ORIGINAL_ARTICLE
رسالهای در نقد نقّالی از دورۀ قاجاری
در کتابخانۀ مجلس نسخهای به شمارۀ 13415 وجود دارد که بخش نخست آن در بارۀ نقّالی است. نویسندۀ این رساله جواد اصفهانی نام دارد و بنابر قرینهای که از خود متن به دست میآید، آن را در دورۀ سلطنت مظفرالدین شاه قاجار نوشته است. موضوع این رساله نقد و نکوهش نقّالی (در معنای عام داستانگزاری) است و نویسنده به استناد دلایلی، در یکی از ادوارِ اوجِ رونقِ نقّالی به رد و انکار این فن پرداخته که در نوع خود کمنظیر و بسیار جالب است. در این مقاله، متنِ بخش اول رسالۀ جواد اصفهانی، تصحیح و سپس برخی نکات و اشاراتِ مهم آن در بارۀ نقّالی استخراج و بررسی شده است. موضوعاتی نظیر علل مخالفت نویسنده با داستانگویی، معرفی یکی از نقّالان عصر قاجار، شیوع داستانگزاری از دورۀ معاویه به بعد، دلبستگی شنوندگان به داستانها و شخصیتهای نقّالی، ناتمام گذاشتن داستان در آداب نقّالی، درآمد روزانۀ یکی از نقّالان در شهر سبزوار در عصر قاجار، ترکیب «چراغ اللّه» در اصطلاحات داستانگویان و افسانۀ ابوالقاسم کرگانی و فردوسی.
http://www.am-journal.ir/article_46779_f5f42e84d362b8f3cb15c077aa6e880b.pdf
2014-02-20
7
35
نقّالی
نقد نقّالی
جواد اصفهانی
میرزا احمد شیرازی
دورۀ قاجار
سجاد
آیدنلو
aydenloo@gmail.com
1
دانشیار دانشگاه پیام نور ارومیه
AUTHOR
ـ ابنجوزی، ابوالفرج عبدالرحمان، 1386، القصّاص و المذکّرین (قصه و قصهگویی در اسلام)، ترجمه، تعلیقات و مقدّمه دکتر مهدی محبّتی، تهران، چشمه.
1
- اسکندری، کریم، 1387، «گفتگو با محمد فراهانی»، آینۀ خیال، ش 10، مهر-آبان، ص 40-42.
2
ـ اصفهانی، جواد، دیوان جواد اصفهانی (انتقاد از نقّالی- کشف القُنبُل)، نسخۀ شمارۀ 13145 کتابخانۀ مجلس.
3
ـ افشاری، مهران، 1385، «شمع و چراغ و آتش در فرهنگ مردم ایران»، تازه به تازه نو به نو (مجموعه مقالات)، تهران، چشمه، ص 135ـ149.
4
ـ امیدسالار، محمود، 1389، «علامه قزوینی، شاهنامه و اشاعۀ داستانهای حماسی در میان اعراب جاهلی»، سی و دو مقاله در نقد و تصحیح متون ادبی، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، ص 180ـ194.
5
ـ انوری، حسن، 1382، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن.
6
ـ انوری، حسن، 1383، فرهنگ کنایات سخن، تهران، سخن.
7
ـ بویس، مری، 1369، «گوسان پارتی و سنت نوازندگی در ایران»، ترجمۀ مسعود رجبنیا، تحقیق و بررسی توس، به کوشش محسن باقرزاده، تهران، توس، ص 29ـ64.
8
ـ بیضایی، بهرام، 1387، نمایش در ایران، تهران، روشنگران و مطالعات زنان، چاپ ششم.
9
ـ پرچمی، محبالله، 1388، فرهنگ شفاهی سخن، تهران، سخن.
10
ـ پور جوادی، نصرالله، 1372، «فقع گشودن فردوسی و سپس عطار (بحثی در ماهیت شعر و شاعری از نظر عطار)»، بوی جان (مقالههایی در بارۀ شعر عرفانی فارسی)، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، ص 72ـ122.
11
ـ تفضّلی، احمد، 1376، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به کوشش دکتر ژاله آموزگار، تهران، سخن.
12
ـ تودوا، ماگالی، 1377، از پانزده دریچه (نگاهی به فردوسی و شاهنامه)، زیر نظر محمدکاظم یوسفپور، گیلان، دانشگاه گیلان.
13
ـ تهامی، سید غلامرضا، 1386، فرهنگ اعلام تاریخ اسلام، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ دوم.
14
ـ جعفریان، رسول، 1378، قصهخوانان در تاریخ اسلام و ایران (مروری بر جریان قصه خوانی، ابعاد و تطوّر آن در تاریخ اسلام و ایران)، تهران، دلیل.
15
ـ جمالزاده، سید محمدعلی، 1382، فرهنگ لغات عامیانه، به کوشش محمدجعفر محجوب، تهران، سخن، چاپ دوم (اول برای ناشر).
16
ـ خیامپور، عبدالرسول، 1368، فرهنگ سخنوران، تهران، طلایه.
17
ـ دبیرسیاقی، سید محمد، 1383، زندگینامۀ فردوسی و سرگذشت شاهنامه، تهران، قطره.
18
- دولتشاه، سمرقندی، تذکرةالشعرا، تصحیح ادوارد براون، اساطیر، 1382 ش.
19
ـ دهخدا، علیاکبر، 1377، لغتنامه، تهران، دانشگاه تهران، چاپ دوم از دورۀ جدید.
20
ـ راوندی، مرتضی، 1382، تاریخ اجتماعی ایران، تهران، نگاه، ج 6، چاپ سوم.
21
ـ ریاحی، محمدامین، 1372، سرچشمههای فردوسی شناسی، تهران، موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
22
ـ زرشناس، زهره، 1384، میراث ادبی روایی در ایران باستان، تهران، دفتر پژوهشهای فرهنگی.
23
- زریری، عباس، 1369، داستان رستم و سهراب (روایت نقّالان)، ویرایش جلیل دوستخواه، تهران، توس.
24
ـ شبستری، شیخ محمود، 1382، گلشن راز، به کوشش دکتر محمدرضا برزگر خالقی، تهران، زوّار، چاپ دوم.
25
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا، 1380، «اصول هنر قصهگویی در ادب فارسی»، ارجنامۀ شهریاری، به خواستاری و اشراف دکتر پرویز رجبی، تهران، توس، ص 351ـ360.
26
ـ شمیسا، سیروس، 1378، فرهنگ تلمیحات، تهران، فردوس، چاپ ششم.
27
ـ شیرازی، محمد معصوم (معصوم علیشاه)، 1345، طرائق الحقائق، تصحیح دکتر محمدجعفر محجوب، تهران، کتابفروشی باران.
28
ـ صیدیّه، سیمین، 1385، «معرفی چند نسخۀ خطی نادر در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی»، پیام بهارستان، سال ششم، شمارۀ 65، آبان، ص 43 و44.
29
ـ عاشورپور، صادق، 1389، نمایشهای ایرانی، تهران، سوره مهر، ج 4 (نقّالی).
30
ـ عطار، فریدالدین، 1386، اسرارنامه، تصحیح دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن، چاپ دوم.
31
ـ فردوسی، ابوالقاسم، 1386، شاهنامه، تصحیح دکتر جلال خالقیمطلق، دفتر ششم با همکاری دکتر محمود امیدسالار و دفتر هفتم ابوالفضل خطیبی، تهران، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
32
ـ محمود میرزا، قاجار، 1346، سفینة المحمود، تصحیح دکتر عبدالرسول خیامپور، تبریز، موسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
33
ـ قربانیزرین، باقر، 1389، «الحماسه»، دانشنامۀ جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ج 14، ص 86ـ89.
34
ـ قزوینی رازی، عبدالجلیل، 1358، نقض معروف به بعض مثالب النواصب فی نقض فضائح الروافض، تصحیح میر جلالالدین محدّث، تهران، انجمن آثار ملی، چاپ دوم.
35
ـ کاتب ارجانی، فرامرزبن خداداد، 1385، سمک عیّار، به کوشش دکتر پرویز ناتل خانلری، تهران، آگاه، چاپ هشتم.
36
ـ کیوانی، مجدالدین، 1377، «ادیب الممالک»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج 7، ص 374ـ379.
37
ـ محجوب، محمدجعفر، 1382 الف، «تحوّل نقّالی و قصهخوانی، تربیت قصهخوانان و طومارهای نقّالی»، ادبیات عامیانۀ ایران، به کوشش دکتر حسن ذوالفقاری، تهران، چشمه، ج 2، ص 1079ـ1113.
38
ـ محجوب، محمدجعفر، 1382 ب، «امیر ارسلان رومی»، ادبّات عامیانۀ ایران، همان، ج 1، ص 473ـ525.
39
ـ محجوب، محمدجعفر 1382 ج، «بوستان خیال درازترین داستان عوامانۀ فارسی»، ادبیات عامیانۀ ایران، ج 1، ص 617ـ676.
40
ـ محجوب، محمدجعفر، 1382 د، «از فضایل و مناقبخوانی تا روضهخوانی»، ادبیات عامیانۀ ایران، ج 2، ص 1207ـ1242.
41
ـ محمدبن عبدالخالقبن معروف، 1383، «انیس الشعرا»، به کوشش محمد باهر، نامۀ معانی (یادنامۀ استاد احمد گلچین معانی)، به کوشش بهروز ایمانی، تهران، کتابخانۀ مجلس، ص 227ـ322.
42
ـ مستوفی، حمدالله، 1380، ظفرنامه، مقدمه و تصحیح مهدی مداینی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ج 1 (قسم الاسلامیّه/ احوال رسول الله).
43
ـ مستوفی، حمدالله، 1381، تاریخ گزیده، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران، امیر کبیر، چاپ چهارم.
44
ـ میرشکرایی، محمد، 1385، «شاهنامهخوانی از دید مردمشناسی (نظری به تاریخچۀ شاهنامهخوانی)»، شاهنامهخوانی (مجموعه مقالات)، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر اول، ص 30ـ45.
45
- مصاحب، غلامحسین، دایرةالمعارف فارسی، 1387، تهران، کتابهای جیبی.
46
ـ نجفی، ابوالحسن، 1387، فرهنگ فارسی عامیانه، تهران، نیلوفر، چاپ دوم.
47
ـ نصری اشرفی، جهانگیر، 1380، گوسان پارسی (بررسی نقل و نقّالی در نواحی ایران)، تهران، سوره مهر.
48
ـ هفت لشکر (طومار جامع نقّالان)، 1377، تصحیح مهران افشاری و مهدی مداینی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
49
ORIGINAL_ARTICLE
توضیح برخی مشکلات در تصحیح جدید تاریخ بیهقی
تصحیح متون کهن از دشوارترین و در عین حال مهمترین کارهای پژوهشی است؛ بهویژه برخی متون که به دلیل ارزشهای ادبیاتی و برونادبیاتیشان از متون دست اول و مهم بهشمار میروند. تاریخ بیهقی یکی از این متون است که اهمیت فوقالعادهای از جهات گوناگون داراست و به همین دلیل چند بار تصحیح شده است. اخیراً نیز چاپ ارزشمندی از این کتاب با تصحیح محمدجعفر یاحقی و مهدی سیّدی منتشر شده که با استفاده از نسخ فراوان، بسیاری از مشکلات چاپهای پیش را مرتفع کرده است. با وجود ارزشمندیهای تصحیح یادشده، مشکلاتی بهویژه در توضیحات متن آن دیده میشود. نوشتۀ حاضر به بررسی پارهای از این موارد میپردازد، به امید آن که به حل برخی از آنها کمک کند.
http://www.am-journal.ir/article_46780_c60696707fcf258a915137b6a7141996.pdf
2014-02-20
37
53
تصحیح متون
تاریخ بیهقی
نثر بیهقی
شرح دشواریها
جمیله
اخیانی
jakhyani@yahoo.com
1
استادیار دانشگاه زنجان
AUTHOR
حمیدرضا
سلمانی
2
کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی
AUTHOR
ـ انوری ابیوردی، علیبن محمد، 1372، دیوان انوری، به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
1
ـ بهار، محمدتقی، 1386، سبکشناسی، چاپ نهم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
2
ـ بیهقی، ابوالفضل، 1370، تاریخ بیهقی، تصحیح غنی و فیّاض، چاپ چهارم (بیجا)، انتشارات خواجو.
3
- ــــــــــــــــــــــــ، 1388، تاریخ بیهقی، تصحیح محمدجعفر یاحقی و مهدی سیّدی، چاپ دوم، تهران، انتشارات سخن.
4
ـ خاقانی، افضلالدین بدیل، 1385، دیوان اشعار، به کوشش ضیاءالدین سجادی، چاپ هشتم، تهران، انتشارات زوّار.
5
ـ دهخدا، علیاکبر، 1370، امثال و حکم، چاپ هفتم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
6
- ــــــــــــــــــــــــ، 1380، لغتنامه، تهران، موسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
7
ـ سعدی، مصلحبن عبدالله، 1389، بوستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ دهم، تهران، انتشارات خوارزمی.
8
ـ شمیسا، سیروس، 1388، کلیات سبکشناسی، چاپ سوم از ویرایش دوم، تهران، نشر میترا.
9
ـ عطار نیشابوری، فریدالدین، 1386، دیوان، به تصحیح تقی تفضّلی، چاپ دوازدهم، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
10
ـ فرخی سیستانی، علیبنجولوق، 1371، دیوان اشعار، تصحیح محمد دبیرسیاقی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات زوّار.
11
ـ فردوسی، ابوالقاسم، 1363، شاهنامه (دورۀ 8 جلدی ژول مول)، چاپ سوم، تهران، شرکت سهامی کتابهای جیبی.
12
ـ قبادیانی، ناصرخسرو، 1335، دیوان، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران.
13
ـ گرگانی، فخرالدین اسعد، 1337، ویس و رامین، تصحیح محمدجعفر محجوب، چاپ اول، تهران، بنگاه نشر اندیشه.
14
ـ معزّی نیشابوری، محمدبن عبدالملک، 1318، دیوان امیری معزّی، تصحیح عباس اقبال، تهران، کتابفروشی اسلامیّه.
15
ـ منوچهری دامغانی، ابوالنّجم احمد، 1370، دیوان، تصحیح محمد دبیرسیاقی، چاپ اول، تهران، انتشارات زوّار.
16
ـ نظامی، الیاسبن یوسف، 1378، مخزنالاسرار، تصحیح وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ سوم، تهران، نشر قطره.
17
ORIGINAL_ARTICLE
جستاری در علل گرایشهای شیعی حکومتگران تیموری
سیر تدریجی تحولاتی که در حوزۀ مذهب پس از فروپاشی خلافت بغداد رخ داد، سرزمینهای اسلامی را با رویکردهای جدید در این حوزه مواجه ساخت که حاصل آن رشد نحلههای فکری و مذاهبی بود که سیاست را شدیداً تحت تأثیر قرار داد و سیاستمداران را وادار کرد، رویکردهای مذهبی خود را با این تغییرات همسو کنند. در این میان تشیع توانسته بود، به دلیل مقتضیات زمان و همگامی و همسویی با تصوف، نفوذ زیادی در میان مردمان مأیوس و ستمدیده یابد و به این جهت جایگاهی با عنوان یکی از اعتقادات مسلط، در میانۀ قرن هشتم تا دهم هجری (چهاردهم تا شانزدهم میلادی) یافت و موجب گردید حکومتگران از جمله تیموریان مؤلفههای آن را در رفتارهای سیاسی خود در جهت حفظ منافع مد نظر داشته باشند. این پژوهش جستاری توصیفی ـ تحلیلی در تبیین رفتارهای سرآمدان حکومتگر تیموری نسبت به مذهب تشیع است. با عنایت به عملکرد حکومتگران تیموری نسبت به مذاهب مسلط این دوره میتوان به چگونگی بهره گیری آنان از این عنصر در جهت به دست آوردن مقبولیت دست یافت و علاوه بر آن، چگونگی فراهم آمدن بستر اجتماعی تسلط سیاسی مذهب شیعه را در قرن دهم/شانزدهم تبیین کرد.
http://www.am-journal.ir/article_46782_dfa81eaa437fde14f156b8ce7706d0fa.pdf
2014-02-20
55
66
مذهب تشیع
حکومت تیموریان
تیمور
اعظم
جوزانی
m.jozani45@yahoo.com
1
کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی از دانشگاه الزهرا
AUTHOR
ـ ابنعربشاه، زندگی شگفتآور تیمور (عجایب المقدور فی اخبار تیمور)، ترجمۀ محمدعلی نجاتی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، 1370.
1
ـ امورتی، ب.س، «مذهب در دورۀ تیموریان» تاریخ ایران دورۀ تیموریان، پژوهش دانشگاه کمبریج، جلد ششم، ترجمۀ یعقوب آژند، نشر جامی، 1379.
2
ـ بارتولد، واسیلی ولادیمیروویچ، خلیفه و سلطان، ترجمۀ سیروس ایزدی، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1358.
3
ـ بشیریه، حسین، دیباچهای بر جامعهشناسی سیاسی ایران، تهران، نشر نگاه معاصر، 1381.
4
ـ ترابی طباطبایی، سید جمال، سکههای آققویونلو و مبنای وحدت حکومت صفویه در ایران، نشریۀ شمارۀ هفت موزۀ آذربایجان، تبریز، بهمن 1355.
5
ـ جعفریان، رسول، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا قرن دهم هجری، جلد دوم، تهران، انتشارات انصاریان، 1357.
6
ـ خوافی، شهابالدین عبدالله (حافظ ابرو)، زبدةالتواریخ، جلد چهارم، تصحیح سید کمال حاج سیدجوادی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1380ش.
7
ـ روملو، حسن بیک، احسن التواریخ، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، نشر اساطیر، 1384.
8
ـ کلاویخو، سفرنامه، ترجمۀ مسعود رجب نیا، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1384.
9
ـ شامی، نظامالدین، ظفرنامۀ شامی، به کوشش پناهی سمنانی، تهران، سازمان نشر کتاب، 1362.
10
ـ شجاعی زند، علیرضا، مشروعیت دینی دولت و اقتدار سیاسی دین (بررسی جامعهشناختی مناسبات دین و دولت در ایران)، تهران، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان، 1376.
11
ـ شوشتری، قاضی نورالله، مجالس المؤمنین، تهران، انتشارات اسلامیه، 1354.
12
ـ شیبی، مصطفی کامل، تشیع و تصوف (از آغاز تا سدۀ دوازدهم هـ)، ترجمۀ علیرضا ذکاوتی قرهگوزلو، تهران، امیرکبیر، 1387.
13
ـ صفتگل، منصور، ساختار نهاد و اندیشۀ دینی در ایران عصر صفوی، تهران، خدمات فرهنگی رسا، 1381.
14
ـ فرهانی منفرد، مهدی، پیوند سیاست و فرهنگ در عصر زوال تیموریان و ظهور صفویان، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1382.
15
ـ مزاوی، میشل، پیدایش دولت صفوی، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران، نشر گستر، 1388.
16
ـ موسویان، ابوالفضل، مبانی مشروعیت حکومت، تهران، مؤسسه نشر و تحقیقات ذکر، 1381.
17
ـ میرخواند، محمدبن خاوند شاه بن محمود، روضة الصفا فی سیرة الانبیاء و الملوک و الخلفا، تصحیح جمشید کیانفر، تهران، انتشارات اساطیر، 1380.
18
ـ ناصری، عبدالمجید، «عزاداری امام حسین در میان اهل سنت»، مجلۀ معرفت، شمارۀ 77، 1383.
19
ـ نظامی باخرزی، عبدالواسع، مقامات جامی، مقدمۀ نجیب مایل هروی، تهران، نشر نی، 1371.
20
ـ نوایی، عبدالحسین، اسناد و مکاتبات تاریخی ایران از تیمور تا شاه اسماعیل، تهران، نشرعلمی فرهنگی، 1370.
21
- Farhat May, “Islamic piety and dynastic Legitimacy the case of the shrine of Ali-al. rida in Mashad (10th century)”,PhD, Theseis Advisor Gulru Necipoglu Harvard university, October 2002.
22
ORIGINAL_ARTICLE
اشعار نویافتۀ شاعران قدیم کرمان در سفینۀ سعد الهی
بازنگری و بررسی دقیق جنگها و سفینههای شعری هم تصحیح کاملتری از بعض ابیات شاعران شناخته شده و اشعار تازهیاب آنها به دست میدهد و هم دستیابی به آثار شعرای گمنام فارسی را ممکن میکند. نویسندۀ این مقاله، ضمن معرفی دستنویسی موسوم به «سفینۀ سعد الهی» و تدوینکنندۀ آن، اشعار چند شاعر قدیم کرمان را از نسخۀ خطی آن سفینه _ که در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری میشود _ تصحیح کرده است و از مقایسۀ آن ابیات با پژوهشی که در بارۀ آن شاعران منتشر شده، کوشیده است تا صورت کاملتری از کارنامۀ چند شاعر سدههای ششم و هفتم کرمان ارائه کند.
http://www.am-journal.ir/article_46785_825fe95d09934587df907975678304d8.pdf
2014-02-20
67
97
شعرفارسی
سفینۀ سعد الهی
شاعران قدیم کرمان
تصحیح
اشعار نویافته
مهرداد
چترایی
m_chatraei@yahoo.com
1
دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد
AUTHOR
ـ اوحدی بلیانی، تقیالدین، 1389، عرفات العاشقین وعرصات العارفین، تصحیح ذبیحالله صاحبکاری و آمنه فخراحمد، میراث مکتوب، تهران.
1
ـ سعدالهی، سفینه، دستنویس شمارۀ 534 مجلس (سنا).
2
ـ شروانی، جمال خلیل، 1375، نزهةالمجالس، تصحیح و توضیح محمد امین ریاحی، زوار، تهران.
3
ـ صبا، مولوی محمد مظفرحسین، روز روشن، به تصحیح محمد حسین رکنزادۀ آدمیت، تهران، 1343.
4
ـ صفا، ذبیحالله، 1370، تاریخ ادبیات در ایران، ج 2/3، انتشارات فردوس، تهران.
5
ـ میرافضلی، سید علی، 1386، شاعران قدیم کرمان، نشر کازرونیه، تهران.
6
ORIGINAL_ARTICLE
رد پای هویّت ایرانی در شاهنامۀ فردوسی
شاهنامۀ فردوسی در واقع تلاشی بود برای بازشناسی تاریخ باستان و هویت ایرانی که در برخورد بیگانگان مهاجم مورد تهدید قرار گرفته بود. نویسنده در این مقاله کوشیده است با بررسی آماری و تعریف و تلقی فردوسی در جای جای شاهنامه تعریفی از ایران و هویت ایرانی از منظر شاهنامۀ فردوسی و در دورههای مختلف آن به دست دهد. بر این اساس مفهوم ایران که در کتابهای نخستین، و در واقع در بخش اساطیری شاهنامه، هنوز ناشناخته است در دورههای بعد به تدریج ظهور مییابد و سپس تحولاتی را از سر میگذراند که در این مقاله به تفصیل و با ذکر شواهد معرفی و بررسی شده است.
http://www.am-journal.ir/article_46788_6bb3d039ac129c891306774a0a708ab7.pdf
2014-02-20
99
126
شاهنامه
فردوسی
ایران
هویت ایرانی
نصرت الله
رستگار
1
پژوهشگر بازنشستۀ انستیتوی ایران شناسی آکادمی علوم اتریش
AUTHOR
- رستگار، نصرتالله، 1384، «مشروعیت حکومت فردوسی»، آینۀ میراث، س 3، ش 2 (پیاپی 29)، ص 9-40.
1
- رستگار، نصرتالله، 1390، «جایگاه و نقش اجتماعی زنان در شاهنامۀ فردوسی»، فردوسیپژوهی، دفتر دوم، تهران، خانۀ کتاب، ص 619-636.
2
- Ahn, Gregor, 1992, Religiöse Herrscherlegitimation im achämenidischen Iran: Die Voraussetzungen und die Struktur ihrer Argumentation, Acta Iranica 31,Leiden.
3
- Bailey, H. W, 1987, “Arya”, Encyclopedia Iranica, II, ed. E. Yarshater, London-New York, pp. 681-83.
4
- Bayat-Sarmadi, Dariusch, 1970, Erziehung und Bildung im Schahname von Firdousi. Eine Studie zur Geschichte der Erziehung im alten Iran,Islamkundliche Untersuchungen 4, Freiburg.
5
- Bertel’s et al. (Hrsg.), 1963-1971, Firdousī: Šāhnāme, Kritičeskij tekst, Tom IIX, Pod redakciej E. Ė. Bertel’s et al., Moskva, 1960-1971.
6
- Ehlers, Jürgen, 2000, Mit goldenem Siegel. Über Briefe, Schreiber und Boten im Šāhnāme, Beiträge zur Iranistik 19, Wiesbaden.
7
- Khaleghi-Motlagh (ed.), 1988-1997/2005, The Shahnameh (The Book of Kings), ed. by Djalal Khaleghi-Motlagh, Vol. 1-5, Costa Mesa, California, New York, 1988, 1990, 1992, 1994, 1997. Vol. 6, ed. by Djalal Khaleghi-Motlagh and Mahmoud Omidsalar, New York, 2005.
8
- Knauth, Wolfgang; Nadjmabadi, Sejfoddin, 1975, Altiranisches Fürstenideal von Xenephon bis Firdausī nach den einheimischen Quellen dargestellt,Wiesbaden-Stuttgart.
9
- Macan (Hrsg.), 1829, The Shah Name, 4 vols., ed. T. Macan, Calcutta, 1829.
10
- Mohl (Hrsg.), 1838-1878, Le Livre des Rois, 7 vols., ed. J. Mohl, Paris, 1838-1878.
11
- Rastegar, Nosratollah, 1989, “Das heroische Naturbild in Firdausīs Šāhnāme,” Der orientalische Mensch und seine Beziehung zur Umwelt, Beiträge zum Grazer Morgenländischen Symposion (2-5 März 1989), Scholz, Bernhard (Hrsg.), Graz, pp. 137-147.
12
- Rastegar, Nosratollah, 2006, “Herrschaftslegitimation aus der Sicht Firdausīs: Machtergreifung iranischer Könige im Šāhnāme. Prolegomena zu einer historisch-vergleichenden Studie,” Proceedings of the 5th Conference of the Societas Iranologica Europæa held in Ravenna, 6-11 October 2003. Vol. II: Classical & Contemporary Iranian Studies, ed. Antonio Panaino and Riccardo Zipoli, Mimesis Milano, pp. 165-188.
13
- Rastegar, Nosratollah, 2011, “Zum Stellenwert der Frauen in Firdausīs Schahname,” Vorgetragen am 19.09.2007 an der 6th European Conference of Iranian Studies, 18.09.-22 September 2007, Vienna, Austria, Studia Iranica. Cahier 45, Mediaeval and Modern Iranian Studies, Proceedings of the 6th SIE Conference of Iranian Studies, Vienna, 2007, Paris, pp. 149-165.
14
- Schmitt, Rüdiger, 1977, “Königtum im Alten Iran,” Saeculum 28, pp. 384-395.
15
- Schmitt, Rüdiger, 1989 (Hrsg.), Compendium Linguarum Iranicarum, Wiesbaden.
16
- Shahbazi, A. Shapur, 1980, “An Achaemenid Symbol II. Farnah ‘(God given) Fortune’ symbolized,” Archäologische Mitteilungen aus Iran, 13, pp. 119-147.
17
- Shahbazi, A. Shapur, 1983, “Darius’ haft kišvar,” Kunst, Kultur und Geschichte der Achämenidenzeit und ihr Fortleben, Archäologische Mitteilungen aus Iran, ed. H. Koch, and D. N., MacKenzie, Erg.-Bd. 10, Berlin, pp. 239-246.
18
- Vullers (Hrsg.), 1877-1884, Firdusii Liber Regum qui inscribitur Schahname, ed. J. A. Vullers.
19
- Wolff, Fritz, 1935, Glossar zu Firdosis Schahname (mit Supplementband: Verskonkordanz).
20
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی سبک فکری و محتوایی رباعیات طالب آملی
بحث اندیشه در شعر از موضوعات مناقشهآمیز است؛ تقابل دو نوع نگاه که یکی اندیشه را محور شعر میداند و دیگری آن را کاملاً نفی میکند، دو دیدگاه فکری متقابل را در این مورد سبب شده است. دیدگاه نخست، که از آنِ طرفداران شعر ناب است، اندیشه را نوعی تجربه میداند که خارج از فضای هنر وجود دارد و بنابراین عنصری هنری نیست؛ اما دیدگاه دوم بر آن است که شعر نمیتواند فاقد اندیشه و محتوا باشد. این جستار به روش تحلیلی- توصیفی به بررسی اندیشههای طالب آملی در رباعیاتش میپردازد. بدین منظور ابتدا به قالب رباعی و قابلیت آن به عنوان محملی برای اندیشه میپردازد، و سپس ابعاد مختلف این اندیشهها را در شعر طالب آملی تحلیل میکند و نشان میدهد رباعیهای طالب از تنوّع مضمونی خاصّی برخوردارند و به همین سبب رباعیهای او را باید از جملۀ رنگینترین رباعیهای شعر فارسی به شمار آورد. نتیجه بیانگر این است که طالب را نمیتوان شاعری متفکر از نوع خیام، یا عارفی وارسته از نوع عطار، یا حتی مداحی پرورشیافته از گونۀ شاعران سبک خراسانی تلقّی کرد؛ بلکه او تمام این موضوعات را صرفاً دستمایۀ مضمونسازی خویش قرار داده است.
http://www.am-journal.ir/article_46790_3ddb10d4c81e143f1bccface845bc94b.pdf
2014-02-20
127
157
طالب آملی
رباعی
اندیشه
شعر فارسی
قدسیه
رضوانیان
1
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران
AUTHOR
احمد
خلیلی
ahmad_khalili64@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران
AUTHOR
ـ آملی، طالب، 1346، کلیات اشعار ملک الشعرا طالب آملی، به اهتمام شهاب طاهری، کتابخانۀ سنایی.
1
ـ اسلامی ندوشن، محمدعلی، 1374، جام جهان بین، چاپ ششم، تهران، جامی.
2
ـ امامی، نصرالله، نصیری، زهرا، 1389، «طبقهبندی مضمونی رباعیهای ابنیمین»، فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ شانزدهم، بهار 89، صص 21ـ40.
3
ـ بیات، محمدحسین، 1387، ارتباط افکار مولوی و عطار، چاپ اول، تهران، دانشکدۀ علامه طباطبایی.
4
ـ خویی، اسماعیل، 1356، جدال با مدعی، چاپ اول، تهران، انتشارات جاویدان.
5
ـ دستغیب، عبدالعلی، 1371، گرایشهای متضاد در ادبیات معاصر ایران، چاپ اول، تهران، نشر خنیا.
6
ـ دشتی، علی، 1380، خاقانی شاعری دیر آشنا، چاپ چهارم، تهران، امیرکبیر.
7
ـ رازی، شمس قیس، 1338، المعجم فی معاییر اشعار العجم، تصحیح محمد قزوینی، تهران، افست رشدیه.
8
ـ رستگارفسایی، منصور، 1373، انواع شعر فارسی، شیراز، انتشارات نوید شیراز.
9
ـ زرینکوب، عبدالحسین، 1350، «ادبیات عرفانی ایران و ارزش انسانی آن»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، شمارۀ پیدرپی 77، ص 109 و 110.
10
ـ سارتر، ژان پل، 1356، ادبیات چیست، ترجمۀ ابولحسن نجفی و مصطفی رحیمی، چاپ پنجم، تهران، کتاب زمان.
11
ـ سمرقندی، دولتشاه، 1338، تذکرةالشعرا، به همت محمد رمضانی، تهران، کلاله خاور.
12
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا، 1384، مفلس کیمیا فروش: نقد و تحلیل شعر انوری، تهران، نشر سخن.
13
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1368، موسیقی شعر، تهران، انتشارات آگاه.
14
ـ شمیسا، سیروس، 1385، سبکشناسی شعر، چاپ دوم، تهران، نشر میترا.
15
- ــــــــــــــــــــــــ، 1363، سیر رباعی در شعر فارسی، تهران، آشتیانی.
16
ـ شهیدی، جعفر، 1387، شرح لغات و مشکلات دیوان انوری، چاپ چهارم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
17
ـ صفا، ذبیحالله، 1382، تاریخ ادبیات در ایران، جلد چهارم، چاپ سوم، تهران، فردوس.
18
ـ فاروق فلاح، غلام، 1374، موج اجتماعی سبک هندی، چاپ اول، مشهد، انتشارات ترانه.
19
ـ گودرزی، فرامرز، 1382، شاعر هنرمندی که شایستۀ این فراموشی نیست: زندگینامه و کارنامۀ ادبی طالب آملی، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
20
ـ مختاری، محمد، 1378، هفتاد سال عاشقانه، تهران، نشر تیراژه.
21
ـ مشرف آزاد تهرانی، محمود، 1366، هنر و ادبیات امروز، به کوشش ناصر حریری، بابل، کتابسرای بابل.
22
ـ وزین پور، نادر، 1374، مدح، داغ ننگ بر سیمای ادب فارسی، تهران، انتشارات معین.
23
ـ کاتوزیان، محمدعلی، 1385، سعدی؛ شاعر عشق و زندگی، تهران، نشر مرکز.
24
ـ یثربی، یحیی، 1374، فلسفۀ عرفان، چاپ اول، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
25
ORIGINAL_ARTICLE
تتبعی در تذکرۀ یخچالیه
تذکرۀ یخچالیه، نگاشتۀ محمدعلی مذهّب اصفهانی (بهار)، نقیضۀ موفق تذکرۀ آتشکده آذر بیگدلی است. این تذکره چندین سال پیش به اهتمام احمد گلچینمعانی تصحیح و منتشر شد. ساقط شدن چند مورد از تراجم رجال این تذکره و شواهد شعری که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد، متن این تذکره را از صورت حقیقی خود بسیار دور ساخته است. در این مقاله کوشش شده است برخی از این تحریفات و افتادگیها و نیز اطلاعات نویافتهای که از دیگر نسخههای این تذکره و نوشتههای پراکندۀ معاصران اثر به دست آمده، نشان داده شود و لزوم تصحیح مجدد این تذکرۀ ظریف و بدیع خاطرنشان گردد.
http://www.am-journal.ir/article_46791_74db0f37fc2c1b4e9377773f069a772a.pdf
2014-02-20
159
177
تذکرۀ یخچالیه
بهار اصفهانی
نقیضه
تذکرۀ آتشکده
تصحیح
حسن
زیاری
hasan.ziari@gmail.com
1
دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
AUTHOR
محسن
محمدی فشارکی
fesharaki311@yahoo.com
2
گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
AUTHOR
ـ اخوان ثالث، مهدی، 1374، نقیضه و نقیضهسازان، به کوشش ولیالله درودیان، تهران، علمی فرهنگی.
1
ـ اخوان ثالث، مهدی، 1373، حریم سایههای سبز، زیر نظر و با مقدمۀ مرتضی کاخی، تهران، زمستان.
2
ـ اعتضادالسلطنه، علیقلی میرزا، 1370، اکسیرالتواریخ، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران، ویسمن.
3
ـ اعتمادالسلطنه، محمدحسنخان، 1374، چهل سال تاریخ (المآثر و الآثار)، به کوشش ایرج افشار، تهران، اساطیر.
4
ـ پیغمبر دزدان، محمدحسن، 1371، آثار پیغمبر دزدان، با مقدمه و حواشی محمدابراهیم باستانی پاریزی، تهران، نگاه.
5
ـ بهار، محمدتقی، 1368، دیوان اشعار، تهران، توس.
6
ـ بهار، محمدعلی مذهّب اصفهانی، 1321، تذکرۀ یخچالیه، به تصحیح احمد گلچینمعانی، تهران، حیدری.
7
ـ بهار، محمدعلی مذهّب اصفهانی، 1390، مقدمۀ تذکرۀ مدایحالمعتمدیه، به کوشش حسین مسجدی، اصفهان، دانشگاه اصفهان.
8
ـ حلبی، علی اصغر، 1365، مقدمهای بر طنز و شوخ طبعی در ایران، تهران، پیک ترجمه و نشر.
9
ـ دیوان بیگی، سیداحمد، 1364، حدیقةالشعراء، به کوشش عبدالحسین نوائی، تهران، زرین.
10
ـ شریف کاشانی، ملاحبیبالله، 1372، لبابالقاب فی القابالاطیاب، کاشان، مجمع متوسلین به آل محمد (ع).
11
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا، 1390، با چراغ و آینه، تهران، سخن.
12
ـ صلاحی، عمران، 1382، خندهسازان و خندهپردازان، تهران، علمی.
13
ـ عاطفی، حسن، 1386، لغات و ضربالمثلهای کاشانی، به کوشش افشین عاطفی، کاشان، مرسل.
14
ـ عبید زاکانی، 1999، کلیات، به اهتمام محمدجعفر محجوب، نیویورک، Bibliotheca persica press.
15
ـ غازی ملطیوی، محمد، 1383، روضةالعقول، به تصحیح محمد روشن و ابوالقاسم جلیلپور، تهران، فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی.
16
ـ فروغی، محمدعلی، 1390، یادداشتهای روزانه از محمدعلی فروغی، تهران، علمی.
17
ـ قاآنی، [بیتا]، پریشان، به تصحیح اسماعیل اشرف، شیراز، کتابفروشی محمدی.
18
ـ قاآنی، 1336، دیوان، با تصحیح و مقدمۀ محمدجعفر محجوب، تهران، امیرکبیر.
19
ـ کتیرایی، محمود، 1349، عقایدالنساء و مرآتالبلهاء، تهران، طهوری.
20
ـ گلچینمعانی، احمد، 1363، تاریخ تذکرههای فارسی، تهران، کتابخانۀ سنایی.
21
ـ مستوفی، عبدالله، 1360، شرح زندگانی من، تهران، زوّار.
22
ـ معلم حبیبآبادی، میرزا محمدعلی، 4-1362، مکارمالآثار، به تصحیح محمدعلی روضاتی، اصفهان، شرکت انتشارات کمال.
23
ـ منشی قمی، احمدبن حسین، 1383، گلستان هنر، به تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران، منوچهری.
24
ـ نوشاهی، عارف، 1369، نامگذاری کتابهای فارسی در شبهقاره، ترجمۀ جلال حسین، کتابداری، فروردین، شمارۀ 16، ص 93ـ100.
25
ـ وحید دستگردی، حسن، 1299، ظرایف ادبی نقل از یخچالیه (کلم)، ارمغان، آبان، شمارۀ 8، ص 279ـ281.
26
ـ وحیدنیا، سیفالله، 8ـ1357، یادداشتهای پراکنده در بارۀ وحید، وحید، اسفند و فروردین، شمارۀ 252ـ253. ص 144ـ180.
27
ـ وراوینی، سعدالدین، 1376، مرزباننامه، به تصحیح محمد روشن، تهران، اساطیر.
28
ـ وفای زوارهای، میرزا محمدعلی، 1385، مآثرالباقریه، به تصحیح و تحشیۀ حسین مسجدی، اصفهان، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
29
ـ هدایت، رضا قلی خان، 1382، مجمعالفصحا، به کوشش مظاهر مصفّا، تهران، امیرکبیر.
30
ORIGINAL_ARTICLE
دیوان فطرت مشهدی
معزالدین محمدبن المیرزا فخرا معروف به فطرت مشهدی و متخلص به موسوی، از شاعران توانای قرن یازدهم هجری است. از دیوان او سه نسخه در کتابخانۀ مجلس برجای مانده است که مشتمل بر غزلیات، مفردات، رباعیات و قصایدی در مدح امام علیبن موسی الرضا (ع) و شاه مردان مرتضی علی(ع) است که به حدود 1600بیت میرسد. سبک شعری فطرت هندی است که در بین اشعار او با ابراز احساسات عاشقانه، مضمون آفرینیهای بدیع و خیالپردازیهای تازه، تجربیات روزمرۀ زندگی و صور خیال مربوط به این دورۀ ادبی نمود میکند. غزلیاتش سراسر حکمت و اندرز است و تخیل کمنظیرش صور خیال را به زیبایی و با الفاظی جذاب در لابهلای اشعارش به تصویر کشیده که حاکی از جهان آرمانی آکنده از نیکی، پاکی، ایمان و صفای اوست. از قصاید مدحیاش علیالخصوص مدح حضرت علی (ع)، بر میآید که وی شیعه بوده و به اهل بیت ارادت داشته است.
http://www.am-journal.ir/article_46792_edb42709002c070fad430cec5834d601.pdf
2014-02-20
179
200
فطرت مشهدی
میرزا معزالدین موسوی خان
دیوان
سبک هندی
مجتبی
طاووسی
1
دانشجوی کارشناسی ارشد رشتۀ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد
AUTHOR
ـ درایتی، مصطفی، 1389، «فهرستوارۀ دستنوشتهای ایران»، انتشارات کتابخانۀ موزه، تهران.
1
ـ فطرت مشهدی، میرزا معزّالدین، [بیتا]، دیوان، نسخۀ موجود در کتابخانۀ مجلس به شمارۀ 86765.
2
ـ فطرت مشهدی، میرزا معزّالدین، سفینۀ فطرت، نسخۀ موجود در کتابخانۀ مجلس به شمارۀ 78965.
3
ـ محمدی، محمدحسین، 1374، بیگانه مثل معنی، انشارات میترا، تهران.
4
ـ منزوی، احمد، 1382، «فهرستوارۀ کتابهای فارسی»، نشر مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران.
5
ـ نصرآبادی، محمدطاهر، 1378، تذکره، تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، انتشارات اساطیر، تهران.
6
ـ واله داغستانی، علیقلی، 1384، تذکرۀ ریاض الشعرا، تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، انتشارات اساطیر، تهران.
7
ORIGINAL_ARTICLE
چند واژۀ نادر در کاملالتعبیر حبیش تفلیسی
کامل التعبیر از آثار مشهور حبیش تفلیسی است که بهظاهر پس از سال 566ق تألیف شده است. در این اثر _ که تا امروز چاپ انتقادی نشده است_ واژههای نادر نسبتاً زیادی را میتوان دید که پژوهشگران شماری از آنها را استخراج و بررسی کردهاند. در این جستار چند واژۀ دیگر معرفی و بررسی میشود. این واژههای نادر عبارتاند از: انگشت خدای خوان (سبّابه)، نگارشی/ انگارشی کردن، شنگ، نان گرمه، کبوتر بنّا.
http://www.am-journal.ir/article_46798_177ac980551ee0d96a388ce22335d245.pdf
2014-02-20
201
217
کامل التعبیر
حبیش تفلیسی
واژههای نادر
قانون ادب
واژهشناسی
مختار
کمیلی
mokhtar.komaily@gmail.com
1
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولیعصر (عج) رفسنجان
AUTHOR
ـ ابرقوهی، اسماعیلبن نظامالملک، تعبیر سلطانی، نسخۀ خطی شمارۀ 834 مشکوة، شمارۀ فیلم 8814، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
1
ـ اسدی طوسی، احمدبن علی، لغت فرس، به تصحیح و تحشیۀ فتحالله مجتبایی و علیاشرف صادقی، تهران، انتشارات خوارزمی، 1365.
2
ـ افشار، ایرج، 1342، «اندر فوائد لغوی کامل التعبیر»، مجموعه مقالات تحقیق خاورشناسی اهدا به هانری ماسه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
3
ـ تاج الاسامی، تصحیح علی اوسط ابراهیمی، تهران، مرکز نشردانشگاهی، 1367.
4
ـ برهان، محمدحسینبن خلف تبریزی، برهان قاطع، به اهتمام محمد معین، تهران، موسسۀ انتشارات امیرکبیر، 1376.
5
ـ تفلیسی، حبیشبن ابراهیم، قانون ادب، به تصحیح غلامرضا طاهر، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1350.
6
ـ تفلیسی، حبیشبن ابراهیم، کفایۀ الطب، تصحیح دکتر زهرا پارساپور، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1390.
7
ـ تفلیسی، حبیشبن ابراهیم، کامل التعبیر، به تصحیح محمدحسین رکنزاده آدمیت، تهران، کتابفروشی اسلامیه، 1372.
8
ـ تفلیسی، حبیشبن ابراهیم، کامل التعبیر، نسخۀ خطی موزۀ ملی ایران، مکتوب سال 736.
9
ـ تفلیسی، حبیشبن ابراهیم، کامل التعبیر، نسخۀ خطی کتابخانۀ چلپی عبدالله به شمارۀ 226 و میکروفیلم شمارۀ 185 کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران.
10
ـ تفلیسی، حبیشبن ابراهیم، بیان الصناعات، با تصحیح و مقدمۀ ایرج افشار، (مندرج در فرهنگ ایرانزمین)، 1336.
11
ـ ثعالبی، ابی منصور، فقه اللغه و سر العربیه، تحقیق و مراجع د. فائز محمد و د. امیل یعقوب، بیروت، دارلکتاب العربی، 1420.
12
ـ جاروتی، عبدالمومن، فرهنگ مجموعة الفرس، تصحیح دکتر عزیزالله جوینی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1378.
13
ـ حافظیان، ابوالفضل، 1385، نسخهپژوهی، دفتر سوم، تهران، انتشارات کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
14
ـ دهخدا، علیاکبر، 1377، لغتنامه، تهران، موسسۀ لغتنامۀ دهخدا.
15
ـ رواقی، علی، 1381، ذیل فرهنگهای فارسی، تهران، هرمس.
16
ـ ریاحی، محمدامین، 1379، چهل گفتار در ادب و تاریخ و فرهنگ ایران، تهران، سخن.
17
ـ زمحشری، جارالله محمود، مقدمةالادب، موسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران-مگ گیل، 1386.
18
ـ زوزنی، ابوعبدالله حسینبن احمد، کتاب المصادر، به اهتمام تقی بینش، تهران، نشر البرز، 1374.
19
ـ شیر، ادیّ، 1386، واژههای فارسی عربی شده، ترجمۀ حمید طبیبان، تهران، امیر کبیر.
20
ـ صادقی، علیاشرف، 1380، «لغات فارسی کفایۀ الطب حبیش تفلیسی به همراه بررسی لغات تقویم الادویه»، نامۀ فرهنگستان، ش 19 (بهار 1380)، ص 13ـ29.
21
ـ صفیپور، عبدالرحیم ابن عبدالکریم، منتهی الارب، تهران، انتشارات کتابخانۀ سنایی، [بیتا].
22
- فرهنگ فارسی مدرسۀ سپهسالار (منسوب به قطران)، تصحیح دکتر علیاشرف صادقی، تهران، انتشارات علمی، 1380.
23
ـ قضاعی، ابو عبدالله محمدابن محمد، شرح فارسی شهاب الاخبار، مترجم ناشناخته، تصحیح سید جلالالدین حسینی ارموی (محدّث)، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1385.
24
ـ قوام فاروقی، فخرالدین مبارکشاه، فرهنگ قواس، به اهتمام نذیراحمد، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1353.
25
ـ کرمینی، علیبن محمد، تکملةالاصناف، به کوشش علی رواقی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1385.
26
ـ مستوفی، حمدالله، نزهةالقلوب، تصحیح و تحشیۀ گای لیسترانج، تهران، انتشارات اساطیر، 1389.
27
ـ معین، محمد، 1371، فرهنگ معین، تهران، موسسۀ انتشارات امیر کبیر.
28
ـ میدانی، احمدبن محمد، فهرست الفبایی لغات و ترکیبات فارسی السامی فی الاسامی، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، 1354.
29
ـ نفیسی، علیاکبر، [بیتا]، فرهنگ نفیسی، تهران، کتابفروشی خیام.
30
ـ وفایی، حسین، 1374، فرهنگ فارسی، به تصحیح تِن هوی جو (دانشیار دانشگاه پکن)، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
31
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی سطح فکری اشعار منوچهری دامغانی
سبکشناسان در سه سطح زبانی، ادبی و فکری به بررسی آثار ادبی میپردازند؛ در این میان سطح فکری اهمیت بسیار دارد. این نوشتار به دنبال آن است که ویژگیهای سبکی شعر منوچهری را در سطح فکری مشخص کند و نشان دهد که کدام افکار و اندیشهها در شعر منوچهری باعث تمایز شعر او از دیگران شدهاند؟ و اینکه کدام مختصههای فکری در شعر منوچهری اهمیت بیشتری دارند؟ در شعر منوچهری اندیشههای بسیاری وجود دارند که در بین آنها شادمانی و خوشگذرانی از اهمیت بسزایی برخوردار و ساماندهندۀ سایر اندیشههای منوچهری است. علاوه بر آن، وصف طبیعت و جلوههای گوناگون آن، مدح و ستایش، بادهنوشی، عشق، موسیقی، خودستایی و مفاخره، استفاده از معلومات علمی مختلف و عربیمآبی از تشخص و برجستگی بیشتری برخوردارند و تشخص سبکی ایجاد میکنند.
http://www.am-journal.ir/article_46800_e221ebab80370e9feba1b8ea22adb554.pdf
2014-02-20
219
243
منوچهری
شعر فارسی
سبکشناسی
سطح فکری
علی
گراوند
agaravand@gmail.com
1
استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه ایلام
AUTHOR
- امامی، نصرالله، 1371، منوچهری دامغانی و ادوار زندگی و آفرینشهای هنری، [بینا]، [بیجا].
1
ـ بهار (ملک الشعرا)، محمدتقی، 1380، سبک شناسی، تهران، امیرکبیر.
2
ـ حقیقت (رفیع)، عبدالرفیع، 1381، شاعران بزرگ ایران (از رودکی تا بهار)، تهران، کومش.
3
ـ خطیبی، حسین، 1366، فن نثر در ادب پارسی، تهران، زوار.
4
ـ زرینکوب، عبدالحسین، 1371، سیری در شعر فارسی، تهران، علمی.
5
ـ زرینکوب، عبدالحسین، 1372، با کاروان حله، تهران، علمی.
6
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا، 1350، صور خیال در شعر فارسی، تهران، نیل.
7
ـ شمیسا، سیروس، 1350، سبک شناسی نظم، تهران، فردوس.
8
ـ شمیسا، سیروس، 1384، کلیات سبک شناسی، ویرایش دوم، تهران، نشر میترا.
9
ـ صفا، ذبیحالله، 1371، تاریخ ادبیات در ایران، جلد اول، تهران، فردوس.
10
ـ غلامرضایی، محمد، 1377، سبک شناسی شعر پارسی، تهران، جامی.
11
ـ فروزانفر، بدیعالزمان، 1358، سخن و سخنوران، تهران، خوارزمی.
12
ـ محجوب، محمدجعفر، سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران، فردوس و جامی، بیتا.
13
ـ منوچهری دامغانی، احمدابن قوص، 1381، دیوان، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، زوار.
14
- یوسفی، غلامحسین، 1376، چشمۀ روشن، تهران، علمی.
15
ORIGINAL_ARTICLE
یاری قافیه در پیرایش برخی از بیتهای شاهنامه
روش انتقادی در پیرایش متون را که ما از غرب آموختهایم، دربارۀ پیرایش متون فارسی نمیتوان یکبهیک به کار برد، بلکه باید آن را با ویژگیهای خط و زبان و ادب فارسی مطابقت داد؛ باید ناچار نکاتی از آن روش را کاست و نکاتی را بدان افزود. نگارنده در پیرایش شاهنامه از آغاز بدین نکته آگاه بود و در مقالات خود و در یادداشتهای شاهنامه دربارۀ جزئیات آن گفتگو کرده است. یکی از راهکارهایی که در پیرایش انتقادی متن شاهنامه باید بدان توجه داشت، اهمیت قافیه است. فردوسی با آنکه از جهاتی سختگیری شاعران سبک عراقی را در کاربرد قافیه (و نیز وزن) ندارد و مانند دیگر شاعران سبک خراسانی تسامحاتی در وزن و قافیه روا داشته است، از سوی دیگر و خیلی بیش از شاعران سبک عراقی در کاربرد قافیه از خود سختگیری نشان داده است.
http://www.am-journal.ir/article_46804_cc294a3d83749a102a3627fb0eb7239c.pdf
2014-02-20
245
262
شاهنامه
یادداشتهای شاهنامه
جلال
خالقی مطلق
1
AUTHOR
ـ خالقیمطلق، جلال، 1389، یادداشتهای شاهنامه (با اصلاحات و افزودهها)، تهران، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
1
ـ خالقیمطلق، جلال، 1392، «آویزهای بر یادداشتهای شاهنامه»، یادداشتهای شاهنامه، بخش پیوست، تهران، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
2
ـ خالقیمطلق، جلال، 1392، «در شرح و معنای عبارتی از شاهنامه»، http://haseleowghat.blogfa.com/post/43.
3
ORIGINAL_ARTICLE
تصحیح چند بیت از سفینۀ شمس حاجی
سفینۀ شمس حاجی از چند جهت ارزشمند است؛ یکی آن که از راه خواندن آن با پسند شعری یکی از فرهیختگان سدۀ هشتم آشنا میشویم و بیشوکم از میزان شهرت برخی از شاعران بزرگ ایران، از جمله سنایی و کمال اسماعیل و سعدی و مولوی در روزگار و سرزمین مؤلف آگاه میگردیم؛ دیگر اینکه در آن به شماری از سرودههای پراکندۀ شاعران کمآوازه یا بیدیوان برمیخوریم که نمونۀ آن را شاید در جای دیگر کمتر بتوان نشان داد. برخی از این سرودهها ارزش ادبی و هنری دارند و برخی تنها به کار پژوهشهای زبانی یا تاریخی میآیند و در هر دو .صورت سزاوار توجهاند. سودمندیهای دیگری نیز در خواندن سفینۀ مورد نظر نهفته است که خوانندگان و شعرپژوهان، بسته به رویکرد و نیز دانشی که دارند، از آنها بهرهیاب خواهند شد
http://www.am-journal.ir/article_46805_623036e39e713756f3533fb17d1b8a8b.pdf
2014-02-20
263
281
شمس حاجی
سفینه
وحید
عیدگاه طرقبهای
1
AUTHOR
ـ ارجانی، فرامزبن خداداد، 1351، سمک عیار، به تصحیح پرویز ناتل خانلری، بنیاد فرهنگ، تهران.
1
ـ ابنمنظور، لسانالعرب، نسقه و علق علیه و وضع فهارسه علی سیری، بیروت، 1998م.
2
ـ انوری، اوحدالدین، دیوان، به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1337.
3
ـ خاقانی شروانی، افضلالدین بدیل، دیوان، به تصحیح ضیاءالدین سجادی، انتشارات زوار، تهران، 1365.
4
ـ خالقیمطلق، جلال، یادداشتهای شاهنامه، بخش یکم، نیویورک، 1380 (2001.م).
5
ـ دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، زیرنظر محمد معین و جعفر شهیدی، دانشگاه تهران، 1324ـ1359.
6
ـ رونی، ابوالفرج، دیوان، به اهتمام محمود مهدوی دامغانی، کتابفروشی باستان، مشهد، 1347.
7
ـ سنایی غزنوی، مجدودبن آدم، حدیقةالحقیقه و شریعةالطریقه، به تصحیح و تحشیۀ مدرس رضوی، دانشگاه تهران، 1359.
8
- سنایی غزنوی، مجدودبن آدم، حدیقةالحقیقه و شریعةالطریقه (فخرینامه)، به تصحیح و با مقدمۀ مریم حسینی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1382.
9
ـ سنایی غزنوی، مجدودبن آدم، دیوان، به سعی و اهتمام مدرس رضوی، انتشارات سنایی، تهران، 1365.
10
ـ سنایی غزنوی، مجدودبن آدم، کلیات اشعار، چاپ عکسی، به کوشش علیاصغر بشیر، 1356.
11
ـ سعدی، مشرفالدین مصلحابن عبدالله، غزلیات، به تصحیح حبیب یغمایی، موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران، 1361.
12
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا، تازیانههای سلوک، انتشارات آگاه، تهران، 1373.
13
ـ شمس حاجی، سفینه، مقدمه تصحیح و تحقیق: میلاد عظمیمی، سخن، تهران، 1390.
14
ـ ظهیر فاریابی، دیوان، به تصحیح امیرحسن یزدگردی، به اهتمام اصغر دادبه، نشر قطره، تهران، 1381.
15
ـ عبدالواسع جبلی، دیوان، به تصحیح ذبیحالله صفا، دانشگاه تهران، 1339.
16
ـ فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، به تصحیح جلال خالقیمطلق، دائرةالمعارف بزرگ اسلام، تهران، 1387.
17
ـ فریدالدین اصفهانی، دیوان، به اهتمام محسن کیانی، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران، 1381.
18
ـ کمالالدین اسماعیل اصفهانی، دیوان، به تصحیح حسین بحرالعلومی، کتابفروشی دهخدا، 1348.
19
ـ مختاری غزنوی، عثمان، دیوان، به اهتمام جلالالدین همایی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1341.
20
ـ مسعودسعد سلمان، دیوان، به تصحیح محمد مهیار، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، 1390.
21
ـ مدبّری، محمود، «دیوانچۀ ناصر بجهای»، پژوهشهای ایرانشناسی (ناموارۀ دکتر محمود افشار)، گردآوری ایرج افشار با همکاری کریم اصفهانیان، بنیاد موقوفات افشار، تهران، 1375.
22
ـ مجیرالدین بیلقانی، دیوان، به تصحیح محمد آبادی، تبریز، 1358.
23
ـ منوچهری دامغانی، احمدبن قوص، دیوان، به کوشش محمد دبیرسیاقی، زوار، تهران، 1347.
24
- Doerfer Gerhard: Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen: Unter besonderer Berücksichtigung älterer neupersischer Geschichtsquellen, vor allem der Mongolen- und Timuridenzeit. 4 Bände. FRANZ STEINER VERLAG GMBH. WIESBADEN 1963.
25
ORIGINAL_ARTICLE
سربازگیری: نسخهای دربارۀ اوضاع نظامی عثمانی در دورۀ عبدالحمید دوم
نسخ خطی و اسناد موجود در کتابخانههای ایران و ترکیه بخش قابل توجهی از تاریخ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دو کشور، در طول دورۀ استقرار امپراتوری عثمانیان، را در خود جای دادهاند. این آثار که اغلبشان در ایران شناخته شده نیستند، گاه به بیان زوایایی از تاریخ آن دوران میپردازند که در کتب منتشر شدۀ مرتبط با موضوع، مغفول مانده و یا کمتر مورد توجه قرار گرفتهاند و بررسی صحت و سقم برخی مطالب آنها، جز با بررسی اسناد به جای مانده از آن دوران میسر نیست. نسخۀ "سربازگیری" از جملۀ این آثار است. این نسخه به دلیل نگارش توسط فردی نظامی که تحصیلات نظامی خود را در عثمانی گذرانده است، حاوی شاخصههای تاریخنگاری دورۀ قاجاری نیست، اما به دلیل شرح دقیق ابعاد مختلف زندگی نظامیان و قوانین حاکم بر آنها سندی یکه و ارزشمند محسوب میشود. در نگاشتۀ حاضر، پس از معرفی نسخه و بخشهای مختلف آن، ویژگیهای ظاهری و محتوایی اثر را آورده و با تطبیق برخی بخشهای آن با سایر منابع به نقد و بررسی این دستنوشته پرداختهایم.
http://www.am-journal.ir/article_46807_47b700256d721248fc0badfe6adcf81b.pdf
2014-02-20
283
298
عثمانی
عبدالحمید دوم
سربازگیری
لیلا
نجفیان رضوی
leylanajafian@ut.ac.ir
1
دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه تهران
AUTHOR
ـ اوزون چارشی لی، اسماعیل حقی و ایرج نوبخت، انتشارات کیان، تهران، 1368.
1
ـ اینالجق، خلیل، 1388، امپراطوری عثمانی، ترجمۀ کیومرث قرقلو، انتشارات بصیرت، تهران.
2
ـ تاریخ اسدالله، شمارۀ ثبت ف2010، کتابخانۀ ملی.
3
ـ رسالهای در علوم نظامی، شمارۀ ثبت 816000، کتابخانۀ ملی.
4
ـ سربازگیری، عباسقلی سرباز، شمارۀ ثبت 5749، کتابخانۀ آستان قدس مشهد.
5
ـ شاو، استنفورد، 1370، تاریخ امپراطوری عثمانی و ترکیه جدید، ترجمۀ محمود رمضانزاده، بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، مشهد.
6
ـ لوئیس، برنارد، 1372، ظهور ترکیه نوین، ترجمۀ محسن علی سبحانی، نشر مترجم، [بیجا].
7
ـ مرات الادوار و مرقات الاخبار، شمارۀ ثبت 1333، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
8
ـ هامر، پورگشتال، تاریخ امپراطوری عثمانی، ترجمۀ میرزا زکی علیآبادی، انتشارات زرین، [بیجا]، 1369.
9
ـ یلماز اوزتونا، موسوعه تاریخ الامبراطوریه العثمانیه السیاسی و العسکری والحضاری، ترجمۀ عدنان محمود سلطان، تصحیح د. منصور الانصاری، الدارالعربیه للموسوعات، بیروت، 2010م.
10