2024-03-29T03:42:42Z
http://www.am-journal.ir/?_action=export&rf=summon&issue=5487
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1394
13
1
سخن سردبیر
مجدالدین
کیوانی
2015
08
23
5
7
http://www.am-journal.ir/article_46415_a39f9b0ca7df89788112611c2bd46acf.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1394
13
1
پژوهشی در احوال و آثار شمس سُجاسی (بر اساس منشآت منتشرنشدۀ او)
محمدافشین
وفایی
شمسالدین محمد سُجاسی از شاعران و منشیان نیمۀ دوم سدۀ ششم و نیمۀ نخست سدۀ هفتم هجری است که متأسفانه اطلاعات اندکی از احوال او به ما رسیده است. از اشعارش نیز چیز زیادی بر جای نمانده است. دربارۀ او مباحث قابل طرح بسیار است. او همان کسی است که دیوان ظهیر فاریابی را جمع کرده و ظاهراً دیباچۀ دیوان نیزبه انشای اوست. این البته مسألهای است که مصححان دیوان ظهیر تاکنون بدان توجهی نکردهاند یا به اشتباه شمس کاشی را جامع دیوان دانستهاند. از دیگر آثار شمس سجاسی ظاهراً یکی هم کتاب فرائدالسلوک است که مصححان آن را بدون نام مؤلف منتشر کردهاند. در این جستار پس از بحث دربارۀ احوال و آثار شمس سجاسی، اشعار اندکی که از او در منابع پراکنده باقیمانده معرفی شده و سپس اطلاعات مهمی که در منشآت منتشرنشدۀ او وجود دارد نقل و تحلیل شده است.
شمس سجاسی
دیوان ظهیر فاریابی
فرائدالسلوک
منشآت
2015
08
23
9
32
http://www.am-journal.ir/article_46416_bb57c4921bca13329f8585ce7ff08b85.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1394
13
1
نقد و بررسی تصحیح «سفینۀ شاعران قدیم» (نسخۀ سنا 651)
مجید
خسروی
سفینۀ شاعران قدیم نامی است که مصحح جنگ موجود در کتابخانة مجلس سنا به شمارة 651ـ سنا، بر این مجموعه شعر نهاده است. این جنگ که تاریخ کتابت آن محو شده است از روی سفینهای کهن ــ محتملاً قرن هفتم یا هشتم ــ کتابت شده است و در بردارندة ابیات بسیاری از شماری از شاعران پارسیگوی تا پایان قرن هفتم است. یکی از دلایل امتیاز این سفینه اشتمال آن بر اشعار شاعرانی ناشناخته است که جز در این منبع در جای دیگر تا کنون اشعاری از آنها باقی نمانده است. این سفینه را محمدرضا ضیاء، پژوهشگر فرهیخته، با دقت نظر و حوصلۀ بسیار تصحیح کرده و در مجموعۀ متون ایرانی در سال 1391 منتشر ساخته است. متأسفانه با وجود دقت مصحح در ضبط اشعار این جنگ باز هم خطاهایی راه یافته است که نگارنده در این مقاله، ضمن بررسی این خطاها، قرائت دیگری از آنها پیشنهاد داده است.
سفینۀ شاعران قدیم
سنا 651
تصحیف
تصحیح
شاعران قرن ششم
2015
08
23
33
45
http://www.am-journal.ir/article_46417_85328167634fd942eba77e20b1c1ba68.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1394
13
1
بررسی نسخهشناسی و سبکشناسی اشعار ترکی مولانا
الهام
خلیلی جهرمی
شیرین
رزمجو بختیاری
محمدیوسف
نیری
یکی از مباحثِ بحثبرانگیز در دیوانِ کبیرِ مولوی، وجود اشعاری به زبان ترکی است. در این زمینه تحقیقاتی انجام شده است اما بیشتر محققان به ترجمه ابیات ترکی پرداختهاند و به جنبههای نسخهشناسی و سبکشناسی غزلهای مولانا توجهی نشده است، بنابراین جای چنین پژوهشی دربارۀ ابیات ترکی خالی است. در پژوهش حاضر، پس از بیان مقدمات و پیشینۀ تحقیق، ترکیگویی و ترکیدانی مولوی، و شمهای تحت عنوانِ بسامد ابیات ترکی در دیوان، به بررسی ابیات ترکی و معانی آنها پرداخته شده و بسامد این عبارات ترکی در دیوان بررسی گردیده است. در زیر عنوان بررسی نسخهشناسی، اصحّ نسخ غزلیات شمس و بسامد غزلهای ترکی آنها بحث، و در پایان، ویژگیهای سبکی آنها بررسی شده است.
مولوی
دیوان کبیر
اشعار ترکی
نسخهشناسی
2015
08
23
47
76
http://www.am-journal.ir/article_46418_385d9bd865ffbf31f3137c7c01ff197e.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1394
13
1
دیباچۀ مرقع شاه محمد مذهب
سعید
خودداری نایینی
این مقاله با بررسی چند مرقع مهم اواخر سدۀ دهم دیباچهنویسی آنها، تاریخنامههای هنر مرقعسازی را مورد مطالعه قرار میدهد. یکی از این دیباچهها، دیباچۀ مرقع کتابخانۀ سپهسالار، شاه محمد مذهب است که متنی مشابه آن در چند مرقع دیگر وجود دارد. این مقاله میکوشد تا ریشههای تاریخی نگارش این متن را نشان دهد. بررسی تحولات مقدمهنویسی مرقعات با تکیه بر مقدمۀ مرقع شاه محمد مذهب که نسخهای دیگر از مقدمۀ میر محمد باقر پسر میر علی هروی است و نیز استفاده از اسناد دیگر این فرضیه را مطرح میکند که تکرار دیباچهها به اعتبار خط خوش و یا نثر متناسب و یا انتساب به یک هنرمند بزرگ در مرقعات دیگر بوده و باعث شده است نسخههای اساس آنها به علت اوراق شدن اغلب این مرقعات و یا دیباچهها و نیز نگارش دیباچههای جدید و مشابه شناخته نشوند.
مرقع
دیباچه
شاه محمد مذهب
میرعلی هروی
مرقع گلشن
دورۀ صفوی
2015
08
23
77
99
http://www.am-journal.ir/article_46419_bbbb5a28bcf96724def38329204aa98e.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1394
13
1
گونهای از بازی شطرنج در شاهنامۀ فردوسی و سنجش آن با انواع دیگر
احمد
گلی
مهدی
رمضانی
با تأمل در متون کهن، به برخی اطلاعات و اصطلاحات تازهای دست مییابیم که ما را با ابعاد مختلف زندگی گذشتگان آشنا میسازد. شاهنامه به عنوان یکی از آبشخورهای اصلی فرهنگ باستان، منبعی بس ارزنده در این راستاست. شاعران، برای جلوگیری از تکرار و به تبع آن ممانعت از ملالت کلام و همچنین اظهار فضل، در وهلۀ اول از مسائل و مضامینی همسو با موضوع و اهداف خود بهره میبرند. فردوسی نیز برای ارتقاء کیفیت هنری اثر ماندگار خود از تأملبرانگیزترین بازی، یعنی شطرنج ــ که با حماسه تناسب زیاد دارد و صحنههای رزم را تداعی میکند ــ استفاده نموده است. نوشتۀ حاضر بر آن است که با بهرهگیری از شیوۀ استقرایی و بازخوانی دقیق داستان «گو و طلخند» از شاهنامه و تفحص در منابع اصلی علم ملاعب و سرگرمیها، به این پرسشها پاسخ دهد که آیا ساختار و نحوۀ این نوع بازی در شطرنج قدیم وجود داشته است یا نه؟ وجوه اختلاف و اشتراک آن چه بوده است؟ حاصل پژوهش نشان میدهد، فردوسی در این داستان گونۀ تازهای از این بازی را ارائه میدهد که مسبوق به سابقه نیست و با انواع مذکور در کتب مرجع تفاوتهای قابل توجهی دارد؛ حتی چهرۀ رخ در این بازی کاملاً متفاوت با انواع دیگر میباشد و چه بسا که شارحان شاهنامه نیز بدان نپرداختهاند.
شطرنج
فردوسی
شاهنامه
رخ
اسب
2015
08
23
101
120
http://www.am-journal.ir/article_46421_3b68688dd9720e299ad6c517465b2d7e.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1394
13
1
صدرالأفاضل خوارزمی و جایگاه ادبی و تاریخی کتاب الیُمنِی فی شرح الیَمینِی
عاطفه
زندی
صدرالأفاضل قاسمبن حسین خوارزمی یکی از دانشمندان و ادیبان بزرگ ایرانی و صاحب کتاب الیُمنی فی شرح الیَمینی است که در سال 617ق در یورش مغولان به خوارزم کشته شد. تا آنجا که می دانیم، تنها کسی که شرحی از احوال و آثار او به دست داده، یاقوت در کتاب معجم الأدباست. کتاب الیمینیِ عتبی غیر از اشتمال بر تاریخِ دورهای بسیار مهم از دولت غزنوی، از جمله کتابها و مآخذ ادبی مهم سدۀ پنجم است و تا چند قرن پس از آن، ادیبان به شرح و توضیح آن همت می گماشتند. یکی از نخستین کسانی که به شیوهای خاص شرحی بر الیمینی نگاشت، صدرالأفاضل خوارزمی بود. این دانشمند، الفاظ و اصطلاحات کتاب الیمینی را با نثری ساده و روان و به ترتیب لغتنامۀ صِحاح جوهری شرح نموده و به تصحیفات و تحریفات این کتاب نیز اشاره کرده است. این مقاله، مشتمل است بر شرحی از زندگی و آثار عالم و ادیب قرن هفتم صدرالأفاضل خوارزمی و بیان ویژگیها و جایگاه ادبی و تاریخی کتاب الیُمنی، که از جمله آثار کمتر شناختۀ وی در حوزۀ ادب، تاریخ و جغرافیای ایران و برخی نقاط جهان اسلام است.
صدرالأفاضل
خوارزمی
الیُمنی
شرح الیمینی
خوارزم
2015
08
23
121
139
http://www.am-journal.ir/article_46422_11162fa12f9e80b9ebacfce5ce1fa5ba.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1394
13
1
نقدی بر احادیث و قصص مثنوی (تأثیر فرهنگ و ادب ایران قبل از اسلام در مثنوی)
وحید
سبزیانپور
صدیقه
رضایی
سمیره
خسروی
از آفتهای بزرگ در شرح و تحلیل متون ادب فارسی، بهویژه مثنوی،جلاللدین بلخی، استناد بسیار به امثال و اشعار عربی و بیتوجهی به فرهنگ و ادب باستانی ایرانیان است. کافی است نگاهی به فهرست اشعار و امثال عربی مربوط به شرحهای مثنوی بیندازیم تا حضور سنگین آنها را دریابیم. در این میان چیزی که مورد غفلت قرار گرفته، اندیشه و فرهنگ ایران باستان است که بدبختانه جایگاه مناسبی در شرح متون ادب فارسی ندارد. با آنکه بخش عمدۀ آثار پهلوی و ایرانی از دست رفته ولی در متون ادب عربی، دربارۀ ایرانیان و فرهنگ باستانی این مرز و بوم آنقدر مطلب به شکل پراکنده ولی متنوع و غنی وجود دارد که میتواند جای خالی متون پهلوی از میان رفته را پر کند و میتوان ادعا کرد که مهمترین منبع فرهنگ ایران باستان منابع عربی است. در این مقاله نشان میدهیم که نه تنها سرچشمۀ بسیاری از مضامین حکمی مثنوی عربی نیست بلکه بسیاری از این مضامین ایرانی است و این ادب عربی است که وامدار زبان و ادب ایران باستان است و لازم است ادیبان و صاحبنظران ما به این رویکرد توجه لازم مبذول نمایند. سبب انجام این پژوهش، تأثیر فراوان دو کتاب احادیث مثنوی و مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی در پژوهشهای مربوط به مثنوی است.
حکمت
مثنوی
مولوی
فرهنگ ایران باستان
فرهنگ عربی
2015
08
23
141
166
http://www.am-journal.ir/article_46423_348157d46c9eac59134d5984941853c7.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1394
13
1
بررسی انتقادی تصحیح کتاب «احوال و اخبار برمکیان»
سارا
سعیدی
با توجه به اینکه علم تصحیح متن در پنجاه شصت سال اخیر پیشرفتهای بسیاری داشته، و ابزار و شیوههای جدید در اختیار مصححان قرار گرفته است، انتظار میرود متنهایی که اخیراً تصحیح و به جامعه علمی عرضه شدهاند صحیح و یا حداقل کمغلط باشند، با وجود این کم نیستند آثاری که با اغلاط فراوان منتشر میشوند. احوال و اخبار برمکیان که در سال 1390 توسط انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار منتشر شده، متأسفانه اغلاط فراوانی دارد و گاه این خطاها سبب ابهام متن گشتهاند. این کتاب شامل دو رساله است که محتملاً در قرن ششم، توسط مترجم یا مترجمانی ناشناس، از روایات گوناگون زندگی خاندان آلبرمک که به زبان عربی موجود بوده ترجمه شده است. در نوشتار حاضر به بعضی از این خطاها ضمن ارائة صورت صحیح، پرداخته شده است.
احوال و اخبار برمکیان
برامکه
تصحیف
تصحیح متن
متون تاریخی
2015
08
23
167
183
http://www.am-journal.ir/article_46424_b1b5046e4d14a97a483d5de4c8de8c8d.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1394
13
1
رقم نقاش و مُذهِّب بر جلدهای روغنی (لاکی) کتابخانه و موزۀ ملی ملک
ریحانه
سلیمی
فریبا
افکاری
کتابخانه و موزۀ ملی ملک دارای مجموعه ارزشمندی از نسخ خطی و به تبع آن انواع جلد و بهویژه جلدهای روغنی نفیس است. این مقاله، علاوه بر معرفی جلدهای روغنی (لاکی) دارای رقم نقاش و مذهب در مجموعه ملک، به شناسایی هنرمندان و آثار ایشان با توجه به اطلاعات موجود دربارۀ رقم، تاریخ و نیز ویژگیهای هنری آن آثار پرداخته است. از 6675 مجلد نسخۀ خطی مجموعه ملک، 212 نسخه دارای جلد روغنی است که تنها سیزده مورد، رقم ده هنرمند نقاش یا مذهب و شاید جلدساز را بر خود دارند. برای یافتن پاسخ پرسشهای مطرح شده از شیوۀ کتابخانهای ـ میدانی بهره بردهایم و بررسی نگارندگان محدود است به جلدهایی با زیرساخت مقوای فشرده (پاپیه ماشه) که نوع تکامل یافتۀ جلد روغنی است.
نسخ خطی
جلدهای روغنی
جلدهای لاکی
جلدهای رقمدار
رقم نقاش
رقم مذهب
کتابخانه و موزۀ ملی ملک
2015
08
23
185
230
http://www.am-journal.ir/article_46425_062fb365a5c236fcebed207c33541a94.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1394
13
1
بررسی و نقد انتساب رباعیات مشترک خیام و مجدهمگر با استناد به نسخۀ 697 ق موزۀ بریتانیا
طه
صادری
معصومه
معدنکن
اسدالله
واحد
بسیاری از رباعیات منسوب به خیام در جایجای متون نظم فارسی به نام شاعران دیگر نیز ضبط شده ﺍست و این موضوع سبب شده که پژوهشگران با تردید در انتساب این رباعیات به شاعری خاص، در مورد خیام و رباعیات وی نیز دستخوش خطا شوند. بیش از یک سده است که پژوهشگران ایرانی و خارجی دربارۀ صحت انتساب این قبیل رباعیات تحقیق کردهﺍند اما ضرورت پژوهشهای بیشتر در این زمینه همچنان به قوت خود باقی است. این مقاله با مطالعۀ رباعیات مشترک میان خیام و مجد همگر در صدد بررسی و نقد صحت انتساب این رباعیات به دو شاعر مورد بحث است. در این پژوهش پس از ذکر هر یک از رباعیها، محل و تاریخ انتساب آنها را به هر یک از دو شاعر تعیین کرده، سپس با ذکر نسخهبدلهای مهم، به سبکشناسی زبانی و سابقۀ تاریخی رباعیات پرداختهﺍیم. مضمون رباعیهای مورد مطالعه را با مضامین رباعیات اصیل خیام سنجیده و در نهایت نظر تحلیلی خود را در مورد انتساب این رباعیها به هر یک از دو شاعر و یا شاعر دیگر بیان کردهﺍیم.
رباعیات
خیام
مجد همگر
نسخهپژوهی
سبکشناسی
2015
08
23
231
263
http://www.am-journal.ir/article_46427_21059019d0f2dda403638b7acc7282ab.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1394
13
1
بررسی انواع جعل و تزویر در نسخههای خطی با استناد به نمونههایی از آن
حبیبالله
عظیمی
هلیا
هاشمی اصل
هدف از این پژوهش شناسایی انواع جعل و تزویر در نسخههای خطی به جهت افزایش آگاهی و شناخت درباره این نسخهها و ایجاد زمینهای مناسب برای پژوهشهای نسخهشناسی است. در این پژوهش از روش کتابخانهای به منظور مطالعه پژوهشهای پیشین و روش میدانی برای شناسایی نمونههای مستند از جعل و تزویر در نسخههای خطی استفاده شده است. یافتهها: جعل و تزویر در نسخههای خطی به سه دسته ساخت کامل نسخه (کتابسازی)، جعل و تزویر در محتوای علمی (متن) و جعل و تزویر در عناصر مادی نسخه تقسیم میشود. روشهای جعل و تزویر در هر یک از این انواع با توجه به نوع نسخه (نسخههای هنری یا متنی) متفاوت است. جاعلان نسخههای خطی، اغلب افرادی فرهنگی و آشنا با نسخهها بودهاند که به نوعی با نسخهها ارتباط داشتهاند و به جهت سودجویی مادی یا معنوی اقدام به این امر مینمودند. نتیجهگیری: بر اساس یافتههای پژوهش، جعل و تزویر در عناصر مادی نسخهها توسط افراد گوناگون و معمولاً در زمانی طولانی پس از ساخت نسخه اجرا میشود؛ بنابراین، رواج آن از سایر انواع جعل و تزویر بیشتر است. جعل و تزویر در انجامۀ نسخهها بهویژه تغییر تاریخ نسخه (به جهت کهنهنمایی) از شیوع بالاتری برخوردار است.
نسخه خطی
جعل و تزویر
انواع جعل و تزویر
2015
08
23
265
291
http://www.am-journal.ir/article_46428_3e61a708bb61cd5380930e352835e42b.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1394
13
1
ما به کجاییم و امانت کجاست (نقد ترجمۀ فارسی اللمع فی التصوف)
سعید
کریمی
ابونصر سراج اللمع را در رد شبهات صوفیستیزان و تثبیت مبادی تصوف و نشان دادن مطابقت آن با کتاب و سنت به زبان عربی به رشتۀ تحریر درآورد. قرنها گذشت تا آنکه در قرن بیستم متن آن به زبانهای اروپایی درآمد و پس از آن با تأخیر به فارسی نیز برگردانده شد. اللمع دو ترجمۀ فارسی دارد. نخستین ترجمه که ناقص است و تنها شش کتاب اول اللمع را در بر میگیرد، در 1380 منتشر شد و ترجمۀ دوم، که کامل است. در 1382 از سوی انتشارات اساطیر به طبع رسید. مقالۀ حاضر در نقد ترجمۀ دوم است.
اللمع
سراج
(مهدی) محبتی
نیکلسون
سالمیه
2015
08
23
293
311
http://www.am-journal.ir/article_46429_6d4fbe27d565bf8c46e3bb8ffd62a683.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1394
13
1
تحقیق در اشعار پراکندۀ ابوالمعالی نحاس رازی
الیاس
نورایی
سهیل
یاری گُلدرّه
یکی از آن دسته شاعرانی که ظاهراً دارای دیوان مستقلی نبوده است و بیشک بخشی از سرودههایش از میان رفته، ابوالمعالی نحاس رازی از شعرای فاضل سدۀ ششم (در دورۀ سلجوقیان) است. در منابع چاپ شده برخی از اشعار وی دیده میشود. با تحقیق و تتبع در منابع گوناگونی چون جُنگها و سفینهها و تذکرهها و... که نوعاً به حالت خطی باقی مانده است، میتوان بخشی از اشعار بازماندۀ وی را پیدا و یکجا کرد. آنچه که در این مقاله برای نخستین بار خواهد آمد تحقیقی در اشعار بازماندۀ وی میباشد که با جستوجو و تتبع در منابع خطی و چاپی از قبیل تذکرهها و سفینهها و جُنگها و ... به دست آمده است.
ابوالمعالی نحاس رازی
اشعار پراکنده
جُنگها
سفینهها
2015
08
23
313
327
http://www.am-journal.ir/article_46430_08e4348e9ea6a8033217cc0a04d7cb7f.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1394
13
1
پیشنهادی برای تصحیح چند لغت در متون فارسی ـ عبری
حامد
نوروزی
کلثوم
قربانی جویباری
یکی از خطهایی که پس از اسلام برای نگارش زبان فارسی از آن استفاده شده است خط عبری است که مانند خطهای دیگر سامی برای ثبت زبان فارسی مناسب نیست. متون فارسیِ نوشته شده به چنین خطی فارسی ـ عبری یا فارسی ـ یهودی نامیده میشود. ساختار خط عبری که دارای نویسههای مشابه و چندآواست سبب ورود تصحیف و قرائتهای غلط به متون مُصَحَح فارسی ـ عبری شده است. در این مقاله تلاش شده است تعدادی از واژههایی که مصححان متون فارسی ـ عبری به درستی ضبط نکردهاند، تصحیح شود.
تصحیح
تصحیف
ساختار خط
نویسه
فارسی ـ عبری
2015
08
23
329
355
http://www.am-journal.ir/article_46431_08ac215469ede33b89b04d830b9d055f.pdf