
ORIGINAL_ARTICLE
ریشهیابی برخی از حکایات کتاب احوال و اخبار برمکیان و رفع پارهای از کاستیهای آن با تکیه بر منابع جنبی
استفاده از منابع جنبی، علیالخصوص در تصحیح متون قدیمیتر که به دلیل دربرداشتن واژگان کهن، نحو خاص و جدید الاستنساخ بودن نسخ موجود و مانند اینها، بیشتر در معرض خطا و تغییر بودهاند امری ضروری است. در متونی که از زبان دیگری ترجمه شدهاند مهمترین منبع جنبی اصل متن به زبان مبدأ است. این مقاله بر آن است در ضمن معرفی دو رساله به نام احوال و اخبار برمکیان که محتملاً در قرن ششم توسط مترجم یا مترجمانی از عربی به فارسی ترجمه شده است، با مراجعه به اصل داستانها، ابهامات و لغزشهای متن را بررسی و تصحیح نماید.
http://www.am-journal.ir/article_46384_76f86cafe7e38aa967cee59428418b80.pdf
2016-05-21
217
234
احوال و اخبار برمکیان
برامکه
تصحیف
تصحیح
منابع جنبی
متون تاریخی
سارا
سعیدی
sarah.saeidi65@gmail.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
AUTHOR
ـ ابنندیم، محمدبن اسحاق، الفهرست، به تصحیح محمدرضا تجدد، تهران: چاپخانۀ مروی، چاپ دوم، [بیتا].
1
ـ ابوالفرج الإصفهانی، علىبن الحسین، الأغانی (ج 14)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1994م/ 1415ق.
2
ـ ابوهلال عسکری، الأوایل، به تصحیح محمد السید الوکیل، طنطاء: دار البشیر، 1987 / 1408.
3
- احوال و اخبار برمکیان، (از دو مؤلف ناشناخته)، به تصحیح میرهاشم محدث، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار یزدی، 1390.
4
ـ بووا، لوسین، 1352، برمکیان، ترجمۀ عبدالحسین میکده، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
5
ـ تنوخی، ابوعلی محسنبن علی، الفرج بعد الشده، به تصحیح عبدود الشالجی، بیروت: دار الصادر، 1975.
6
ـ جاحظ، ابوعثمان عمربن بحر، البخلاء، به تصحیح عباس عبدالساتر، بیروت: دار و مکتبه الهلال، 1988.
7
ـ جاحظ، ابوعثمان عمربن بحر، البیان و التبیین، به تصحیح علی ابوالملحم، بیروت، دار و المکتبه الهلال، 2002.
8
ـ جاحظ، ابوعثمان عمربن بحر، الحیوان، به تصحیح محمد باسل عیون الاسود، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1424/ 2003.
9
ـ جهشیاری، ابوعبدالله محمدبن عبدوس، کتاب الوزراء و الکتاب، بیروت: دارالفکر الحدیث، 1408 /1998.
10
ـ دزی، ر. پ. آ، 1345، فرهنگ البسۀ مسلمانان، ترجمۀ حسینعلی هروی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
11
ـ دهخدا، علی اکبر، 1373، لغتنامه، چاپ اول از دورۀ جدید، تهران: دانشگاه تهران.
12
ـ دهستانی، حسینبن اسعد، فرج بعد از شدت، به تصحیح اسماعیل حاکمی (3 جلد)، تهران: انتشارات اطلاعات، 1363.
13
ـ زمخشری، محمدبن عمر، مقدمة الادب، تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران، 1386.
14
ـ زوزنی، قاضی ابوعبدالله حسینبن احمد، کتاب المصادر، به اهتمام تقی بینش، تهران: نشر البرز، 1374.
15
ـ سعیدی، سارا، 1394، بررسی انتقادی تصحیح کتاب «احوال و اخبار برمکیان»، آینۀ میراث، ش 56، ص 167ـ 183.
16
ـ طبری، محمدبن جریر،، تاریخ الرسل و الملوک (تاریخ طبری)، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر، 1375.
17
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی برخی مجموعههای شعری رودکی و دو بیت تازۀ منسوب به او
پس از تلاش نفیسی و میرزایف که رودکیپژوهی را پایهگذاری کردند و سعی در پیراستن اشعار رودکی از اشعار دیگر شاعران ـ به خصوص قطران تبریزی ـ داشتند، کتابها و مقالات بسیاری برای دستیابی به شمار بیشتری از اشعار رودکی و نیز رد انتساب بعضی اشعار به وی نوشته شده است. لیکن هنوز نمیتوان به بسیاری از اشعار منسوب به رودکی اعتماد کرد. نویسنده در این جستار تلاش دارد تا در حد بضاعت اندک خود، ضمن بررسی و نقد تعدادی از مقالات و مجموعههای شعری رودکی، برخی کاستیها و نقایص آنها را گوشزد کند و در ضمن، به انتساب دو بیت جدید به رودکی پردازد. این دو بیت ذیل نام رودکی در نسخۀ شمارۀ 8820 کتابخانۀ مجلس یافت شده که تحریر آن در قرن نهم صورت گرفته است و مؤلف آن محمودبن محمد قُندزی نام دارد.
http://www.am-journal.ir/article_46385_b9de252897a692d0f95482708aa7563e.pdf
2016-05-21
235
256
مجموعههای شعری رودکی
نقد
قطران
دو بیت نویافته
قُندزی
محسن
شریفی صحی
mohsen.sharifi66@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد
AUTHOR
ـ اوحدی بلیانی، تقیالدین، عرفاتالعاشقین، به تصحیح ذبیحالله صاحبکاری و آمنه فخر احمد، چاپ اول، تهران، مجلس، 1389.
1
ـ انوری ابیوردی، اوحدالدین، دیوان، به تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، چاپ چهارم، تهران، علمی، 1376.
2
ـ پادشاه، محمد، 1336، فرهنگ آنندراج (ج2)، زیر نظر محمد دبیرسیاقی، کتابفروشی خیام.
3
ـ پیکچند، بهار، 1334ق، فرهنگ بهار عجم (چاپ سنگی)، لکهنو، نولکشور.
4
ـ تربیت، محمدعلی، بیتا، دانشمندان آذربایجان، تبریز، چاپ سیروس قمری.
5
ـ دهخدا، علیاکبر، 1377، لغتنامه، زیر نظر محمد معین و جعفر شهیدی، چاپ دوم، دانشگاه تهران.
6
ـ رودکی، جعفربن محمد، دیوان، گردآوردۀ جعفر شعار، چاپ پنجم، تهران، قطره، 1390.
7
ـ رودکی، جعفربن محمد، دیوان، گردآوردۀ عبدالغنی میرزایف، تحت نظر ی. براگینسکی، مسکو: ادارۀ انتشارات دانش، 1337.
8
ـ رودکی، جعفربن محمد، دیوان، گردآوردۀ نصرالله امامی، چاپ دوم، تهران: مؤسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی، 1387.
9
ـ رودکی، جعفربن محمد، دیوان، گردآوری و شرح از قادر رستم، ترجمۀ شاه منصور شاه میرزا، چاپ اول، مؤسسۀ فرهنگی اکو، 1387.
10
ـ رودکی، جعفربن محمد، چاپ سنگی دیوان رودکی، 1315ق.
11
ـ سفینه صائب، چاپ عکسی بر اساس دستنویس کتابخانۀ دانشگاه اصفهان با شمارۀ 10775، به کوشش صادق حسینی اشکوری، با همکاری دانشگاه اصفهان و مجمع ذخایر اسلامی قم، 1385.
12
ـ صادقی، علیاشرف، 1372، «اشعار تازۀ رودکی»، نشر دانش، خرداد و تیر، شماره 76.
13
ـ صادقی، علیاشرف، 1385، یاد یار مهربان، به کوشش علی دهباشی، چاپ اول، تهران، صدای معاصر.
14
ـ فرخی سیستانی، علی بن جولوغ، دیوان، به تصحیح محمد دبیرسیاقی، چاپ پنجم، تهران: زوار، 1378.
15
ـ قاسمی، مسعود، 1392، «معرفی و تصحیح چند بیت از رودکی»، نامۀ فرهنگستان، پاییز، دورۀ سیزدهم، شمارۀ یک.
16
ـ قطران تبریزی، دیوان، به تصحیح محمد نخجوانی، تهران، ققنوس، 1362.
17
ـ کاشانی، محمدقاسم، فرهنگ مجمعالفرس، به کوشش محمد دبیرسیاقی، کتابفروشی علمی، 1338.
18
ـ گلچین معانی، احمد، 1362، تاریخ تذکرههای فارسی، چاپ دوم، تهران، سنایی.
19
ـ مسعود سعد سلمان، دیوان، به تصحیح رشید یاسمی، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر، 1362.
20
ـ نفیسی، سعید، 1341، محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی، انتشارات ابنسینا.
21
ـ واله داغستانی، علیقلی، ریاضالشعرا، تصحیح و تحقیق از محسن ناجی نصرآبادی، چاپ اول، تهران، اساطیر، 1384.
22
ـ ووروژیکینا، ز. ن، 1377، «بازتاب چند بیت منسوب به رودکی»، ترجمۀ میرزا ملا احمد، ایران شناخت، بهار، شمارۀ 8.
23
ـ هدایت، رضا قلیخان، 1288، فرهنگ انجمن آرای ناصری (چاپ سنگی)، کاتب: میرزا آقای کمرهای، به تصحیح عبدالله منشی طبری، تهران، کارخانۀ مخبرالدوله علیقلیخان.
24
نسخ خطی:
25
- تذکرۀ بتخانه، کتابخانۀ مجلس، شمارۀ 132، مورخ 1010، به قلم محمد صوفی مازندرانی.
26
- جنگ، کتابخانۀ مجلس، شمارۀ 5976، مورخ قرن 11.
27
- دیوان قطران، کتابخانۀ مجلس، شمارۀ 2477، مورخ 1206.
28
- دیوان قطران، کتابخانۀ مجلس، شمارۀ 4099. مورخ 1207.
29
- نسخهای در بلاغت، کتابخانۀ مجلس، شمارۀ 8820، به تحریر محمود بن محمد قندزی (زنده در 821 ق)، مورخ قرن نهم.
30
ORIGINAL_ARTICLE
طرزی نابهنجاریده و تأسفبار در چاپیدن دیوان طرزی افشار
طرزی افشار را میتوان بزرگترین شاعر هنجارستیز زبان فارسی دانست که شعرش افزون بر برجستگی زبانی، در سطح قابل قبولی برخوردار از سایر وجوه عاطفی و هنری نیز هست. حتی همین خصیصة برجستهساز شعر طرزی که در اشکال متنوعی به حاصل آمده است، تا به امروز به طور دقیق و علمی شناسایی و ردهبندی نشده؛ چنان که تلاشهای شگرف شاعر در نظر خواص هم صرفاً به ساخت مصادر جعلی منحصر شده است و بس. طبیعی است که زمینهساز تحقیق حاضر عمدتاً تمهید متنی مصحّح و دانشگاهی است. از این متن تا به حال دو چاپ با عنوان تصحیح نشر یافته است. نخستین آن مربوط به حدود یک قرن پیش و دیگری به تازگی چاپ و نشر یافته که غالباً جز تکرار مغلوط چاپ نخست و تلمباری از مطالب لاطایل نیست. در این مقاله سعی شده تا دیوان تازهچاپ طرزی به طرزی علمی و منصفانه بررسی انتقادی شود.
http://www.am-journal.ir/article_46386_7e735645891521cbbf7858bcab72be29.pdf
2016-05-21
257
283
طرزی
هنجارستیزی زبانی
تصحیح
نسخه
مقدمه
تعلیقات
سعید
شفیعیون
saeid.shafieioun@gmail.com
1
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان
AUTHOR
ـ اسیر شهرستانی، جلال، دیوان غزلیات، تصحیح غلامحسین شریفی ولدانی، تهران، میراث مکتوب، 1384.
1
ـ انزابینژاد، رضا، 1379، «طرزی افشار، شاعری یگانه، شیوهای یگانه»، نامۀ فرهنگستان، ش 15، ص 96ـ103.
2
ـ بلوکباشی، علی، 1379، «افشار»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، [زیر نظر] محمدکاظم موسوی بجنوردی، تهران، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
3
ـ تربیت، محمدعلی، 1378، دانشمندان آذربایجان، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تهران، اختر.
4
ـ حافظ، شمسالدین محمد، حافظ قزوینی-غنی، به اهتمام ع جربزهدار، تهران، اساطیر، 1367.
5
ـ دولتآبادی، عزیز، 1377، سخنوران آذربایجان، تبریز، انتشارات ستوده.
6
ـ رامیان، محمود، بیتا، بزرگان و سخنسرایان آذربایجان غربی، به همراهی محمد تمدن و علاءالدین تکش.
7
ـ سعدی شیرازی، مصلحالدین، بوستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران، خوارزمی، 1375.
8
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا، 1370، موسیقی شعر، تهران، آگه.
9
ـ شفیعیون، سعید، 1388، «تزریق نوعی نقیضة طنزآمیز در ادب فارسی»، ادبپژوهی، ش 10، ص 27-56.
10
ـ طرزی افشار، دیوان طرزی افشار، مصحح و مدون محمد تمدن، تهران، ادبیه، 1338.
11
ـ طرزی افشار، دیوان طرزی افشار، تصحیح توضیح و تعلیق فاطمه مدرسی و وحید رضایی حمزهکندی، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بنیاد پژوهشی شهریار، 1393.
12
ـ گلچین معانی، احمد، 1369، کاروان هند، مشهد، آستان مقدس رضوی.
13
ـ مولوی، جلالالدین محمد، مثنوی معنوی، تصحیح عبدالکریم سروش، تهران، 1377.
14
ORIGINAL_ARTICLE
دو اثر فارسی در مجموعۀ 1511 کتابخانۀ ملی ملک مورخ 517- 519ق؛ با اشارتی به انتقال آثار شیعی و آموزش عربیت در نیشابور سدۀ پنجم و ششم هجری
نسخۀ 1511 کتابخانۀ ملی ملک مجموعهای دارای آثاری مورخ میان سالهای 517 تا 519ق است. این مجموعه دارای متونی به زبانهای عربی و فارسی عمدتاً در زمینۀ آموزش عربیّت و ادبیات عربی و یک اثر در قراآت قرآنی و برخی مطالب پراکنده است. کاتبِ همۀ آثارِ مجموعه ابوجعفر محمدبن ابیالفضل الصایغی البیهقی است و از یادداشتهای وی دانسته میشود که نسخه را برای خودش کتابت کرده و عمدة آنها را بر استادان فن خوانده است. وجود آثاری در آموزش فنون مختلف عربیّت، از جمله: نحو، عروض، قافیه، شرح معلقات و آثاری از این دست نشان میدهد که احتمالاً این آثار در آن دوره برای آموزش عربیّت در حوزۀ ادبی و البته دینی نیشابور رواج داشتهاند. بنابراین، بررسی این مجموعه برای شناسایی آثار رایج در آموزش عربیّت نیشابور سدۀ پنجم و ششم ارزشمند است. تنی چند از نویسندگان حلقۀ آموزشی نیشابور به آموزش و انتقال متون شیعی اهتمام داشتهاند که موجب اهمیت این حلقه از دیدگاه پژوهشهای شیعی است. از سویی با توجه به تاریخ کتابت مجموعه میان سالهای 517ـ519ق و اینکه دو اثر فارسی در آن درج شده میتوان گفت که این مجموعه کهنترین دستنویس تاریخدار شناخته شدۀ دارای آثار فارسی در ایران است.
http://www.am-journal.ir/article_46387_015d4f804eae168f7d1a71f3455f9775.pdf
2016-05-21
285
308
آموزش عربیّت
حلقۀ آموزشی نیشابور
انتقال آثار شیعی
متون فارسی
غنیة الشّهوات فی جمل الادوات
ابونصر بن صاعد الالمعی
تدبیر مبتدی
احمدبن محمد المیدانی
علی
صفری آققلعه
alisafari_m@yahoo.com
1
نسخهشناس و پژوهشگر متون
AUTHOR
ـ آل داود، سیّدعلی، 1374 خ، «آل میکال»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج 2، ص 168ـ174.
1
ـ ابنخلّکان، شمسالدّین احمد بن محمّد بن ابیبکر، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان (8 ج)، تحقیق الدکتور احسان عبّاس، بیروت، دارالثقافة، بیتا.
2
ـ ابوهلال عسکری، حسن بن عبدالله بن سهل، ترجمۀ کتاب صناعتین (به انضمام کتاب: معیارالبلاغه)، ترجمۀ دکتر محمّدجواد نصیری، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1372.
3
- افشار و دانشپژوه، ایرج و محمّدتقی، 1363 خ، فهرست نسخههای خطی کتابخانۀ ملی ملک (ج 5)، تهران، کتابخانۀ ملی ملک.
4
ـ انصاری، مسلم بن الولید، شرح دیوان صریح الغوانی، تحقیق الدکتور سامی الدهان، القاهره، دارالمعارف، بیتا.
5
ـ بیهقی، ابوجعفر احمد بن علی بن محمّد المقری، تاجالمصادر (2 ج)، به کوشش دکتر هادی عالمزاده، تهران، مؤسّسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1366 و 1375.
6
ـ بیهقی، ابوالحسن علی بن زید، تاریخ بیهق، به کوشش احمد بهمنیار، تهران، کتابفروشی فروغی، 1317.
7
ـ بیهقی، ابوالحسن علی بن زید، معارج نهجالبلاغه، تحقیق اسعد الطیّب، قم، بوستان کتاب قم، 1380.
8
ـ بیهقی، ابوالفضل محمّد بن حسین، تاریخ بیهقی، به کوشش دکتر محمّدجعفر یاحقّی و مهدی سیدی، تهران، انتشارات سخن، 1388.
9
ـ تفلیسی، ابوالفضل حبیش بن ابراهیم بن محمّد، قانون ادب (ج 1)، به کوشش غلامرضا طاهر، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، 1350.
10
ـ جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمن بن محمّد، الجمل، تحقیق علی حیدر، دمشق، دارالحکمه، 1392ق.
11
ـ حاجی خلیفه، کشفالظّنون (7 ج)، تصحیح گوستاو فلوگل، نیویورک و لندن و لیپزیگ، 1835–1858م.
12
ـ دبیرسیاقی، محمّد، 1354 خ، فهرست الفبایی لغات و ترکیبات فارسی السّامی فی الاسامی، اصل از ابوالفضل احمد بن محمّد بن احمد بن ابراهیم میدانی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
13
ـ درایتی، مصطفی، 1389 خ، فهرستوارۀ دستنوشتهای ایران، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
14
ـ دهخدا، علیاکبر، 1310 خ، امثال و حکم (کتاب ...)، طهران، مطبعۀ مجلس.
15
ـ رازی، نجم الدّین ابوبکر بن محمّد بن شاهاور، مرصاد العباد، تصحیح دکتر محمّد امین ریاحی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1379.
16
ـ زوزنی، قاضی ابوعبدالله حسین بن احمد، کتاب المصادر، تهران، نشر البرز، 1374.
17
ـ سمعانی، ابوسعد عبدالکریم بن محمّد بن منصور التمیمی، الانساب، تحقیق عبدالله عمر البارودی، بیروت، دارالجنان، 1408.
18
ـ سمعانی، ابوسعد عبدالکریم بن محمّد بن منصور التّمیمی، المنتخب من معجم الشّیوخ، تحقیق الدّکتور موفق بن عبدالله بن عبدالقادر، الریاض، دار عالم الکتب، 1417هـ/1996م.
19
ـ سنائی غزنوی، مجدود بن آدم، مکاتیب سنائی، به کوشش نذیر احمد، رامپور، انتشارات دانشگاه اسلامی علیگره، 1341.
20
ـ صاحب بن عبّاد، کتاب الاقناع فی العروض و تخریج القوافی، تحقیق د. ابراهیم محمّد احمد الادکاوی، القاهرة، مطبعة التضامن، 1407هـ/1987م.
21
ـ صادقی، علیاشرف، 1379 خ، «ترجمۀ فارسی الابانۀ؛ شرح السّامی فی الاسامیِ میدانی»، از ناشناس، نامۀ فرهنگستان، پیوست 10.
22
ـ صفری آققلعه، علی، 1388 خ، «کهنترین دستنویس البلغة»، گزارش میراث، پیاپی 35 [مهر و آبان]، صص 35 – 38.
23
ـ فارسی، ابوالحسن عبدالغافر بن اسماعیل بن عبدالغافر بن محمّد، المنتخب من السّیاق لتاریخ نیسابور، انتخاب ابراهیم بن محمّد بن الازهر الصریفینی، تحقیق محمّد کاظم المحمودی، طهران، مکتبة متحف و مرکز وثائق مجلس شوری الاسلامی، 1391.
24
ـ فنجگردی نیشابوری، ابوالحسن علی بن احمد، سلوةالشّیعه، پژوهش و گزارش جویا جهانبخش، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، 1384.
25
ـ قره بلوط، علی الرضا و أحمد طوران، معجم التّاریخ التّراث الاسلامی فی مکتبات العالم، دارالعقبة، قیصری، بیتا.
26
ـ عالمزاده، هادی، 1383 خ، «بیهقی، ابوجعفر احمد بن محمّد معروف به بوجعفرک»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج 13، صص 481 - 482 .
27
ـ کاشانی، عزّالدّین محمود بن علی، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح استاد جلال همایی، تهران، نشر هما، 1367.
28
ـ میدانی، ابوالفتح احمد بن محمّد، السّامی فی الاسامی (چاپ عکسی نسخۀ ابراهیمپاشا)، با مقدّمۀ دکتر سیّدجعفر شهیدی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1345.
29
ـ میدانی، ابوسعد سعید بن احمد، الاسمی فیالاسماء (2 ج)، تصحیح دکتر جعفرعلی امیدی نجفآبادی، تهران، انتشارات اسوه، 1377.
30
ـ نیشابوری، ادیب یعقوب کردی، کتاب البلغه، به کوشش استاد مجتبی مینوی و فیروز حریرچی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1355.
31
ـ وکیلی، ابومحمّد، 1374، «ابن جنّی»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج 3، ص 252 - 258.
32
ـ هادی، یوسف، 1383 خ، «بیهقی، ابوالحسن علی بن زید بن محمّد»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج 13، صص 482 - 485.
33
ـ هروی، ابواحمد منصور بن محمّد، منیة الراضی فی رسائل القاضی، جمع أبیالفضل أحمد بن محمّد المیدانی، تحقیق د. محمّد یونس عبدالعال، مطبعة دارالکتب و الوثائق القومیة بالقاهرة، 1428هـ/2007م.
34
ـ یاقوت الحموی الرومی، معجم الادباء، تحقیق الدکتور احسان عبّاس، بیروت، دارالغرب الاسلامی، 1993.
35
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی نارساییها و کاستیهای تصحیح رسالۀ تبصرة المبتدی و تذکرة المنتهی و لزوم تصحیح مجدد آن
صدرالدین قونوی، از شارحان مشهور مکتب ابنعربی، بیشتر آثارش را به عربی نوشته است، ولی رسائلی هم به فارسی به وی منسوب است. مع ذلک، صحت انتساب آنها به قونوی نیاز به بررسی دقیقتری دارد. با این حال، رسالۀ تبصرة المبتدی و تذکرة المنتهی که به طرح مسائل مهم عرفانی مانند ولایت، نبوت، ذات و صفات خداوند و امثال اینها پرداخته، از جمله آثار فارسی منسوب به اوست که تشکیکهایی در این خصوص میان برخی محققان مطرح شده است. از این رساله دو چاپ نشر شده، که یکی از آنها با عنوان آفاق معرفت، به کوشش نجفقلی حبیبی به چاپ رسیده است. این مقاله با بررسی چاپ حبیبی و نسخههای مورد استفادۀ وی، نارساییها و کاستیهای آن را باز مینماید.
http://www.am-journal.ir/article_46388_155beea887b4faf5d0b2778fffb89848.pdf
2016-05-21
309
323
صدرالدین قونوی
تبصرة المبتدی و تذکرة المنتهی
نجفقلی حبیبی
آفاق معرفت
تصحیح انتقادی
حمزه
کفاش
irhamzehkaffash@gmail.com
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
ـ ابنعربی، محیالدین، فصوص الحکم، برگردان متن، توضیح و تحلیل محمد علی موحد و صمد موحد، تهران: نشر کارنامه، 1389.
1
ـ الافلاکی العارفی، شمسالدین احمد، مناقبالعارفین، به کوشش تحسین یازیجی، تهران: دنیای کتاب، 1382.
2
ـ آقسرائی، محمودبن محمد، مسامرة الاخبار و مسایرة الاخیای یا تاریخ سلاجقه، با اهتمام و تصحیح دکتر عثمان توران، تهران: انتشارت اساطیر، 1362.
3
ـ جهانگیری، محسن، 1375، محیالدین ابنعربی چهرۀ برجسته عرفان اسلامی، تهران: دانشگاه تهران.
4
ـ جامی، نورالدین عبدالرّحمن، نفحات الانس من حضرات القدس، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، تهران: سخن، 1390.
5
ـ جامی، نورالدین عبدالرّحمن، نقدالنصوص، تصحیح ویلیام چیتیک، تهران: انجمن فلسفۀ ایران، 2536.
6
ـ جهانبخش، جویا، 1390، راهنمای تصحیح متون، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
7
ـ جوینی، ابوالحقائق محمدبن احمد، منهاج السیفیه، به اهتمام نجیب مایل هروی، تهران: مولی، 1363.
8
ـ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، تصحیح محمد شرفالدین، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بیتا.
9
ـ حبیبی، نجفقلی، 1364، «تبصرة المبتدی و تذکرة المنتهی»، معارف، دورۀ دوم، شمارۀ اول (فروردین و تیر)، ص 69 تا 128.
10
ـ چیتیک، ویلیام، 1357، «مطالعالایمان»، جاویدان خرد، س 4، ش 1، صص 57-80.
11
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا، 1390، «مکاتبات خواجه نصیر طوسی و صدرالدین قونوی»، گزارش میراث، دورۀ دوم، س 5، ش 45، خرداد و تیر، ص 10.
12
ـ شیرازی، محمدمعصوم (معصومعلیشاه)، طرائق الحقائق، تصحیح محمّدجعفر محجوب، تهران: کتابخانۀ بارنی، 1339.
13
ـ عداس، کلود، 1387، در جستجوی کبریت احمر، ترجمه فریدالدین رادمهر، تهران: نیلوفر.
14
ـ قونوی، صدرالدین، اعجاز البیان فی تأویل ام القرآن، ترجمۀ محمّد خواجوی، تهران: مولی، 1386.
15
ـ قونوی، صدرالدین، تبصرة المبتدی و تذکرة المنتهی (آفاق معرفت)، مقدمه و تصحیح نجفقلی حبیبی، قم: کتابسرای اشراق، 1381.
16
ـ قونوی، صدرالدین، کتاب فکوک (کلید اسرار فصوصالحکم)، مقدمه و تصحیح و ترجمه و تعلیق محمد خواجوی، تهران: مولی، 1385.
17
ـ کربن، هانری، 1384، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمۀ جواد طباطبایی، تهران: کویر.
18
ـ کرمانی، اوحدالدین، مناقب اوحدالدین حامدبن ابیالفخر کرمانی، با تصحیح و حواشی بدیعالزمان فروزانفر، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1347.
19
ـ مایل هروی، نجیب، 1364، «کتابشناسی دو رسالۀ معراجیۀ بوعلی و تبصره قونوی»، مجلۀ کیهان فرهنگی، بهمن، ش 23.
20
ـ مدرس، میرزا محمدعلی، ریحانةالادب، ج 3، تبریز: چاپخانۀ شفق، بیتا.
21
ـ هجویری، ابوالحسن علیبن عثمان، کشفالمحجوب، مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، تهران: سروش، 1389.
22
ORIGINAL_ARTICLE
ضرورت تصحیح مجدد مجموعه رسائل عزیزبن محمد نسفی
«مجموعه رسائل» عزیز نسفی از جملۀ مهمترین آثار وی محسوب میشود که مشتمل بر بیست و دو رساله در موضوعات مختلف عرفانی است. بدان جهت که مجموعه رسائل نسفی در بین آثار وی از حیث سادگی، روانی و توانایی انتقال موضوعات عرفانی جایگاهی ویژه دارد، وجود متنی خالی از اشکال و منقح از این اثر بسیار مهم و ضروری است. این اثر پیش از این یک بار با عنوان «الانسان الکامل» به چاپ رسیده است اما با توجه بدان که در مراحل دوگانۀ تصحیح آن یعنی «تحقیق در اثر» و «تصحیح متن» کاستیهایی در روش وجود دارد، نظریات ناصواب، بدخوانیها، گزینشها و گزارشهای نادرست و کاستیهایی در متن ارائه شده راه یافته است. این مقاله در پی آن است که متن موجود از مجموعه رسائل نسفی را بر اساس دو مرحلۀ تصحیح یعنی «تصحیح متن» و «تحقیق در اثر» از جهات گوناگون نقد، و ضرورت ارائۀ متنی منقح از این اثر را پیشنهاد کند.
http://www.am-journal.ir/article_46389_452add396fa5fc7a5fef6b441af827d1.pdf
2016-05-21
325
345
عزیز نسفی
مجموعه رسائل
انسان کامل
تصحیح
احسان
رئیسی
ehsan.reisi@gmail.com
1
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
AUTHOR
- ابنبابویه، محمدبنعلی (شیخ صدوق)، التوحید، به کوشش هاشم حسینی طهرانی، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة فی قم المقدسة، بیتا.
1
- ابنبابویه، محمدبنعلی (شیخ صدوق)، أمالی، با مقدمه و ترجمۀ محمدباقر کمرهای، تهران، کتابچی، 1376.
2
- جهانگیرى، محسن، 1361، محیالدین ابنعربى چهرۀ برجستۀ عرفان اسلامی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
3
- حر عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، 1409ق.
4
- حمویه، سعدالدین، المصباح فى التصوف، مقدمه، تصحیح و تعلیق نجیب مایل هروى، انتشارات مولى، تهران، 1362.
5
- رئیسی، احسان، میرباقریفرد، سیدعلیاصغر، محمدی فشارکی، محسن، آقاحسینی، حسین، 1392، «هستی و مراتب آن از دیدگاه عزیز نسفی»، ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، سال پنجم، شمارۀ هشتم، 93ـ 120.
6
- طبرسی، فضلبن حسن، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، مقدمه صالح جعفری، نجف اشرف، المکتبه الحیدریه، بیتا.
7
- طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، قم: دارالثقافه، قسم الدراسات الاسلامیه مؤسسة البعثه، بیتا.
8
- عطار نیشابورى، فریدالدین، دیوان، تصحیح تقی تفضلی، تهران، شرکت انتشارات علمى و فرهنگى، 1384.
9
- فتال نیشابوری، محمدبن احمد، روضة الواعظین، محقق: غلامحسین مجیدی، مجتبی فرجی، قم، دلیل ما، بیتا.
10
- مایر، فریتس، 1388، سنگ بناهای معارف اسلامی (منتخبی از مقالات علوم اسلامی)، جلد اول (تصوف)، ترجمۀ مهرآفاق بایبوردی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
11
- مجلسی، شیخ محمد باقر، بحار الانوار، بیروت: موسسه الوفا، بیتا.
12
- میرباقری فرد، سیدعلیاصغر، 1389، «عرفان عملی و نظری یا سنت اول و دوم عرفانی؟ (تأملی در مبانی تصوف و عرفان اسلامی)»، پژوهشهای ادب عرفانی (گوهر گویا)، صص 65ـ88.
13
- نسفی، عزیزبن محمد، بیان التنزیل، تصحیح و تعلیق سیدعلىاصغر میرباقرىفرد، تهران، سخن، 1391.
14
- نسفی، عزیزبن محمد، زبدة الحقائق (به انضمام اشعة اللمعات جامى، سوانح غزالى و چند کتاب عرفانى دیگر)، تصحیح و مقابلۀ حامد ربانى، تهران، گنجینه، 1352.
15
- نسفی، عزیزبن محمد، مجموعه رسائل مشهور به الانسان الکامل، تصحیح ماریژان موله، انجمن ایرانشناسى فرانسه در تهران، تهران، طهوری، 1342/ 1963.
16
- نسفی، عزیزبن محمد، کشف الحقایق، شرح احوال، تحلیل آثار، تصحیح و تعلیق سیدعلىاصغر میرباقرىفرد، تهران، سخن، 1391.
17
- نسخۀ شمارۀ 2802 کتابخانۀ علیپاشا، کتابت: 951ق.
18
- نسخۀ شمارۀ 1381 کتابخانۀ علیپاشا، کتابت: 1015ق.
19
- نسخۀ شمارۀ 8013 کتابخانۀ آیتالله مرعشی، کتابت: 1285ق.
20
- نسخۀ شمارۀ 994ط کتابخانۀ مجلس، کتابت: نیمۀ دوم سدۀ سیزدهم.
21
- نسخۀ شمارۀ 4045 کتابخانۀ ملک، کتابت: 1275ق.
22
- نسخۀ شمارۀ 4949 کتابخانۀ مجلس، کتابت: 1314ق.
23
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی نسخۀ چاپی التوسل الی الترسل بهاءالدین بغدادی و معرفی نسخ نویافته
التوسل الی الترسل تألیف بهاءالدین محمدبن مؤید بغدادی، نمونهای فاخر از انشای فارسی در قرن ششم هجری و از مهمترین منشأت باقی مانده از متون کهن است که به دلایلی از جمله پختگی نثر و دربر داشتن اطلاعات مهم تاریخی در شمار متون باارزش و اسناد مهم تاریخی قرار میگیرد. این کتاب تا کنون یکبار و آن هم در سال 1315 از روی دو نسخۀ خطی قدیمی به تصحیح زنده یاد احمد بهمنیار منتشر شد که به واسطۀ برخی نواقص نسخ و اتکاء بیش از حد مصحح بر یک نسخه تصحیح کاملی نیست. بنا به اقرار خود مصحح در مقدمۀ کتاب، هیچ یک از دو نسخه مورد استفادهاش از سهو و خطا و تصرفات ناسخان مصون نمانده است؛ بنابراین با پیدا شدن نسخ دیگری از این اثر که در بسیاری موارد ضبطهای بهتری دارند تصحیح دوباره التوسل ضروری مینماید. این نوشتار ضمن معرفی نسخههای نو یافتۀ التوسل، نمونههایی از خطاهایی را که به نسخۀ چاپیِ آن راه یافته است، نشان میدهد.
http://www.am-journal.ir/article_46390_d0c288824d244e8d64da25f73788b0f5.pdf
2016-05-21
347
368
التوسل الی الترسل
بهاءالدین بغدادی
بهمنیار
سهیلا
یوسفی
soheilayosefi7@gmail.com
1
کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی
AUTHOR
ـ بغدادی، محمدبن مؤید بهاءالدین، التوسل الی الترسل، به کوشش احمد بهمنیار، تهران ۱۳۱۵ش.
1
ـ بهار، محمدتقی، ۱۳۵۵ـ ۱۳۵۶، سبکشناسی، تهران، امیرکبیر.
2
ـ بهمنیار، احمد، مقدمه التوسل الی الترسل ←بغدادی.
3
ـ رازی، نجمالدّین، مرصادالعباد، به کوشش محمدامین ریاحی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1352ش.
4
ـ رازی، نجمالدّین، رسالۀ عشق و عقل، به کوشش تقی تفضلی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1386 خ [چ 5].
5
ـ ریاحی، محمدامین، 1374، گلگشت در شعر و اندیشۀ حافظ، ج 1، تهران، انتشارات علمی.
6
ـ سمرقندی، محمدبن علی ظهیری، اغراض السیاسة فی اعراض الرّیاسة، به کوشش دکتر جعفر شعار، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1349ش.
7
ـ صفا، ذبیح الله، ۱۳۶۳، تاریخ ادبیات در ایران، تهران، فردوسی.
8
ـ عوفی، محمّد، جوامعالحکایات و لوامع الروایات (باب اول از قسم اول)، تصحیح دکتر محمد معین، تهران، کتابخانۀ ابنسینا، 1335ش. [حکا یک]
9
ـ عوفی، محمدبن محمد، جوامعالحکایات و لوامع الروایات (باب پانزدهم تا بیست و پنجم از قسم اوّل)، تصحیح دکتر امیربانو مصفّا، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1387ش، [حکا دو].
10
ـ عوفی، محمّدبن محمد، نزهة العقول فی لطائف الفصول، به کوشش ایرج افشار و یاری جواد بشری، تهران، موقوفات دکتر محمود افشار، 1390ش.
11
ـ عوفی، محمدبن محمد، تذکرة لباب الالباب، عزیزالله علیزاده، تهران، فردوس، 1391.
12
ـ عینالقضات همدانی، عبدالله بن محمد، نامهها (ج 1 و 2)، به کوشش علینقی منزوی و عفیف عسیران، تهران، انتشارات اساطیر، 1377.
13
ـ غزنوی، سدیدالدّین محمّد، مقامات ژندهپیل، تصحیح دکتر حشمت مؤید، تهران، علمی و فرهنگی، 1384 [چ 3].
14
ـ فرائدالسلوک، ناشناخته، به کوشش دکتر نورانیوصال و دکتر غلامرضا افراسیابی، تهران، پاژنگ، 1368ش.
15
ـ فرهنگ معین (ج 1)، به همت جعفر شهیدی، تهران، امیرکبیر.
16
ـ المختارات من الرسائل، به کوشش غلامرضا طاهر و ایرج افشار و مریم میرشمسی، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1378ش.
17
ـ منشی، ابوالمعالی نصرالله، ترجمۀ کلیله و دمنه، استاد مجتبی مینوی، تهران، دانشگاه تهران و امیرکبیر، 1381ش.
18
ـ المیبدی، ابوالفضل رشیدالدّین، کشفالاسرار و عُدّة الابرار (ج 2)، به کوشش علیاصغر حکمت، تهران، امیرکبیر، 1363ش.
19
ـ وراوینی، سعدالدین، مرزباننامه، مقابله و تصحیح محمد روشن، تهران، اساطیر، 1376ش.
20