ORIGINAL_ARTICLE
تصحیح نوآیینِ شاهنامه؛ بررسی ویرایشِ فریدون جنیدی
شگفتانگیزترین تصحیح شاهنامه در تاریخچۀ متنشناسی حماسۀ ملّی ایران، ویرایش شش جلدی (یک جلد پیشگفتار و پنج جلد متن) فریدون جنیدی (تهران، بنیاد نیشابور، 1387) است. در این کار که برخلاف شیوۀ متداول در تصحیح علمی-انتقادیِ متون، به جای توجّه به دستنویسهای شاهنامه و مقابلۀ آنها غالباً از معیارهای فرعی و جانبی برای ویرایش استفاده شده 33779 بیت شاهنامه الحاقی و فقط 16095 بیت، اصلی و سرودۀ خود فردوسی تشخیص داده شده است. لزوم تطبیق ابیات با اندیشههای ایران باستان، توجّه به معانی ریشهای واژهها، معنی نداشتن ابیات، تاریخیانگاریِ همۀ داستانهای شاهنامه، استناد به ضبط نادرست بیتها، نادیده گرفتنِ کاربردهای کهن لغات و دستور تاریخی و بی توجّهی به جنبۀ ادبی سخن فردوسی، برخی از اصول و مستندات ویراستار این متن برای برافزوده دانستنِ حدودِ دو سوم ابیات شاهنامه است. پس از مطالعۀ کامل و دقیق همۀ شش دفترِ این ویرایش، با نقل و بررسیِ نمونههایی - در نه بخشِ: پیشگفتار ویرایش، بیتهای الحاقی، ضبط بیتهای اصلی ویرایش، توضیح بیتهای اصلی، قرائتها و املاهای ابیات اصلی، اصلی پنداشتن بیتهای الحاقی، ابیات فوت شده، چند نکتۀ دیگر، ملاحظات روششناختی و نتیجهگیری - نشان داده شده است که ویرایش جدید شاهنامه به رغم سی سال زحمت علاقهمندانۀ ویراستار آن، متأسفانه فاقد اعتبار علمی است.
http://www.am-journal.ir/article_48240_8ba34e55bdb8097764f9f36f056ef01d.pdf
2012-02-20
5
68
شاهنامه
تصحیح
ابیات الحاقی
معیارهای فرعی
روش ذوقی
سجاد
آیدنلو
aydenloo@gmail.com
1
دانشیار دانشگاه پیام نور ارومیه
AUTHOR
- آذرنوش، آذرتاش، 1383، «بنداری»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج 12، صص 577-581.
1
- آیدنلو، سجّاد، 1388، «ترنج بویا و به زرین (تأمّلی بر یک آیین ایرانی در شاهنامه)»، از اسطوره تا حماسه (هفت گفتار در شاهنامهپژوهی)، با مقدّمۀ دکتر محمّدامین ریاحی، تهران، سخن، صص 209-221.
2
- ______، 1388 الف، «فرضیّهای دربارۀ مادر سیاوش»، از اسطوره تا تاریخ، همان، صص 63-87.
3
- ______، 1388 ب، «هفت خان پهلوان»، نشریّۀ دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان (زبان و ادب)، دورۀ جدید، شمارۀ 26 (پیاپی 23)، زمستان، صص 1-27.
4
- ______، 1388ج، «شیده: واژهای نادر در شاهنامه»، فرهنگنویسی (ضمیمۀ نامۀ فرهنگستان)، شمارۀ 2، مهر، صص 89-99.
5
- ______، 1389، «مافرّخان نام مکانی در شاهنامه»، نامۀ فرهنگستان، دورۀ یازدهم، شمارۀ دوم (پیاپی 42)، تابستان، صص 82-86.
6
- اسدی، ابونصر، 1317، گرشاسپ نامه، تصحیح حبیب یغمایی، تهران، بروخیم.
7
- _______، 1365، لغت فرس، تصحیح و تحشیۀ دکتر فتح الله مجتبایی و دکتر علی اشرف صادقی، تهران، خوارزمی.
8
- امیر معزّی، 1385، کلیّات دیوان، تصحیح محمّدرضا قنبری، تهران، زوّار.
9
- انوری، حسن، 1382، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، چاپ دوم.
10
- ایرانشاه بن ابی الخیر، 1377، کوش نامه، تصحیح دکتر جلال متینی، تهران، علمی.
11
- ایرانشاه بن ابی الخیر، 1370، بهمن نامه، ویراستۀ دکتر رحیم عفیفی، تهران، علمی و فرهنگی.
12
- ایونس، ورونیکا، 1373، اساطیر هند، ترجمۀ باجلان فرّخی، تهران، اساطیر.
13
- بهار، محمّدتقی، 1375، سبک شناسی، تهران، امیرکبیر، چاپ هشتم.
14
- پرتوی آملی، مهدی، 1385، ریشههای تاریخی امثال و حکم، تهران، سنایی، چاپ پنجم.
15
- پیرنیا، حسن، 1377، عصر اساطیری تاریخ ایران، ویرایش سیروس ایزدی، تهران، هیرمند.
16
- تبریزی، محمّدحسین بن خلف، 1363، برهان قاطع، به اهتمام و حواشی دکتر محمّد معین، تهران، امیرکبیر، چاپ چهارم.
17
- تفضّلی، احمد، 1374، «کمر هفت چشمه»، ایرانشناسی، سال هفتم، شمارۀ 3، پاییز، صص 494-499.
18
- ثعالبی، حسین بن محمّد، 1372، شاهنامۀ کهن (پارسی تاریخ غررالسیر)، ترجمۀ سیّد محمّد روحانی، مشهد، دانشگاه فردوسی.
19
- چرمگی عمرانی، مرتضی، 1389، «بازخوانی مصراعی از شاهنامه (هَم یا هُم)»، جستارهای ادبی، سال چهل و سوم، شمارۀ اوّل (پیاپی 168)، بهار، صص 135-146.
20
- حجّتی، حمیده، 1376، «اندام عاشق و معشوق در ادب فارسی»، فرهنگنامۀ ادبی فارسی (دانشنامۀ ادب فارسی 2)، به سرپرستی حسن انوشه، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صص 134-162.
21
- حمیدیان، سعید، 1387، «سخنی در چگونگی خوانش قافیه (در الحاق به ضمیر و شناسۀ پیوسته)»، شاخههای شوق (یادگارنامۀ بهاءالدین خرّمشاهی)، به کوشش علی دهباشی، تهران، قطره و شهاب، صص 1207-1224.
22
- خالقی مطلق، جلال، 1369 الف، گفتاری در شیوۀ تصحیح شاهنامه و معرفی دستنویسها، (ضمیمۀ دفتر یکم شاهنامه)، تهران.
23
- __________، 1369ب، «پیرامون وزن شاهنامه»، ایرانشناسی، سال دوم، شمارۀ 1، بهار، صص 48-63.
24
- __________، 1372الف، «نفوذ بوستان در برخی دستنویسهای شاهنامه»، گل رنجهای کهن، به کوشش علی دهباشی، تهران، مرکز، صص 171-174.
25
- __________، 1372ب، «حماسهسرای باستان»، گل رنجهای کهن، همان، صص 19-51.
26
- __________، 1381، «اهمیّت و خطر مآخذ جنبی در تصحیح شاهنامه»، سخنهای دیرینه، به کوشش علی دهباشی، تهران، افکار، صص 285-312.
27
- __________، 1386-1387، «دستنویس نویافته از شاهنامه»، نامۀ بهارستان، سال هشتم و نهم، دفتر 13-14، صص 209-278.
28
- __________، 1388، «زریر»، دانشنامۀ زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ج 3، صص 523-525.
29
- __________، 2009، یادداشتهای شاهنامه، با همکاری دکتر محمود امیدسالار و ابوالفضل خطیبی، نیویورک، بنیاد میراث ایران، بخش سوم و چهارم.
30
- __________، 1390، «هفت خوان اسفندیار»، فردوسی و شاهنامه سرایی (برگزیدۀ مقالات دانشنامۀ زبان و ادب فارسی)، تهران، صص 891-897.
31
- خطیبی، ابوالفضل، 1388، «شاهنامه و فرهنگنویسی»، فرهنگنویسی، شمارۀ 2، مهر، صص 40-63.
32
- _________، 1388 الف، «بادپایان هِخته زَهار»، جشن نامۀ استاد عبدالمحمّد آیتی، زیر نظر دکتر غلامعلی حدّاد عادل، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، صص 135-152.
33
- خواجوی کرمانی، کمالالدین، 1370، همای و همایون، تصحیح کمال عینی، تهران، موسّسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
34
- دانشور، سیمین، 1389، علم الجمال و جمال در ادب فارسی، بازنگری و تدوین مسعود جعفری، تهران، قطره.
35
- دبیرسیاقی، سیّد محمّد، 1357، «پرواز- پتواز»، شاهنامهشناسی، تهران، بنیاد شاهنامه، صص 152-164.
36
- ___________، 1370، «پدید آمد از فرّ او کان زر»، آینده، سال هفدهم، شمارۀ 670، آذر- اسفند، صص 671-674.
37
- ___________، 1383، زندگی نامۀ فردوسی و سرگذشت شاهنامه، تهران، قطره.
38
- دهخدا، علیاکبر، 1377، لغتنامه، تهران، دانشگاه تهران، چاپ دوم از دورۀ جدید.
39
- دینوری، ابوحنیفه، 1384، اخبارالطوال، ترجمۀ دکتر محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی، چاپ ششم.
40
- ذاکرالحسینی، محسن، 1377، «پساوندان شاهنامه»، ناموارۀ دکتر محمود افشار، گردآوری ایرج افشار با همکاری محمّدرسول دریاگشت، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، ج 10، صص 5987-6018.
41
- رابی، جولیان، 1387، ابزار آلات جنگ، مترجم غلامحسین علی مازندرانی، تهران، کارنگ.
42
- ربیع، 1389، علینامه، تصحیح رضا بیات و ابوالفضل غلامی، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
43
- رضی، هاشم، 1381، دانشنامۀ ایران باستان، تهران، سخن.
44
- رواقی، علی، 1381، ذیل فرهنگهای فارسی، با همکاری مریم میرشمسی، تهران، هرمس.
45
- روزنبرگ، دونا، 1379، اساطیر جهان (داستانها و حماسهها)، ترجمۀ عبدالحسین شریفیان، تهران، اساطیر.
46
- زرین کوب، عبدالحسین، 1370، «عارف و عامی در رقص و سماع»، قافله سالار سخن: خانلری (مجموعه مقالات به یاد دکتر پرویز ناتل خانلری)، به کوشش سایه سعیدی، تهران، البرز، صص 161-181.
47
- سرکاراتی، بهمن، 1378، «بنیان اساطیری حماسۀ ملّی ایران»، سایههای شکار شده، تهران، قطره، صص 71-112.
48
- ________، 1378 الف، «پری (تحقیقی در حاشیۀ اسطورهشناسی تطبیقی)»، سایههای شکار شده، همان، صص 1-25.
49
- شهبازی، ع. شاپور، 1379، «ظفرنامۀ حمدالله مستوفی»، نشر دانش، سال هفدهم، شمارۀ دوم (پیاپی 93)، تابستان، صص 72-74.
50
- شامبیاتی، داریوش، 1375، فرهنگ لغات و ترکیبات شاهنامه، تهران، آران.
51
- شاهمرادی، بیژن، 1365، «کلاه در فرهنگ بختیاری»، چیستا، سال سوم، شمارۀ 26، فروردین، صص 516-521.
52
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا، 1387، در اقلیم روشنایی، تهران، آگه، چاپ چهارم.
53
- شیرانی، حافظ محمود خان، 1374، «نقد ادبی بر مقدّمۀ قدیم شاهنامه»، در شناخت فردوسی، ترجمۀ دکتر شاهد چوهدری، تهران، علمی و فرهنگی، چاپ دوم، صص 315-318.
54
- صادقی، علی اشرف، 1385، «یک معنی ناشناختۀ "پهلوی" در زبان فارسی»، فرهنگ نویسی، س 3، ش 3، ص 2-32.
55
- صدیقیان، مهین دخت، 1375، فرهنگ اساطیری-حماسی ایران، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
56
- ___________، 1383، ویژگیهای نحوی زبان فارسی در نثر قرن پنجم و ششم هجری، زیر نظر دکتر پرویز ناتل خانلری، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
57
- طاووسی، محمود و دیگران، 1387، ترکیب در شاهنامۀ فردوسی، شیراز، نوید شیراز.
58
- طرسوسی، ابوطاهر، 1374، داراب نامه، به کوشش دکتر ذبیح الله صفا، تهران، علمی و فرهنگی، چاپ سوم.
59
- غفّاری جاهد، مریم، 1388، «شاهنامهای دیگر»، کتاب ماه ادبیّات، سال سوم، شمارۀ 30 (پیاپی 144)، مهر، صص 54-63.
60
- فرامرزنامه، 1382، اثر سرایندهای ناشناس، به کوشش دکتر مجید سرمدی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
61
- فردوسی، ابوالقاسم، 1379، شاهنامه، تصحیح مصطفی جیحونی، اصفهان.
62
- _________، 1384، شاهنامه (چاپ عکسی از روی نسخۀ خطّی کتابخانۀ بریتانیا به شمارۀ Add 21, 103 مشهور به شاهنامۀ لندن)، نسخه برگردانان: ایرج افشار و محمود امیدسالار، تهران، طلایه.
63
- _________، 1386، شاهنامه، به کوشش دکتر جلال خالقی مطلق، دفتر ششم با همکاری دکتر محمود امیدسالار و دفتر هفتم با همکاری ابوالفضل خطیبی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
64
- _________، 1387، شاهنامه، ویرایش فریدون جنیدی، تهران، بنیاد نیشابور.
65
- فرهنگ فارسی مدرسۀ سپهسالار، 1380، منسوب به قطران ، تصحیح دکتر علی اشرف صادقی، تهران، سخن.
66
- فریزر، جیمز جرج، 1383، شاخۀ زرین (پژوهشی در جادو و دین)، ترجمۀ کاظم فیروزمند، تهران، آگاه.
67
- فضیلت، محمود، 1387، «تأمّلات تاریخی در وزن و قافیۀ شعر فارسی»، مجلّۀ دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال 59، پیاپی 186، تابستان، صص 161-178.
68
- قاسمی حسینی گنابادی، 1387، شاه اسماعیل نامه، تصحیح جعفرشجاع کیهانی، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
69
- قایمی، فرزاد، 1389، شاهنامهسرایی و سنّتهای ادبی و فرهنگی در ایران باستان، مشهد، آهنگ قلم.
70
- قزوینی، محمّد، 1362، «مقدّمۀ قدیم شاهنامه»، هزارۀ فردوسی، تهران، دنیای کتاب، صص 151-176.
71
- قطران، 1362، دیوان (از روی نسخۀ محمّد نخجوانی)، تهران، ققنوس.
72
- قواس غزنوی، فخرالدین مبارکشاه، 1353، فرهنگ قوّاس، به اهتمام نذیر احمد، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
73
- قوام فاروقی، ابراهیم، 1386، شرفنامۀ مَنیَری، تصحیح دکتر حکیمه دبیران، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
74
- کریستن سن، آرتور، 1372، «فردوسی و حماسۀ ملّی ایران»، ترجمۀ سیروس ذکا، هستی، بهار، صص 128-141.
75
- __________، 1384، ایران در زمان ساسانیان، ترجمۀ رشید یاسمی، ویراستار دکتر حسن رضایی باغ بیدی، تهران، صدای معاصر، چاپ چهارم.
76
- __________، 1386، نمونههای نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانهای ایرانیان، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضّلی، تهران، چشمه، چاپ سوم.
77
- کمبل، جوزف، 1385، قهرمان هزار چهره، برگردان شادی خسروپناه، مشهد، گل آفتاب گردان.
78
- محجوب، محمّدجعفر، (بیتا)، سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران، جامی و فردوس.
79
- محیط طباطبایی، محمّد، 1369، «ابومنصور محمّد بانی نظم شاهنامه»، فردوسی و شاهنامه، تهران، امیرکبیر، صص 213-223.
80
- مستوفی، حمدالله، 1380، ظفرنامه، تصحیح مهدی مداینی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ج 1 (قسم الاسلامیّه، احوال رسول الله).
81
- مسعود سعد، 1364، دیوان، تصحیح دکتر مهدی نوریان، اصفهان، کمال.
82
- مقدسی، مطهّر بن طاهر، 1374، آفرینش و تاریخ، ترجمه و تعلیقات دکتر محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران، آگه.
83
- ناتل خانلری، پرویز، 1369، «آویخت»، هفتاد سخن (از گوشه و کنار ادبیّات فارسی)، تهران، توس، ج 2، ص 69.
84
- نجمی، ناصر، 1368، دارالخلافۀ تهران در یک صد سال پیش، تهران، ارغوان.
85
- نحوی، اکبر، 1384، «نگاهی به روشهای ارجاع به منابع در شاهنامه»، نامۀ فرهنگستان، دورۀ هفتم، شمارۀ چهارم (پیاپی 28)، اسفند، صص 32-64.
86
- نظامی، جمالالدین، 1378، کلیّات (مطابق نسخۀ تصحیح شدۀ وحید دستگردی)، تهران، علم، چاپ سوم.
87
- نوریان، مهدی، 1385، «سراپرده زد بر لب جویبار»، شاهنامه پژوهی، با نظارت دکتر محمّدرضا راشد محصّل، مشهد، فرهنگسرای فردوسی، دفتر نخست، صص 281-287.
88
- نوشین، عبدالحسین، 1373، سخنی چند دربارۀ شاهنامه، به کوشش م. گودرز، تهران، اساطیر، چاپ دوم.
89
- ولف، فریتس، 1377، فرهنگ شاهنامه، تهران، اساطیر.
90
- هارپر، پرودنس او، 1369، «گرز گاوسر در ایران پیش از اسلام»، ترجمۀ امید ملّاک بهبهانی، فرهنگ، کتاب هفتم، پاییز، صص 381-402.
91
- همای نامه، 1383، تصحیح محمّد روشن، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
92
- یارشاطر، احسان، 1383، «تاریخ ملّی ایران»، تاریخ ایران (پژوهش دانشگاه کمبریج)، گردآورنده احسان یارشاطر، ترجمۀ حسن انوشه، تهران، امیرکبیر، چاپ چهارم، ج 3/1، صص 471-587.
93
- یشتها، 1377، تفسیر و تألیف ابراهیم پورداوود، تهران، اساطیر.
94
ORIGINAL_ARTICLE
محمّد تقی خویی، شاعر و عارفی گمنام
غنا و پرمایگی عرفان و ادبیات ایرانزمین باعث شده تا بسیاری از عارفان و شاعران در هر عهد و دورهای ناشناخته و گمنام باقی بمانند. آن گونه که یا به طور کلی از آنان اطلاعات موثق و درخوری جز نام و نشانشان باقی نیست، یا در شرایط بهتر به شکل ناقص و جستهگریخته از خلال برخی متون به مختصری از احوال آنان میتوان دست یافت. از این خیل کثیر، میتوان به محمدتقی خویی، یکی از عارفان و شاعران عصر قاجار اشاره کرد. وی در عرفان از مریدان محمدجعفر کبودرآهنگی (ملقب به مجذوب علیشاه همدانی) بود. از محمدتقی خویی چند اثر به جا مانده که از همه مهمتر کتابی است منثور و بسیار ارزشمند با نام آدابالمسافرین، او در این اثر، پس از بیان شرایط سفر و مسافر، به تاریخ عرفان و تصوف از ابتدا تا زمان خود میپردازد که بخش اخیر آن یعنی مطالبی که به عرفان و عارفان روزگار مؤلف اختصاص دارد، از بهترین و قدیمترین اطلاعاتی است که در باب تصوف عهد قاجار به جا مانده و تا کنون نیز به چاپ نرسیده است. در مقالۀ حاضر ضمن معرفی کتاب آدابالمسافرین به شرح احوال و آثار محمدتقی خویی خواهیم پرداخت و در پایان نیز متن مصحِّح زندگینامۀ خودنوشت وی را از انتهای آدابالمسافرین تقدیم خوانندگان میکنیم.
http://www.am-journal.ir/article_48241_def337c36e92f961f05906d432788c99.pdf
2012-02-20
69
97
آدابالمسافرین
محمدتقی خویی
عرفان و تصوف
دورۀ قاجار
محمد ابراهیم
ایرج پور
irajpour20@yahoo.com
1
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، تهران-ایران
AUTHOR
- امین، محسن، 1406ق، اعیان الشیعه، دارالتعارف المطبوعات، بیروت، 11 ج.
1
- ایزدگشسب، اسدالله ، 1345، شمس التواریخ، به اهتمام عبدالباقی ایزدگشسب، بیتا، چاپ دوم.
2
- بامداد، مهدی، 1347–1351، شرح حال رجال ایران، انتشارات زوار.
3
- برکت، محمّد، 1384، «فهرست الفبایی نسخههای تک کتابی کتابخانۀ علامۀ طباطبایی شیراز»، مجلۀ نسخهپژوهی، دفتر دوم، پاییز.
4
- تربیت ، محمّد علی، 1378، دانشمندان آذربایجان، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد، چاپ اوّل.
5
- تهرانی، آقا بزرگ، 1408ق، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ناشر مؤسسه اسماعیلیان، قم، ج 11.
6
- _________، 1372، طبقات اعلام الشیعه، به کوشش علینقی منزوی، دانشگاه تهران، 8 ج.
7
- جابری انصاری، حسن خان، 1387، تاریخ اصفهان، تصحیح جمشید مظاهری، انتشارات مشعل، چاپ اوّل.
8
- نامۀ دانشوران، به کوشش جمعی فضلای عهد قاجار، (بیتا)، ناشر دار الفکر، چاپ دوم، قم.
9
- حبیب آبادی، محمّد علی، 1342-1382، مکارم الآثار، نشر نفایس مخطوطات اصفهان، چاپ اوّل، 8 ج.
10
- خویی، محمّد تقی، آداب المسافرین، (نسخۀ خطی)، دانشگاه تهران، شمارۀ 2409.
11
- دانش پژوه، محمّد تقی، 1340، فهرست کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، ج 11.
12
- دنبلی (مفتون)، عبدالرزاق، 1342، نگارستان دارا، به کوشش عبدالرسول خیامپور، تبریز.
13
- دیوان بیگی، احمد، 1366، حدیقه الشعرا، تصحیح عبدالحسین نوایی، انتشارات زرین، 3 ج.
14
- رازی ، نجم الدین، 1374، مرصاد العباد، تصحیح محمّد امین ریاحی، علمی و فرهنگی، چاپ ششم.
15
- ریاحی، محمّد امین، 1378، تاریخ خوی، انتشارات طرح نو، چاپ دوم.
16
- زرین کوب، عبد الحسین، 1369، دنبالۀ جستجو در تصوف ایران، انتشارات امیرکبیر، چاپ سوم.
17
- سبحانی، جعفر، 1418ق، موسوعه طبقات الفقها، مؤسسۀ امام صادق، قم، 15 ج.
18
- سمیعی، کیوان، منوچهر صدوقی، 1370، دو رساله در تاریخ جدید تصوف ایران، انتشارات پاژنگ.
19
- شیرازی، معصوم علی، 1382، طرائق الحقایق، تصحیح محمّد جعفر محجوب، انتشارات سنایی، 3 ج.
20
- شیروانی، حاج زین العابدین، بیتا، بستان السیاحه، کتابخانۀ سنایی، چاپ اوّل.
21
- ______________، 1348، حدائق السیاحه، انتشارات چاپ دانشگاه.
22
- ______________، 1362، ریاض السیاحه (جلد اوّل)، تصحیح حامد ربانی، انتشارات سعدی، چاپ دوم.
23
- ______________، 1974 م، ریاض السیاحه (جلد دوم)، به سعی آقا میر آقاسی اوغلی قلی یف، 3 ج، مسکو.
24
- صدرایی خویی، علی، 1387، «سفیر فتحعلی شاه به دربار عثمانی»، پیام بهارستان، ش 4، ص 437-453.
25
- طبیب تبریزی (فیلسوف الدوله)، عبدالحسین، 1383، مطرح الانظار فی تراجم اطباء الاعصار و فلاسفه الامصار، ناشر مطالعات تاریخی پزشکی، چاپ اوّل.
26
- هدایت، رضاقلی خان، ریاض العارفین، به کوشش مهر علی گرگانی، تهران، (بیتا).
27
- عین القضات همدانی، نامههای عین القضات، ج 2، به کوشش عفیف عسیران، (بیتا).
28
- قراگوزلو، محمّد خان، 1385، ابحاث عشره، تصحیح علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، انتشارات حقیقت.
29
- کتابی، محمد باقر، 1373، رجال اصفهان، نشر گلها، اصفهان.
30
- محمود میرزا قاجار، سفینۀ محمود، به کوشش عبدالرسول خیامپور، تبریز، 1346ش.
31
- مدرّس تبریزی، محمّد علی، 1374، ریحانة الادب، نشر خیام، چاپ چهارم، 8 جلد در 4 مجلد.
32
- مولوی، جلال الدین محمد، مثنوی معنوی.
33
ORIGINAL_ARTICLE
حواشی ملکالشعرای بهار بر دیوان جمالالدین عبدالرزاق اصفهانی
تعدادی از متون نظم و نثر فارسی، هنوز چنانکه باید، در معرض تصحیح علمی و دقیق قرار نگرفته است و معمولاً آنچه امروز از آن متون به دست ماست، با شیوههای نادرست و غیراصیل چاپ و منتشر شدهاند؛ از آن جمله است دیوان جمالالدین عبدالرزاق اصفهانی که فعلاً چاپ مرحوم وحید دستگردی تنها مأخذ اشعار اوست. از آنجا که جمالالدین از شاعران صاحب سبک و تأثیرگذار شعر فارسی در سدههای ششم و هفتم بوده است، تصحیح مجدد دیوان او با استفاده از نسخههای اصیل و روش علمی ضروری به نظر میرسد و علاوه بر تهیۀ نسخههای صحیح دیوان وی، توجه به نتایج کوششها و دقتهای محققانی که شعر جمال را با دید انتقادی بررسی کردهاند و درصدد دست یافتن به صورت معتبر و اصیل شعر وی بودهاند، کمک فراوانی میکند. خوشبختانه یادداشتهای چندی در حواشی نسخهای از دیوان جمال ثبت افتاده که به قلم ملکالشعرای بهار است و از آنجا که وی دارای اشراف و تسلطی بیمانند در ظرائف سبکی و زبانی شعر پارسی بود، دیدگاههای اصلاحی او در این حواشی میتواند در بعض ابیات صورت صحیح و معتبرتری از آنچه هست، به دست دهد. از همین روی در نوشتار حاضر به استخراج آن حواشی از نسخۀ خطی دیوان جمالالدین عبدالرزاق و تطبیق آنها با دیوان چاپ شدۀ وی، پرداخته شده است.
http://www.am-journal.ir/article_48242_6868064a661e4ca258dff78082332760.pdf
2012-02-20
99
121
شعر فارسی
جمالالدین عبدالرزاق اصفهانی
ملکالشعرای بهار
نسخۀ خطی
تصحیح متن
مهرداد
چترایی
m_chatraei@yahoo.com
1
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد
AUTHOR
- اتحاد، هوشنگ، 1379، پژوهشگران معاصر ایران، ج 2، فرهنگ معاصر.
1
- بامداد، مهدی، 1363، شرح حال رجال ایرانی، ج 2، تهران.
2
- بهار، محمد تقی، 1370، سبک شناسی، ج 1، امیرکبیر.
3
- تقی زاده، سید حسن، 1372، زندگی طوفانی، به کوشش ایرج افشار، علمی.
4
- جمال الدین عبدالرزاق، 1362، دیوان کامل، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، کتابخانه سنایی.
5
- ___________، نسخۀ خطی دیوان، شمارۀ 2391، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، کتابت 1032ق.
6
- غنی، قاسم، 1367، یادداشتها، به کوشش دکتر سیروس غنی، 8 جلد، زوار.
7
- فردوسی، 1380، شاهنامه (چاپ بمبئی، 1276ق)، تصحیح و توضیح ملک الشعرای بهار، به کوشش علی میرانصاری، انتشارات اشتاد.
8
- میرانصاری، علی، 1385، ارج نامه ملک الشعرای بهار، میراث مکتوب.
9
ORIGINAL_ARTICLE
منظومۀ غزوات، تکملۀ حملۀ حیدری یا اثری مستقل؟
این مقاله معرفی منظومۀ «غزوات» از آثار میرزا ابوطالب فندرسکی، شاعر و عالم دورۀ صفویه، است؛ ولی نکتۀ مهم و قابل ذکر اینکه این منظومه اثری مستقل و جداگانه بوده که در تمام منابع تاریخ ادبیات فارسی به عنوان «تکملۀ حملۀ حیدری» یعنی تکمیلکنندۀ اثر باذل مشهدی، معرفی شده است. در این مقاله دلایل تکمله نبودن آن بیان شده است.
http://www.am-journal.ir/article_48243_957b52da10de5fc439a1a1219fd277c8.pdf
2012-02-20
123
144
غزوات
میرزا ابوطالب فندرسکی
حملۀ حیدری
علیرضا
عبدالهی کچوسنگی
1
AUTHOR
- آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، 1408ق، الذریعه، ج 7، قم.
1
- ـــــــــــــــــــــــــــ، 1372، طبقات اعلام الشیعه (الکواکب المنتشره)، ج 6، تهران.
2
- استوری، 1362، ادبیات فارسی بر مبنای تالیف استوری (ترجمه یو.ا. برگِل)، مترجمان یحیی آرین پور و همکاران، تحریر احمد منزوی، تهران.
3
- افندی الاصبهانی، المیرزا عبدالله، ریاض العلما، تحقیق السید احمد الحسینی، قم، 1403ق.
4
- خلیل، علی ابراهیم خان، تذکرۀ خلاصة الکلام، ج 1، میکرو فیلم دانشگاه تهران از شماره 2527 تا 2536 از روی نسخۀ بادلیان (آکسفورد) به شمارۀ 1839.
5
- دانش پژوه، محمد تقی، 1340، فهرست کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، ج 10، تهران.
6
- صدرایی خوئی، علی، 1376، فهرست نسخههای خطی کتابخانۀ مجلس، ج 26، قم.
7
- صفا، ذبیح الله، 1374، حماسه سرایی در ایران، تهران.
8
- فندرسکی، میرزا ابوطالب، رسالۀ بیان بدیع، به تصحیح سیده مریم روضاتیان، اصفهان، 1381.
9
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، تحفة العالم، به کوشش رسول جعفریان، تهران، 1388.
10
- گلچین معانی، احمد، 1368، تذکرۀ پیمانه، تهران.
11
- ــــــــــــــــــــــــــــــ، 1346، فهرست کتب خطی کتابخانۀ آستان قدس رضوی (حماسههای دینی)، ج 7، مشهد.
12
- مایل هروی، نجیب، 1380، تاریخ نسخهپردازی و تصحیح انتقادی نسخههای خطّی، تهران.
13
- مدرّس تبریزی، محمد علی، 1369، ریحانة الادب، ج 4، تهران.
14
- منزوی، احمد، 1351، فهرست نسخههای خطی فارسی، ج 4، تهران.
15
- ـــــــــــــــــــــ، 1376، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، ج 3، تهران.
16
- مهدوی، سید مصلح الدین، 1386، اعلام اصفهان، اصفهان.
17
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی انتقادی کلیات سلمان ساوجی
تصحیح سرودههای سلمان ساوجی کار دشواری است که تا کنون چند پژوهشگر بدان دست یازیدهاند. بیگمان، فراهم آوردن متن انتقادی از کلیات این سخنور بزرگ، به دلیل حجم کار و تنوع قالبها و اقتضائات آن، دشواری دو چندانی در پی خواهد داشت. با این همه اگر اصول تصحیح انتقادی به درستی رعایت شود و مصحّح نیز توانمندیهای بایستۀ کار را داشته باشد، این دشواری نه تنها تأثیر منفی چندانی نخواهد گذاشت، بلکه خود زمینهای برای نمودار گشتنِ شایستگیهای فنی مصحّح خواهد بود. متأسفانه کلیات سلمان ساوجی که نشر سخن ویراستِ دوم آن را راهیِ بازار کرده است چنین نیست و کاستیهای فراوانی در آن راه یافته است. آنچه پس از این خواهد آمد کوششی است برای رسیدن به صورت درست بیتهای مغلوط این چاپ و نیز یادآوریِ لغزشهای گوناگونِ مصحّح در کار.
http://www.am-journal.ir/article_48244_fda968382502be173313999821b9dfa6.pdf
2012-02-20
145
175
کلیات سلمان ساوجی
متن انتقادی
تصحیف
روش تصحیح
نسخۀ اساس
وحید
عیدگاه طرقبه ای
vahid_idgah@yahoo.com
1
AUTHOR
- جبلی، عبدالواسع، دیوان عبدالواسع جبلی، به تصحیح ذبیح الله صفا، امیرکبیر، تهران، 1361.
1
- حافظ، شمس الدین محمد، دیوان حافظ، به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی، چاپخانۀ مجلس، تهران، 1320.
2
- دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، دانشگاه تهران، چاپ دوم از دورهی جدید، تهران، 1377.
3
- رازی، شمس قیس، المعجم فی معاییر اشعار العجم، به تصحیح محمد بن عبدالوهاب قزوینی، با مقابله با شش نسخۀ خطی قدیمی و تصحیح مدرس رضوی، زوار، تهران، 1360.
4
- رشید یاسمی، غلامرضا، تتبع و انتقاد احوال و آثار سلمان ساوجی، مطبعهی کل قشون، تهران، بیتا.
5
- رواقی، علی، «دو واژه»، مزدکنامه 2، به گردآوری جمشید کیانفر،خواهان، تهران، 1388.
6
- ساوجی، سلمان، کلیات سلمان ساوجی، با مقدمه و تصحیح اوستا، زوار، تهران، بیتا.
7
- ــــــــــــــــــــــــ، کلیات سلمان ساوجی، به مقدمه و تصحیح عباسعلی وفایی، سخن، تهران، 1389.
8
- ــــــــــــــــــــــــ، دیوان سلمان ساوجی، دستنویس ش 2588 (میانۀ سدۀ 9)، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
9
- ــــــــــــــــــــــــ، ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، دستنویس ش 7420 (ثلث نخست سدۀ 9)، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
10
- ــــــــــــــــــــــــ، ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، دستنویس ش 994، نگاشتۀ 798 ه.ق، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
11
- ــــــــــــــــــــــــ، ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، دستنویس ش 2589 (اواخر سدۀ 9 اوایل 10)، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
12
- ــــــــــــــــــــــــ، ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، دستنویس ش 2587، نگاشتۀ 794 ه.ق، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
13
- ــــــــــــــــــــــــ، ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، دستنویس ش T-141 (سدۀ 12)، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
14
- سنایی غزنوی، دیوان حکیم ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی غزنوی، به کوشش مدرس رضوی، تهران، 1362.
15
- صفا، ذبیح الله، تاریخ ادبیات در ایران، بخش دوم از ج 3، فردوس، تهران، 1380.
16
- عنصری بلخی، حسن، دیوان عنصری، به کوشش محمد دبیرسیاقی، انتشارات کتابخانۀ سنایی، تهران، 1342.
17
- عیدگاه طرقبهای، وحید، «شناخت صورتهای آوایی خاص در دیوان ناصرخسرو به کمک قافیه»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران، زمستان 1387.
18
- مایل هروی، نجیب، تاریخ نسخهپردازی و تصحیح انتقادی نسخههای خطی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، 1380.
19
- مولانا جلال الدین محمد بلخی، غزلیات شمس تبریز، مقدمه، گزینش و تفسیر محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، 1387.
20
ORIGINAL_ARTICLE
مثنوی: قالب شعر فارسی یا عربی؟
مثنوی یکی از قالبهای پرکاربرد در ادبیات فارسی است و غالباً در داستانسرایی و شرح و بیان داستانهای طولانی به کار میرود. از دیگر سو، مزدوج نیز در ادبیات عربی پیشینهای کهن دارد. آیا قالب مثنوی توسط ایرانیان ابداع شده یا همان است که عربها به جای آن از واژۀ مزدوج استفاده میکنند؟ در این مقاله سعی شده است با توجه به کهنترین مزدوجهای ادبیات عربی و قدیمترین مثنویهای شعر فارسی، به این پرسش پاسخ داده شود.
http://www.am-journal.ir/article_48245_9b3bec9914eaef3cabb974911ed22619.pdf
2012-02-20
177
190
قالبهای شعری
مثنوی
مزدوج
رجز
ارجوزه
باقر
قربانی زرین
qorbanizb@gmail.com
1
دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز
AUTHOR
- آربری، ا. ج، «ادبیات ایران»، ترجمۀ عزیزالله حاتمی، میراث ایران، به کوشش جمعی از خاورشناسان، تهران، 1336.
1
- آغا احمد علی احمد، تذکرۀ هفت آسمان، کلکته، افست تهران، 1965.
2
- ابن خلکان، شمس الدین احمد، وفیات الاعیان وأنباء أبناءالزمان، تحقیق احسان عباس، قم، 1364.
3
- ابن رشیق قیروانی، العمده فی محاسن الشعر و آدابه و نقده، تحقیق محمد محی الدین عبدالحمید، بیروت، دارالجیل، 1981.
4
- ابن عبدربه الاندلسی، احمد بن محمد، العقد الفرید، تحقیق علی شیری، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1989.
5
- ابن عساکر، علی بن الحسن، تاریخ مدینه دمشق، تحقیق علی شیری، بیروت، 1995.
6
- ابن قتیبه، ابومحمد عبدالله، الشعر و الشعراء، تحقیق احمد محمد شاکر، مصر، دارالمعارف، 1967.
7
- ابن معتز، ابوالعباس عبدالله، طبقات الشعراء، تحقیق عبدالستار احمد فراج، مصر، دارالمعارف، 1956.
8
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، دیوان، تحقیق محمد بدیع شریف، مصر، دارالمعارف، 1978.
9
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارصادر، 2000.
10
- ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، تحقیق رضا تجدّد، تهران، 1350.
11
- ابن الهباریه، محمد، الصادح و الباغم، تحقیق عزت العطار، قاهره، 1936.
12
- ابوحیان الاندلسی، محمد بن یوسف، ارتشاف الضرب من لسان العرب، تحقیق مصطفی احمد النماس، قاهره، 2005.
13
- ابو العتاهیه، اسماعیل بن القاسم، دیوان، بیروت، 1999 .
14
- ابوالعلاء المعری، احمد، رسالة الغفران، تحقیق عائشه عبدالرحمن بنت الشاطی، مصر، دارالمعارف، 1977.
15
- ابوفراس الحمدانی، حارث بن سعید، دیوان، تحقیق سامی الدهان، دمشق، 2004.
16
- ابوالفرج الاصفهانی، علی بن الحسین، الاغانی، تحقیق احسان عباس و آخرین، بیروت، دار صادر، 2004.
17
- ابوالقاسمی، محسن، شعر در ایران پیش از اسلام، تهران، 1374.
18
- ابوهنّا، نقولا، امثال لافونتین، تحقیق حسن عاصی، بیروت، 1995.
19
- اخفش، ابوالحسن سعید، کتاب القوافی،تحقیق عزت حسن، دمشق، 1970.
20
- ازهری، ابومنصور محمد، تهذیب اللغه، ج 10، تحقیق علی حسن هلالی، قاهره، الدار المصریه للتألیف و الترجمه، بیتا.
21
- اسعاد عبدالهادی، فنون الشعر الفارسی، بیروت، دارالاندلس، 1981.
22
- امرئ القیس، دیوان، تحقیق حنّا الفاخوری، بیروت، دارالجیل، 1989.
23
- براون، ادوارد، تاریخ ادبی ایران، ج 2، ترجمۀ علی پاشا صالح، تهران، امیر کبیر، 1358.
24
- بشار بن برد، دیوان، تحقیق و شرح محمد طاهر بن عاشور، تونس، 1976.
25
- بهار، ملک الشعراء محمد تقی، سبک شناسی یا تاریخ تطور شعر فارسی، به کوشش علیقلی محمودی بختیاری، تهران، موسسۀ مطبوعاتی علمی، 1342.
26
- بیرونی، ابوریحان، رسائل البیرونی، حیدر آباد دکن، 1948.
27
- تربیت، محمد علی، «مثنوی و مثنوی گویان ایرانی»، مجلّه مهر، سال 5 ، شمارۀ 3، صص 225-231، تهران، 1316-1317.
28
- تهانوی، محمد علی، کشاف اصطلاحات الفنون، تحقیق مولوی محمد وجیه، مولوی عبدالحق، مولوی غلام قادر، کلکته، 1862.
29
- ثعالبی نیشابوری، ابومنصور عبدالملک، یتیمه الدهر فی محاسن اهل العصر، تحقیق مفید محمد قمیحه، بیروت، 1983.
30
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، ثمار القلوب فی المضاف والمنسوب، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، مصر، دارالمعارف، 1985.
31
- جاحظ، عمروبن بحر، کتاب الحیوان، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، بیروت، 1969.
32
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــ، البیان والتبیین، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، بیروت، دار الجیل، [بیتا].
33
- جهشیاری، محمد بن عبدوس، الوزراء والکتّاب، تحقیق مصطفی السقا، ابراهیم الابیاری، عبدالحفیظ شلبی، قاهره، 1938.
34
- حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون عن اسامی الکتب والفنون، بیروت، 1990.
35
- خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، تحقیق مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، قم، 1405.
36
- خیاط، ابوالحسین عبدالرحیم بن محمد، الانتصار والرد علی ابن الراوندی الملحد، تحقیق نیبرج، بیروت، دارقابس، 1986.
37
- رصافی، معروف، الادب الرفیع فی میزان الشعر و قوافیه، تحقیق کمال ابراهیم و مصطفی جواد، بغداد، مطبعه المعارف، 1969.
38
- رؤبه بن العجاج، دیوان، تحقیق ولیم بن الورد البروسی، بیروت، 1979.
39
- رودکی سمرقندی، جعفر بن محمد، آثار منظوم، تحقیق ی. براگینسکی، مسکو، انتشارات دانش، 1964.
40
- سیوطی، جلال الدین عبدالرحمان، بغیه الوعاه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، 1964.
41
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، المزهرفی علوم اللغه و انواعها،تحقیق محمد احمد جادالمولی، علی محمد البجاوی، محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، داراحیاء الکتب العربیه، [بیتا].
42
- شاکر الجودی، المامه بالرجز فی الجاهلیه و صدر الاسلام، بغداد، مطبعه العانی، 1966.
43
- شبلی نعمانی، شعر العجم یا تاریخ شعرا و ادبیات ایران، ترجمه سید محمد تقی فخرداعی گیلانی، تهران، انتشارات دنیای کتاب، 1363.
44
- شفیعی کدکنی، محمد رضا، موسیقی شعر، تهران، نشر آگاه، 1376.
45
- شمس قیس رازی، محمد، المعجم فی معاییر اشعار العجم، به تصحیح محمد قزوینی و مدرس رضوی، تهران، کتابفروشی تهران، 1338.
46
- شوقی، احمد، دیوان، شرحه احمد محمد الحوفی، قاهره، 1980.
47
- صولی، ابوبکر محمد بن یحیی، کتاب الاوراق، تحقیق ج. هیورث دن، قاهره، 2004.
48
- ضیف، شوقی، الفن و مذاهبه فی الشعر العربی، قاهره، 1976.
49
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم والملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، 1967.
50
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، تحقیق عده من المحققین باشراف عبدالحمید عبدالمنعم مدکور، قاهره، دار السلام للطباعه والنشر، 2007.
51
- عجاج، عبدالله، دیوان، تحقیق عزت حسن، بیروت، مکتبه دارالشرق، 1971.
52
- عزّام ، عبدالوهاب، «اوزان الشعر و قوافیه فی العربیه و الفارسیه و الترکیه»، مجله کلیه الآداب، جامعه فؤاد الأوّل، صص 43-58، قاهره، 1933.
53
- عسکری، ابوهلال، دیوان المعانی، قاهره، 1352.
54
- ــــــــــــــــــــــــــــ، الاوائل، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1987.
55
- علم الهدی، سید مرتضی علی بن الحسین، الامالی: غرر الفوائد و درر القلائد، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، 1954.
56
- غازی یموت، بحورالشعر العربی، بیروت، دارالفکر، 1989.
57
- کاشفی سبزواری، حسین واعظ، بدایع الافکار فی صنایع الاشعار، ویراستۀ میر جلال الدین کزازی، تهران، نشر مرکز، 1369.
58
- کریستن سن، آرتور، «شعر پهلوی و شعر فارسی قدیم»، کاوه، شمارۀ 4-5، برلین، 1920.
59
- لازار، ژیلبر، اشعار پراکندۀ قدیمترین شعرای فارسی زبان، تهران، انستیتو ایران و فرانسه، 1964.
60
- محجوب، محمد جعفر، سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران، 1350.
61
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــ، «مثنوی سرایی در زبان فارسی تا پایان قرن پنجم هجری»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات تبریز، سال پانزدهم، تابستان 1342.
62
- مرغنی ثعالبی، ابومنصور، تاریخ غرر السیر أو غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم، تحقیق زتنبرگ، پاریس، چاپ افست تهران، 1963.
63
- مسعودی، علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق یوسف اسعد داغر، بیروت، 1965.
64
- نالینو، کارلو، تاریخ الآداب العربیه، مصر، دارالمعارف، 1970.
65
- نجم آبادی، محمود، تاریخ طب در ایران پس از اسلام، تهران، دانشگاه تهران، 1353.
66
- یاقوت حموی، معجم الادباء، تحقیق احسان عباس، بیروت، دارالغرب الاسلامی، 1933.
67
- Bencheneb,M.,’’Muzdawidj’’ ,in:Encyclopaedia of Islam , new ed.,v. VII, Leiden, 1993 .
68
- De Bruijn, J.T.P., ’’ Mathnawi ’’ in: Encyclopaedia of Islam , new ed. , v.VI,Leiden, 1991.
69
- Grunebaum,G.E. Von, ’’ On the origin and early development of Arabic muzdawij poetry’’ in JNES, iii (1944) , 9-13.
70
- Stoetzer,W.,’’Muzdawija’’ in: Encyclopedia of Arabic Literature ,v.2, London and New York,1998
71
ORIGINAL_ARTICLE
نگاهی به کتاب درس حافظ
با وجود شروحی که به شرح غزلیات حافظ پرداختهاند، هنوز خلأ یک شرح جامع و مانع حس میشود و هیچکدام ازشروح موجود هنوز این خلأ را پر نکرده است. در طی سالهای اخیر شرحی به نام درس حافظ، ریختۀ خامۀ دکتر محمد استعلامی از سوی انتشارات سخن منتشر شده است که مقالۀ حاضر به نقد و بررسی آن پرداخته است.
http://www.am-journal.ir/article_48247_41a9969589db3a5b4807109cb577bb7a.pdf
2012-02-20
191
207
نقد
درس حافظ
محمد استعلامی
مسعود
معتمدی
1
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
گذری بر تحفةالعراقین (ختمالغرایب) خاقانی شروانی به کوشش علی صفری آققلعه
با شناخته شدن و چاپ عکسی (فاکسیمیلۀ) نسخۀ مورخ 593 ق مثنوی ختمالغرایب خاقانی به همت استاد فقید ایرج افشار، زمینه برای تصحیح پیراستهای از این مثنوی فراهم گردید. نخستین گام اساسی را در برآوردن این مهم، یوسف عالی عباسآباد در سال 1386 برداشت. گویا همزمان با این تلاش، علی صفری آققلعه نیز در حال تهیۀ متن منقحی از این اثر بوده و حاصل کوشش او به سال 1387 در اختیار دوستداران فرهنگ و ادب ایرانزمین قرار گرفت. اگرچه کار صفری آققلعه یک پژوهش دانشگاهی نبوده، اما محاسن بسیار آن، مایۀ امیدواری اهل ادب و سبب دلگرمی خاقانیپژوهان را فراهم ساخته است. کاستیهای اندک این تصحیح، مانند هر اثر اصیل دیگر، نیازمند روشنگری و اصلاح است تا به غنای اثر افزوده شود. در این جستار برآنیم تا این بایستگی را تحقق بخشیم.
http://www.am-journal.ir/article_48249_d7d1806922ab1485a848db8365ff5f7b.pdf
2012-02-20
209
265
خاقانی
ختمالغرایب
تحفةالعراقین
تصحیح
شرح
سعید
مهدوی فر
s.mahdavifar@yahoo.com
1
کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید چمران اهواز
AUTHOR
- قرآن کریم، ترجمۀ ناصر مکارم شیرازی.
1
- آبادی باویل، محمد، 1358، ظرائف و لطائف (مضاف و منسوبهای شهرهای اسلامی و پیرامون)، تهران.
2
- آملی، نجم الدین اسکندر، «صفات الجواهر»، به کوشش بهروز گودرزی، آینۀ میراث، س 7، ش 1، بهار-تابستان، 1388، ص 292-325.
3
- ابنسینا، حسین بن عبداللّه، 1385، قانون، ترجمۀ عبدالرحمن شرفکندی (ههژار)، چاپ ششم، تهران، سروش.
4
- ابن البیطار، ضیاءالدین ابی محمد، (بیتا)، الجامع لمفردات الادویه و الاغذیه، چاپ سنگی، مصر، بینا.
5
- ابن فقیه، ابی بکر احمد بن محمّد الهمدانی، مختصر کتاب البلدان، لیدن، 1302.
6
- ابنهندو، ابوالفرج علیبن الحسین، 1368، مفتاح الطب و منهاج الطلاب، به اهتمام مهدی محقق و محمّدتقی دانشپژوه، چاپ اول، تهران، مطالعات اسلامی.
7
- ابونصر قمی، حسنبن علی، 1375، المدخل الی علم احکام النجوم، مترجم ناشناخته، تصحیح جلیل اخوان زنجانی، چاپ اول، تهران، میراث مکتوب/علمی و فرهنگی.
8
- الاخوینی البخاری، ابوبکربن ربیعبن احمد، 1344، هدایة المتعلمین فی الطب، تصحیح جلال متینی، چاپ اول، مشهد، دانشگاه مشهد.
9
- افشار، ایرج، 1379، «در بارۀ ختم الغرائب»، معارف، ش 49، فروردین-تیر، ص 21-22.
10
- امامی، نصراللّه و علیاصغر بشیری، 1388، «ختمالغرائب خاقانی و مثنوی سرگردان»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، سال 52 ، شمارۀ مسلسل 209، بهار و تابستان، 21-35.
11
- انصاری شیرازی، علیبن حسین، 1371، اختیارات بدیعی، تصیح محمّدتقی میر، تهران، پخش رازی.
12
- انوری، اوحدالدین، دیوان، تصحیح محمد تقی مدرس رضوی، تهران، 1364.
13
- باقری خلیلی، علیاکبر، 1382، فرهنگ اصطلاحات طبی در ادب فارسی، چاپ اول، مازندران، دانشگاه مازندران.
14
- بوشنجی، ابوالحسنبن الهیصم، 1384، قصص الانبیاء، ترجمۀ محمّدبن اسعدبن عبدالله الحنفی التستری، تصحیح سیّد عباس محمّدزاده، چاپ اول، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد.
15
- بهار، لاله تیک چند، بهار عجم، به کوشش کاظم دزفولیان، تهران، 1380.
16
- البهنسی، عفیف، 1995، معجم المصطلحات الخطّ العربیّ و الخطّاطین، بیروت.
17
- بیرونی، ابوریحان محمّدبن احمد، 1386، التفهیم لاوائل صناعه التنجیم، تصحیح جلالالدّین همایی، تهران، نشر هما.
18
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1374، الجماهر فی الجواهر، تحقیق یوسف الهادی، چاپ اول، میراث مکتوب/علمی و فرهنگی.
19
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1358، صیدنه، ترجمۀ ابوبکربن علیبن عثمان کاسانی، تصحیح ایرج افشار و منوچهر ستوده، تهران، شرکت افست.
20
- پادشاه، محمّد، 1335، فرهنگ آنندراج، به کوشش محمّد دبیرسیاقی، تهران، کتابخانۀ خیّام.
21
- تاجبخش، حسن، 1385، فرهنگ اغراض طبّی، چاپ اول، ضمیمۀ الاَغراض الطبیه و المباحث العلائیّه، اسماعیل بن الحسن جرجانی، تصحیح حسن تاجبخش، چاپ اول، تهران، دانشگاه تهران با همکاری فرهنگستان علوم.
22
- تبریزی، محمّدحسین بن خلف، برهان قاطع، به کوشش محمّد معین، تهران، امیرکبیر، 1362.
23
- تتوی، ملا عبد الرشید، فرهنگ رشیدی، به کوشش اکبر بهداروند، تهران، 1386.
24
- ثعالبی، ابومنصور، ثمار القلوب فی المضاف و المنسوب، پارسی برگردان رضا انزابی نژاد، مشهد، 1376.
25
- جرجانی، سید اسماعیل، 1384، الاغراض الطبیّه و المباحث العلائیّه، تصحیح حسن تاجبخش، چاپ اول، تهران، دانشگاه تهران/فرهنگستان علوم.
26
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1355، ذخیرۀ خوارزمشاهی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
27
- جمالالدین انجو، حسینبن حسن، 1375، فرهنگ جهانگیری، جلد سوم، ویراستۀ رحیم عفیفی، چاپ دوم، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد.
28
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، فرهنگ جهانگیری، ج 3، به کوشش رحیم عفیفی، مشهد، 1375.
29
- جمالی یزدی، ابوبکر مطهّر، 1386، فرّخنامه، تصحیح ایرج افشار، چاپ دوم، تهران، امیر کبیر.
30
- جوهری نیشابوری، محمّدبن ابیالبرکات، 1383، جواهرنامۀ نظامی، تصحیح ایرج افشار (با همکاری محمّدرسول دریاگشت)، چاپ اول، تهران، میراث مکتوب.
31
- حسینی، محمّد مؤمن، (بیتا)، تحفۀ حکیم مؤمن، تهران، کتابفروشی محمودی.
32
- حموی، یاقوت، 1397، معجم البلدان، بیروت، دارصادر.
33
- خاقانی شروانی، افضلالدین ابراهیم، 1316، دیوان، تصحیح علی عبدالرسولی، چاپ اول، تهران، وزارت فرهنگ.
34
- خاقانی شروانی، افضلالدین بدیل، 1387، تحفةالعراقین (ختمالغرایب)، تصحیح علی صفری آققلعه، چاپ اول، تهران، میراث مکتوب.
35
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1357، تحفةالعراقین، تصحیح یحیی قریب، چاپ دوم، تهران، کتابهای جیبی/امیرکبیر.
36
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1385، ختمالغرایب (نسخۀ خطی شمارۀ 845 کتابخانۀ ملّی اتریش)، به کوشش ایرج افشار، چاپ اول، تهران، میراث مکتوب.
37
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1386، ختمالغرایب (تحفةالعراقین)، تصحیح یوسف عالی عباسآباد، چاپ اول، تهران، سخن.
38
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1374، دیوان، تصحیح ضیاءالدّین سجّادی، چاپ پنجم، تهران، زوّار.
39
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1384، منشأت خاقانی، تصحیح محمّد روشن، چاپ دوم، تهران، دانشگاه تهران.
40
- خلیل شروانی، جمال، نزهةالمجالس، به کوشش محمد امین ریاحی، تهران، 1375.
41
- دمیری، کمال الدّین، (بیتا)، حیاة الحیوان کبری، بیروت، دار احیاء التراث العربی و موسسه التاریخ العربی.
42
- دهخدا، علیاکبر، 1373، لغتنامه، چاپ دوم، تهران، دانشگاه تهران.
43
- رازی، شهمردان بن ابیالخیر، 1362،نزهتنامۀ علائی، تصحیح فرهنگ جهانپور، تهران، مؤسسه مطالعات و تحیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
44
- رفیقی هروی، مجنون، (بیتا)، رسالههای خط مجنون رفیق هروی، به کوشش رضا مایل هروی، نشر وزارت اطلاعات و انجمن تاریخ افغانستان.
45
- زیدی نسوی، شهابالدّین محمّد خرندزی، 1344، سیرت جلالالدّین مینکبرنی، تصحیح مجتبی مینوی، چاپ اول، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
46
- رامپوری، غیاثالدین محمّد، 1363، غیاثاللغات، به کوشش منصور ثروت، چاپ اول، تهران، امیرکبیر.
47
- سجّادی، ضیاءالدّین، 1382، فرهنگ لغات و تعبیرات دیوان خاقانی شروانی، چاپ دوم، تهران، زوّار.
48
- سراج شیرازی، یعقوب بن حسن، تحفة المحبین (در آیین خوشنویسی و لطایف معنوی آن)، به اشراف محمد تقی دانش پژوه، به کوشش کرامت رعنا حسینی و ایرج افشار، تهران، 1376.
49
- شمیسا، سیروس، 1387، فرهنگ اشارات، چاپ اول، تهران، میترا.
50
- شیرازی، کمالالدین حسین، 1386، «تریاق فاروق»، تصحیح سیّد حسین رضوی برقعی، گنجینۀ بهارستان (مجموعۀ سه رساله در پزشکی)، به کوشش مرکز پژوهش کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، صص 147- 326.
51
- صوفی، عبدالرحمانبن عمر، 1381، صورالکواکب، ترجمۀ خواجه نصیرالدّین توسی، به کوشش بهروز مشیری، تهران، ققنوس.
52
- طوسی، محمّدبن حسن، 1363، تنسوخنامۀ ایلخانی، تصحیح سید محمّدتقی مدرس رضوی، چاپ دوم، تهران، اطلاعات.
53
- طوسی، محمّدبن محمود، 1387، عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات، تصحیح منوچهر ستوده، چاپ سوم، تهران، علمی و فرهنگی.
54
- عطار، محمّدبن ابراهیم، 1385، منطق الطیر، تصحیح محمّدرضا شفیعیکدکنی، چاپ سوم، تهران، سخن.
55
- «عطرنامۀ علائی»، 1347، تصحیح محمّدتقی دانش پژوه، فرهنگ ایران زمین، شمارۀ پانزدهم، تهران، صص 254-276.
56
- عقیلی خراسانی، محمد حسین بن محمد، مخزن الادویه، تهران، 1371.
57
- قبادیانی، ناصرخسرو، 1384، دیوان اشعار، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقّق، چاپ ششم، تهران، دانشگاه تهران.
58
- قزوینی، زکریاءبن محمّد، 1371، آثار البلاد و اخبار العباد، ترجمۀ محمّد مراد بن عبدالرحمان، تصحیح سید محمّد شاهمرادی، جلد اول، چاپ اول، تهران، دانشگاه تهران.
59
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1373، آثار البلاد و اخبار العباد، ترجمۀ محمّد مراد بن عبدالرحمان، تصحیح سید محمّد شاهمرادی، جلد دوم، چاپ اول، تهران، دانشگاه تهران.
60
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (بیتا)، عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات، تصحیح نصراللّه صبوحی، (بیجا)، (بینا).
61
- کاشانی، ابوالقاسم عبدالله، عرایس الجواهر و نفایس الأطایب، به کوشش ایرج افشار، تهران، 1386.
62
- کندلی هریسچی، غفار، 1347، «خاقانی شروانی، ابومنصور حفده و عزالدین بوعمران»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تبریز، سال بیستم، شمارۀ چهارم، مسلسل 88، زمستان، صص 399-419.
63
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1374، خاقانی شروانی (حیات، زمان و محیط او)، ترجمۀ میرهدایت حصاری، تهران.
64
- گردیزی، ابو سعید عبدالحی بن ضحّاک، زَین الأخبار، به کوشش رحیم رضا زاده ملک، تهران، 1384.
65
- ماهیار، عباس، 1385، گنجینۀ اسرار (دفتر پنجم شرح مشکلات خاقانی)، چاپ اول، کرج، جام گل.
66
- ــــــــــــــــــــــ، 1388، مالک ملک سخن (شرح قصاید خاقانی)، چاپ اول، تهران، سخن.
67
- مبارکشاه، محمّدبن منصوربن سعید، 1346، آداب الحرب و الشجاعه، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، چاپ اول، تهران، اقبال.
68
- محمّدبن منصور، 1335، «گوهرنامه»، به کوشش منوچهر ستوده، فرهنگ ایران زمین، جلد چهارم، صص 185-302.
69
- مختاری غزنوی، عثمانبن عمر، 1382، دیوان، تصحیح جلالالدین همایی، چاپ دوم، تهران، علمی و فرهنگی.
70
- مستوفی، حمدالله، تاریخ گزیده، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، 1387.
71
- ـــــــــــــــــــــــــ، نزهةالقلوب، تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران، 1381.
72
- مسعودی، ابوالحسن علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجواهر، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران، 1387.
73
- مصفّی، ابوالفضل، 1388، فرهنگ اصلاحات نجومی (همراه با واژههای کیهانی در شعر فارسی)، چاپ چهارم، تهران، پژوهشگاه.
74
- معین، محمد، 1385، فرهنگ معین، تهران.
75
- مقدسی، ابو عبدالله محمد بن احمد، احسن التقاسیم فی معرفة الأقالیم، ترجمۀ علینقی منزوی، تهران، 1385.
76
- الموحد الأبطحی، سید محمدصدرا، 1429ه.ق، الأحجار الکریمه و خواصها العجیبه، طبع الأولی، قم، عطر عترت.
77
- نظامی گنجوی، الیاسبن یوسف، 1376، خسرو و شیرین، تصحیح برات زنجانی، چاپ اول، تهران، دانشگاه تهران.
78
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1384، خسرو و شیرین، تصحیح وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ ششم، تهران، قطره.
79
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1385، لیلی و مجنون، خسرو و شیرین، تصحیح وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ ششم، تهران، قطره.
80
- نیشابوری، ابراهیمبن منصور، 1386، قصص الانبیاء، تصحیح حبیب یغمایی، چاپ پنجم، تهران، علمی و فرهنگی.
81
- وارسته، سیالکوتی مل، 1380، مصطلحات الشعراء، تصحیح سیروس شمیسا، چاپ اول، تهران، فردوس.
82
- هروی، حسینعلی، 1381، شرح غزلهای حافظ، به کوشش زهرا شادمان، چاپ ششم، تهران، نشر نو.
83
- هروی، محمدبن یوسف، 1246ه.ق، بحر الجواهر، به اهتمام عبدالمجید، (بیجا)، (بینا).
84