2024-03-29T11:59:02Z
http://www.am-journal.ir/?_action=export&rf=summon&issue=5498
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1393
12
1
سخن سردبیر
مجدالدین
کیوانی
2014
08
23
5
7
http://www.am-journal.ir/article_46464_e885eca6616e247f6db7fab6ed346abe.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1393
12
1
فواید چاپ نسخهبرگردان
اکبر
ایرانی
در این مقاله اهمیت و سودمندی چاپ نسخهبرگردان نسخههای خطی مطرح شده و نویسنده کوشیده است با ذکر نمونههایی از متون این سودمندیها را به ویژه در زمینههای واژهشناسی، شناخت تصاویر نسخهها، اهمیت هنری آنها، و در دسترس قرار گرفتن اصل متنها بررسی کند. در ادامه مواردی از آسیبشناسی چاپ این متنها و لزوم ارزیابی جدی نسخهها پیش از چاپ و نیز اولویتهای مهم در چاپ نسخهها ذکر شده است.
نسخۀ خطی
نسخهبرگردان
واژهشناسی
2014
08
23
9
35
http://www.am-journal.ir/article_46465_7a1b3718098c60275995ccac7f3ce235.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1393
12
1
قوسی شوشتری، ادیب گمنام دورۀ صفوی
عباس
بگجانی
قوسی شوشتری، شاعر، مؤلف و خوشنویس سدۀ دهم و یازدهم هجری از جمله ادیبانی است که در کنار هنر شاعری، در حوزههای مختلف علمی و ادبی نیز صاحب تألیفات متعدد بوده است. با این همه امروزه آگاهی چندانی از شخصیت و شعر او در دست نداریم. در این مقاله با جستوجو در منابعی که از این ادیب دورۀ صفوی نام بردهاند، دربارۀ زندگی، تألیفات، اشعار و دستنوشتههای او اطلاعاتی تازه ارائه شده است که نشان میدهد او در روزگار خود شهرت و اعتباری داشته است و اهل فضل از آثار او بهرهها بردهاند.
مجدالدین علی قوسی شوشتری
شاعران شوشتر
شعر دورۀ صفوی
خوشنویسی
2014
08
23
37
58
http://www.am-journal.ir/article_46466_fab65f1b59bbc0c8e61480ae5ca94f3f.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1393
12
1
کاربرد رایانه در احیای دستنویس شاهنامۀ کوچک دوم
حجت
توسلی
هدف مقالۀ حاضر معرفى یک روش کلى و عام برای احیا و بازسازی تمام نسخ خطیای است که به دلیل پراکندگی صفحات، بازسازی آنها با دشواری یا اشتباه در تشخیص دقیق صفحات و یا برگهای اصیل انجام میشود. این روش بازسازی و احیای نسخ در برنامۀ اکسل انجام شده و به شکل خودکار در نه مرحله انجام میپذیرد که به عنوان نمونه در بازسازی دستنویس مصوّر شاهنامۀ موسوم به کوچک دوم، اعمال شده و به احیای درست و دقیق آن انجامیده است. روش بازسازى پیشنهادی، روشی کلی و قابل اعمال در تمام دستنویسهای ناقص و پراکنده است. دقت این روش را میتوان با بازسازی چند نمونۀ دستنویس کامل که براى امتحان و به طور تصنعی ناقص شدهاند، مورد سنجش قرار داد.
شاهنامۀ کوچک دوم
بازسازی دستنویس
عددی کردن اطلاعات صفحات
بیتشمارش
2014
08
23
59
108
http://www.am-journal.ir/article_46467_af13cf1c71e0234128c601a4e6adcf62.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1393
12
1
«امیری» یا منظومۀ «امیر و گوهر»؛ بر اساس نسخۀ خطی نویافتۀ محفوظ در کتابخانۀ ملی ایران
علی
ذبیحی
نادعلی
فلاح
«امیری» مشهورترین شعر و آواز، و «امیر» بلندپایهترین شاعر ادب مازندرانی است که اشعارش فراتر از گسترۀ استان مازندران رفته است. رواج اشعار امیری در میان مردم، روایی و سینه به سینه است، اما ابیاتی از آن در حواشی کتابها و جنگها و به صورت مستقل نیز در دست است که مفصلترین آن با نام کنزالاسرار مازندرانی در دو جلد در سالهای 1277 و 1283ق منتشر شده است. مدتی پس از این تاریخ، تلاش فراوانی برای دستیابی به میراث مکتوب «امیر» صورت پذیرفت که حاصل آن یکجانویسی و فهرست نامگویِ مکتوبات منسوب به امیر، چاپ «دیوان امیرپازواری» از روی نسخۀ کتابخانۀ دایرةالمعارف بزرگ اسلامی و «کهنترین امیریهای مازندران» از روی نسخۀ کتابخانۀ مجلس و چاپ تکبیتهایی از آن در مجموعه مقالات مختلف میباشد. دستیابی به نسخۀ خطی نویافتۀ «امیری» یا منظومۀ «امیر و گوهر» در کتابخانۀ ملی ایران، گامی دیگر در جهت شناخت امیر، امیری، میراث مکتوب امیر و ادب مازندرانی است.
امیر پازواری
امیری
منظومۀ امیر و گوهر
نسخۀ خطی
2014
08
23
109
136
http://www.am-journal.ir/article_46468_a2ecf8a86453ba2e3bdb336485954d69.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1393
12
1
محافظهکاری و حقیقتگویی در تاریخ بیهقی
سیما
رحمانی فر
حسین
قاسمی
ابوالفضل بیهقی مورخی آشنا به اصول تاریخنگاری، داستانپردازی ماهر و آگاه به رموز جذب خواننده، و انسانی منصف و جویای حقیقت است. تمامی این خصوصیات، تاریخ وی را به اثری ممتاز بدل کرده است. آنچه در این نوشته میخوانیم، کوششی است در جهت شناساندن شیوههایی که او برای گنجاندن حقایق در مکتوبات خود به کار بسته است. ذهن محتاط و زیرک او جانب احتیاط و محافظهکاری را رها نمیکند تا مبادا بر ساحت حقیقت غباری بنشیند. در این نوشته به نُه شگردِ تلفیق محافظهکاری و حقیقتگویی بیهقی، نیز یازده دلیل بر اثبات حقیقتگویی وی و همچنین به دلایلی که باعث شده است تا به محافظهکاری روی آورد، اشاره میشود.
تاریخ بیهقی
محافظهکاری
حقیقتگویی
تاریخنگاری
تاریخ
بیهقی
2014
08
23
137
156
http://www.am-journal.ir/article_46497_7c7ee09d6c6d2a4777646c001afbeec5.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1393
12
1
امثال عربی در نامههای عینالقضات همدانی
سلمان
ساکت
نویسندگان پارسینویس از دیرباز علاقهمند به استفاده از امثال عربی در کتابها و رسائل خود بودهاند و از یک سو آنها را برای تبیین بهتر مقاصد خود به کار میبرده و از سوی دیگر، بدین وسیله آشنایی ژرف خود را با ادب تازی به رخ میکشیدهاند. یکی از متون مهم زبان فارسی ــ بهویژه در حوزۀ ادبیات عرفانی ــ که گنجینهای سرشار از مفاهیم و موضوعات مختلف به شمار میرود، نامههای عینالقضات همدانی است که به دلیل نبود فهرستی جامع و متنوع برای آن، چندان که باید و شاید مورد استفادۀ پژوهشگران و محققان قرار نگرفته است. نویسندۀ این جستار امثال عربی به کار رفته در این متن را استخراج کرده و با کتب مهم امثال و ادبیات عرب تطبیق و از این رهگذر نشان داده است که قاضی در میان مکتوبات خود 73 مثل عربی را به کار برده است که در میان آنها افزون بر امثال کهن، امثال مولّدون هم دیده میشود. همچنین حدود یکپنجم این امثال در مثلنامههای کهن عربی و امهات کتب موجود ادب تازی دیده نمیشود. این فهرست و توضیحات، نه تنها شماری مثل را به گنجینۀ سرشار و غنی امثال عربی میافزاید، بلکه تبحر قاضی را در ادبیات عرب بهخوبی نشان میدهد و تا حدی منابع وی را در نگارش نامهها نیز مشخص میکند.
نامههای عینالقضات
عینالقضات همدانی
متون عرفانی
امثال عربی
مثلنامههای کهن عربی
2014
08
23
157
200
http://www.am-journal.ir/article_46499_219f8d36d2562952a1a6e78f3d02e81d.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1393
12
1
آرش کمانگیر در مقدمۀ قدیم شاهنامه
غلامرضا
سالمیان
خلیل
کهریزی
یکی از مباحث جنجال برانگیز شاهنامه، نبود داستان آرش کمانگیر در آن است. دستهای از پژوهشگران برآناند که داستان آرش کمانگیر در شاهنامۀ منثور ابومنصور وجود داشته است و فردوسی عمداً آن را به شعر در نیاورده است. دلیلی که این دسته از پژوهشگران به آن استناد میکنند، ضبط نامعتبری است که در چاپ نخست مقدمۀ شاهنامۀ ابومنصوری آمده است. در چاپ دوم ضبط «دستبرد آرش» به جای «دست برادرش» که در چاپ اول آمده بود، به مقدمۀ قدیم افزوده شد. همین ضبط جدید بود که دستآویز و پایۀ استدلال برخی از پژوهشگران در مورد حضور داستان آرش در شاهنامۀ منثور شد؛ اما علامه قزوینی نسبت به ضبط «دستبرد آرش» مشکوک است. ضمناً این ضبط بر اساس مهمترین قانون تصحیح انتقادی که میگوید ضبط دشوار معتبرتر است، هیچگونه اعتباری ندارد؛ بنابراین ضبط دشوار «دست برادرش» که به نظرمیرسد «دستبرد آرش» گردیدۀ آن است، از اعتبار بیشتری برخوردار است و بر اساس دلایلی که در متن مقاله آنها را بیان کردهایم، میتواند با جملۀ بعد از خود در ارتباط باشد.
آرش کمانگیر
شاهنامه
فردوسی
مقدمۀ قدیم شاهنامه
تصحیح
2014
08
23
201
214
http://www.am-journal.ir/article_46498_a9d60e28f5170aaf65facec4194bc5d1.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1393
12
1
فرهنگ کهن عربی به فارسی در مجموعۀ 6788 کتابخانۀ مجلس
علی
صفری آققلعه
بخشی از پژوهشهای مرتبط با زبان فارسی و فرهنگ نویسی بر پایۀ لغتنامههای کهن دوزبانه و بهویژه لغتنامههای عربی به فارسی استوار است. بنابراین، شناسایی این لغتنامهها از بایستههای پژوهشی در این زمینه است. در نوشتۀ کنونی به بررسی یکی از این فرهنگها ــ مندرج مجموعۀ 6788 کتابخانۀ مجلس ــ پرداخته شده است. چون نسخۀ شناخته شده این فرهنگ از آغاز و پایان افتادگی دارد، اکنون از نام اثر و نویسندۀ آن آگاهی نداریم اما بررسیها نشان میدهد که این اثر نمیتواند یکی از لغتنامههای شناخته شده باشد. کاربرد تعداد معدودی واژۀ ترکی و نیز کاربرد برخی از واژههای ویژۀ گویش ماوراالنهری نشان میدهد که این فرهنگ باید در همان منطقه نگاشته شده باشد. قرائنی در متن نشان میدهد که اثر پیش از سدۀ ششم نگاشته نشده و ضمناً نسخۀ بازمانده از آن نیز در حدود سدۀ ششم کتابت شده است و لذا میتوان آن را حدوداً از آثار سدۀ ششم دانست.
زبان فارسی
فرهنگنویسی
فرهنگ کهن عربی به فارسی
گویش ماوراالنهری
نسخۀ خطی
2014
08
23
215
230
http://www.am-journal.ir/article_46500_828605fd2b920cf1b0fe9064d4913bd9.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1393
12
1
کلمات ترکی ـ مغولی در کلیات شمس
محمود
عابدی
محمد
شادروی منش
بدریه
قوامی
غزلیات مولانا در میان آثار شاعران فارسی، افزون بر جنبههای بسیارِ دیگر، از لحاظ واژهها نیز بیهمتاست. گستردگی دایرۀ واژههای مولانا به تناسب وسعت مفاهیم و مضامین شعر اوست. ذهن سیّال او، همچنانکه غالباً در ابداع و خلق معنی فعال است، در لفظ نیز از تنگنای واژههای رسمی آزاد است و تجارب تازه در موضوع و وزن، خود به خود سخن او را از کلمات و ترکیبات تازه مشحون کرده است. شماری از کلمات شعر مولانا ترکی ـ مغولی هستند. از این شمار بعضی همراه میراث زبانی و ادبی اهل خراسان به وی رسیدهاند و برخی به سبب حضور در قونیه و صحبت و الفت با ترکزبانان به شعر او راه یافتهاند. جستوجو در تعداد و تشخیص و تمییز این دو گروه در حد خود فوایدی دارد که شناسایی نوع گرایش مولانا به زبان ترکی و میزان تأثیر زبان و گفتار بعضی از پیرامونیان در شعر او، از جمله آنهاست. بررسیها نشان میدهد که تاکنون چنانکه باید به جمع و توضیح این مجموعه پرداخته نشده است و معنی پیشنهادی بعضی از شارحان شعر مولانا برای دستهای از آنها نیز جای تأمل دارد. در مقالۀ حاضر، با اشاره به انواع لغات ترکی ـ مغولی در غزلیات شمس و نوع تصرف مولانا در آنها، به طرح معنی واژههایی پرداخته شده است که پیش از او در نظم و نثر فارسی به کار رفتهاند. این جستوجو علاوه بر تأکید بر وسعت دایرۀ واژگان، در حد خود میتواند خوانندگان و محققان را در شناخت زبان .شعر مولانا یاری دهد
غزلیات مولانا
دیوان شمس
زبان شعر مولانا
کلمات ترکی ـ مغولی در شعر فارسی
2014
08
23
231
259
http://www.am-journal.ir/article_46502_45e7e0a9a0cf068063ffee4d2d1220d1.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1393
12
1
درنگی در تذکرةالتواریخ
اکبر
نحوی
تذکرةالتواریخ نوشتۀ عبدالله کابلی مشتمل بر تاریخ انبیا، تذکرة اولیاء، تذکرة شعرا و موادالتواریخ است و بخش اعظم آن به عین عبارات از منابع شناخته شده و در دسترس اقتباس شده است. اما نکتۀ بسیار نظرگیر این کتاب در آن است که نویسنده در زندگینامۀ هر یک از اشخاص تاریخ دقیق وفات و احیاناً تولد او را به روز و ماه و سال به دست داده است؛ چیزی که بهندرت در تذکرههای فارسی و حتی کتابهای رجال دیده میشود. در این مقاله کوشش شده است تا میزان صحت و سقم این تواریخ روشن شود و پس از رجوع به منابع معتبر نشان داده شده است که این تاریخها بهکلی ساختگی و تذکرةالتواریخ آکنده از جعلیات مؤلف آن است و مطلقاً قابل اعتماد نیست.
تذکرةالتواریخ
عبدالله کابلی
تذکره
تذکرهنویسی
هند
2014
08
23
261
279
http://www.am-journal.ir/article_46503_762f1b76abbb7995da0117ab1837a2ed.pdf
آینه میراث
1561-9400
1561-9400
1393
12
1
مهاجران ایرانی آفاقی یا غربا با نگاهی به عرفاتالعاشقین
محمد باقر
وثوقی
در این مقاله نویسنده کوشیده است با بهرهگیری از عرفاتالعاشقین گوشههایی از روابط تجاری و مهاجرت بازرگانان ایرانی به هند و جنوب شرق آسیا و چین و نقش آنان در گسترش فرهنگ ایرانی و بهویژه زبان فارسی را روشن سازد. برای این منظور نخست کلیاتی در بارۀ دورههای روابط دریایی ایران با هند و چین آورده و سپس براساس متون تاریخی به معرفی واژۀ «آفاقی» یا «غربی» پرداخته و سرانجام اطلاعات افزودۀ عرفات را در این زمینه بررسی کرده است.
عرفات
آفاقی
غرب
ایران
هند
چین
تجارت دریایی
2014
08
23
281
302
http://www.am-journal.ir/article_46504_b1bd79446434ec2c544aaef5da5ca2f2.pdf