نقش حَجَر: سواد سنگ وقف‌نامۀ بقعۀ شاهچراغ(ع)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز

چکیده

«نقش حجر» عنوان مهم‌ترین سند موجود از وقف‌نامۀ بقعۀ شاهچراغ(ع) است. این وقف‌نامه در رمضان 947ق از سوی امیر محب‌الدین میرزا حبیب‌اللّه بن مرتضی شریفی، جدّ اعلای خاندان شریفی حسینی، صادر شده است و نسخۀ اصل آن در سنگ منقور و بر درگاه شمالی بقعۀ شاهچراغ(ع) نصب بوده است. وقف‌نامۀ نقش حجر اطلاعات مفیدی از موقوفات بقعۀ شاهچراغ(ع) به دست می‌دهد. هم‌چنین نکات شایان توجهی از تحولات معماری این بنای مذهبی در دورۀ صفوی دارد. این وقف‌نامه در دعاوی مربوط به امور موقوفات و تولیت بقعۀ شاهچراغ(ع) تا دورۀ معاصر نیز مورد استناد بوده است.
سنگ وقف‌نامۀ نقش حجر از میان رفته است، اما رونوشت‌های متعددی از وقف نامه در دسترس است. همین رونوشت‌ها مبنای تصحیح و ارائۀ متنی منقّح از این وقف‌نامه در مقالۀ پیش روست. به‌علاوه، محتوای وقف‌نامه با استفاده از شواهد و منابع معتبر تاریخی تحلیل می‌شود و مشخصات سوادها و سجلّات آن حتی‌الامکان معلوم می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Naqsh-e hajar: Copy of the Endowment Deed of the Shahcherāq Mausoleum

نویسنده [English]

  • Mohammad Sadeq Mirzaabolqasemi
Shiraz University
چکیده [English]

Naqsh-e hajar is the most important existing document left of the Deed of Endowment of the Shahcheraq Mausoleum. The document was issued in the month of Ramadan 947 H./ January 1541 by Amir Mohebb al-Din Mirza Habibollah b. Mortaza Sharifi, the great grandfather of the house of Sharifi Hosseini, its original version having been once carved on a stone and set on the northern entrance of the Shahcheraq tomb. The Endowment Deed provides useful information regarding the endowments of the Shrine. Besides, it presents noteworthy notes about the architectural developments of this religious building from the Safavid time. This Endowment document has been used as a point of reference up until the contemporary era in disputations respecting the endowment issues and the custodianship of the Shahcheraq Mausoleum.
The stone bearing the Endowment Deed has perished but copies of the document are available. These very copies form the basis of the redaction and presentation of the amended text of the Endowment Deed set forth in the present article. Further, by making use of certain evidences and credible sources, the contents of the Endowment Deed are examined, and the features of the official listings and records related to the document are revealed as much as possible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious documents
  • Endowment Deed of the Shahcheraq Mausoleum
  • Mirza Habibollah Sharifi
  • Safavid time
- ابن‌بطوطه (1359)، سفرنامه، ج1، ترجمۀ محمدعلی موحد، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- افسر، کرامت‌اللّه (1374)، تاریخ بافت قدیمی شیراز، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- بازیار، مرضیه و علی‌اکبر حیدری (1395)، «بررسی تحولات مجموعۀ احمد بن موسی(ع) در شهر شیراز در دورۀ صفویه»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، ش 23: 31-41.
- بهروزی، علی‌نقی (1349)، تاریخچۀ ساختمان و شرح آثار تاریخی و هنری مسجد جامع عتیق شیراز، شیراز: ادارۀ کل فرهنگ و هنر استان فارس.
- بیضاوی، قاضی ناصرالدین عبداللّه بن عمر (1382)، نظام التواریخ، به‌تصحیح میرهاشم محدث، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
- جنید شیرازی، معین‌الدین ابوالقاسم (1328)، شَدّ الازار فی حطّ الاوزار عن زوّار المزار، به‌تصحیح و تحشیۀ محمد قزوینی و عباس اقبال، تهران: چاپخانه مجلس.
- حسینی فسایی، میرزا حسن (1382)، فارسنامه ناصری، ج2، به‌تصحیح منصور رستگار فسایی، تهران: امیرکبیر.
- حقایق‌نگار خورموجی، میرزا محمدجعفر (1380)، نزهت الاخبار: تاریخ و جغرافیای فارس، به‌تصحیح سیدعلی آل داوود، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- خاوری، اسداللّه (1383)، ذهبیه: تصوف علمی ـ آثار ادبی، تهران: دانشگاه تهران.
- خاوری شیرازی، میرزا فضل‌اللّه (1380)، تاریخ ذوالقرنین، ج1، به‌تصحیح نادر افشارفر، تهران: کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
- خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین (1362)، تاریخ حبیب ‌السیر فی اخبار افراد بشر، ج4، به‌کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: خیام.
- دیوان‌بیگی شیرازی، سیداحمد (1364)، حدیقة الشعرا، ج1، به‌تصحیح عبدالحسین نوائی، تهران: زرین.
- رازی، امین احمد (1378)، تذکرۀ هفت اقلیم، ج1، به‌تصحیح محمدرضا طاهری، تهران: سروش.
- رضایی، امید (1397)، «استفاده از نقش مهرهای شخصی در بازشناسی دوبارۀ شیخ‌الاسلام‌های شیراز»، آرشیو ملی، ش 15: 98-118.
- رکن‌زادۀ آدمیت، محمدحسین (1339)، دانشمندان و سخن‌سرایان فارس، ج3، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.
- روملو، حسن (1384)، احسن التواریخ، ج2، تصحیح عبدالحسین نوائی، تهران: اساطیر.
- زارع، ایمانعلی (1390)، بازنویسی سند سنگ‌نوشتۀ منصوب در دیوار بقعۀ حضرت احمد بن موسی) [منتشر نشده]، معاونت موقوفات بقعۀ شاهچراغ(ع).
- زرکوب شیرازی، احمد بن ابی‌الخیر(1390)، شیرازنامه، تصحیح اکبر نحوی، شیراز: دانشنامۀ فارس.
- داور شیرازی، مفید بن محمدنبی (1371)، تذکرۀ مرآت الفصاحة، تصحیح محمود طاووسی، شیراز: نوید شیراز.
- شاملی، شیخ محمدجعفر و محمدهادی سلاحی (1341)، هدیه احمدی، شیراز: موسوی.
- شریفی حسینی، ابراهیم (1344)، چراغ ایمان (گلچین شریفی)، شیراز: مؤلف.
- عیسی بن جنید شیرازی (1364)، تذکرۀ هزارمزار (ملتمس الاحِبّاء)، تصحیح عبدالوهاب نورانی وصال، شیراز: کتابخانۀ احمدی.
- فرصت شیرازی، محمد نصیر (1377)، آثار عجم، 2ج، تصحیح و تحشیۀ منصور رستگار فسایی، تهران: امیرکبیر.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1375)، تذکرۀ شعرای دار العلم شیراز، به‌تصحیح و تحشیۀ منصور رستگار فسایی، شیراز: دانشگاه شیراز.
- فصیح خوافی، احمد بن جلال‌الدین محمد (1386)، مجمل فصیحی، ج3، به‌تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، تهران: اساطیر.
مجدالاشراف، جلال‌الدین (1383)، حالات فیض‌آثار حضرت احمد بن موسی الکاظم(ع)، در: دو رساله در حالات و کرامات حضرت شاهچراغ(ع)، به‌تصحیح و تحشیۀ محمدیوسف نیّری، شیراز: دانشگاه شیراز.
- مدرسی طباطبایی، حسین (1353)، «وقف‌نامه‌ای از ترکمانان قراقویونلو»، فرهنگ ایران‌زمین، ش 20: 245-265.
- مستوفی، میرزا عبدالحسین (1311ق)، کتابچۀ وقف‌نامه‌های شاهچراغ، نسخۀ خطی ش 2536 کتابخانۀ بقعۀ شاهچراغ(ع) شیراز.
- میرخواند، محمد بن خاوندشاه (1339)، تاریخ روضة الصفا، ج6، تهران: خیام.
- نواب شیرازی، علی‌اکبر(1371)، تذکرۀ دلگشا، تصحیح منصور رستگار فسایی، شیراز: نوید شیراز.