بعضی ویژگی‌‌های آوایی در تفسیر حدادی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

چکیده

 دست­‌نویس شمارۀ 209 کتابخانۀ توپقاپی استانبول (کتابت شده در سال 455ق) نسخه‌­ای از تفسیر حدادی و از معدود نُسخ زبان فارسی است که واژه­‌ها در آن با اعراب کتابت شده است. از آن‌جا که در متون نثر محدودیت‌­های وزنی وجود ندارد، تلفظ واژه‌ها عموماً دقیق­تر و مستندتر از متون نظم است. پیش‌تر، پژوهشگرانی چون صفری آق قلعه و حیدرپور نجف‌آبادی (تفسیر سور آبادی، 1396)؛ صادقی (الابنیه، 1389)؛ متینی (هدایة المتعلمین، 1344؛ تفسیری بر عشری...، 1352؛ اختیارات منظوم، 1353)، تلفظ­‌ها و ویژگی‌­های آوایی چنین نسخه‌هایی را گزارش کرده‌اند.
مقالۀ حاضر، فهرست قریب به چهل ضبط کمیاب و نادر از نسخۀ توپقاپی است که با ضبط لغت­نامه­‌ها تفاوت دارد و بدین جهت باید مورد توجّه قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Some of the phonetic features of the Haddadi Commentary

نویسنده [English]

  • Amir Hossein Aqa-Mohammadi
MA University of Tehran Faculty of Literature and Human Sciences
چکیده [English]

The manuscript N. 209 at the Topkapi Sarai Library, Istanbul, (scribed in 455 H./1063) is a copy of the Haddadi Commentary and one of the few Persian manuscripts in which words are diacritically transcribed. Since there are generally no rhythmic restrictions in prose texts, the pronunciations of lexical items therein are commonly more precise and well-founded than those in poetry books.
Previously, Ali Safari Aq Qaleh and Neda Heidarpour Najafabadi (Tafsir-e Surabadi, 1396 S.); Ali Ashraf Sadeqi (Al-Abniya, 1389 S.); and particularly, Jalal Matini (Hedayat al-Mota’allemin, 1344 S., Tafsiri bar oshri…, 1352 S. Ekhtiarat-e manzum, 1353 S.), have reported pronunciations and phonetic features in such books.
The present article sets forth a list of nearly forty rare recorded pronunciations in the Topkapi MS, which differ from their recorded forms in dictionaries; thus, they have to receive proper attention.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tafsir-e Haddadi
  • Tafsir-e Monir
  • manuscript
  • Persian words
  • phonetic features
- اخوینی، ابوبکر ربیع بن احمد (1344)، هدایة ­المتعلمین فی الطب، به اهتمام جلال متینی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
- حدادی غزنوی، احمد بن محمد بن حمدان (1352)، تفسیری بر عشری از قرآن مجید، به تصحیح دکتر جلال متینی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1390)، معانی کتاب اللّه و تفسیره المنیر، به کوشش سیدمحمد عمادی حائری، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- حسن‌دوست، محمد (1393)، فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- حسینی، سید محمدتقی (1392)، فهرست دست‌نویس‌های فارسی کتابخانۀ فاتح استانبول، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران.
- سنایی غزنوی، مجدود بن آدم (1329)، حدیقة الحقیقة و طریقة الشریعة، به جمع و تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران: کتاب‌فروشی خاور.
- صادقی، علی‌اشرف، مقدمه هروی (1389)
- ــــــــــــــــــــــــــــــ (1386)، «نسخۀ ترجمۀ تفسیر طبری کتابخانۀ آستان قدس»، جشن‌نامۀ استاد دکتر محمدعلی موحد، تهران، انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی: 255-278.
- صفری آق‌قلعه، علی و ندا حیدرپور نجف‌آبادی(1396)، «واژه‌های فارسی در دست‌‌نویسی مشکول از تفسیر سورآبادی»، آینۀ میراث، شمارۀ 61: 73-100.
- عمادی حائری، محمد حدادی (1390)
گزاره‌ای از بخشی از قرآن کریم[،] تفسیر شنقشی (1355) [= 2535]، به اهتمام و تصحیح محمدجعفر یاحقی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- متینی، جلال حدادی (1352)
- ــــــــــــــــــــ (1353)، «نسخۀ خطی اختیارات منظوم و ذکر فوائد ادبی آن»، مجموعه مقالات چهارمین کنگرۀ تحقیقات ایرانی، به کوشش محمدحسین اسکندری: 2/379-400.
- نصراللّه منشی(1362)، کلیله ‌و دمنه، به تصحیح و توضیح مجتبی مینوی، چ7، تهران: دانشگاه تهران.
- نغزگوی کهن، مهرداد (1378)، «بررسی زبان‌شناختی متون منثور قرن‌های ششم و هفتم هجری»، رسالۀ دکتری تخصصی زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، به راهنمایی دکتر علی‌اشرف صادقی.
- نیشابوری، قاضی معین‌الدین محمد ‌بن محمود، تفسیر بصائر یمینی، دست‌نویس مورّخ 630 ق، به شمارۀ 301 محفوظ در کتابخانۀ فاتح استانبول.
- هروی، ابومنصور موفق (1389)، الابنیة عن حقایق الادویة، با مقدمه‌های ایرج افشار و علی‌اشرف صادقی، تهران: میراث مکتوب.
هزار حکایت صوفیان (1389)، [از مؤلفی ناشناخته]، با مقدمه و تصحیح و تعلیقات حامد خاتمی‌پور، تهران: سخن.