بررسی انتقادی منابع شرح‌حال و سروده‌‌های روح‌الامین شهرستانی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 دانشگاه خوارزمی

چکیده

میر محمّدامین شهرستانی اصفهانی، متخلّص به «روح‌الامین» و مشهور به «میرجمله» از سرایندگان سدۀ یازدهم هجری است. سروده‌های او شامل دیوان غزلیات (گلستان ناز) و منظومه‌های غنایی به تقلید از نظامی گنجه‌ای است. او در ابتدای جوانی مانند بسیاری از شاعران هم‌عصر خود رهسپار هندوستان شد و در آن سرزمین به منصب وزارت دست یافت. پس از چند سالی به مولد خود اصفهان بازگشت و بعد از مدّتی دوباره عزم هندوستان کرد و تا پایان عمر، در آن‌جا زیست. برخی از منابعی که زندگانی و سروده‌های او را ضبط کرده‌اند، دربارۀ سفرها، مخدومان و هم‌چنین تألیفاتش اشتباهاتی کرده‌اند.
این مقاله، بر اساس شواهد موجود در اشعار شاعر و با استفاده از نوشته‌های تاریخ‌نگاران معتبر، این اشتباهات را متذکّر می‌شود و از جمله، نشان می‌دهد که او موفق به تکمیل خمسۀ خود نشده، و تنها چهار منظومه سروده است و دیگر آن‌که جواهرنامه اثر مستقلی از او نیست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A critical study of the sources on the life and poetry of Ruh al-Amin Shahrestani

نویسندگان [English]

  • Mohammad Shadrooymanesh 1
  • Kave Akhtaripour 2
1 Kharazmi University Tehran Iran
2 Kharazmi University
چکیده [English]

Mir Mohammad Amin Shahrestani of Esfahan, with the nom de plume Ruh -al-Amin and known as Mir Jomleh is one of the 11th /17th - century poets. His poetic compositions consist of a Divan of ghazals (called Golestān-e Nāz) and lyric collections in imitation of Nezami of Ganje. In early youth, like many of his contemporary poets, he travelled to India where he attained the position of premiership. After a few years, he went back to his hometown, Esfahan, and later again he set out for the Subcontinent where he lived until he died.
Some of the sources that have recorded his life story and poetry have made mistakes regarding the poet’s patrons eulogized by him, and his works. This article intends to point out these mistakes according to the evidences present in the poet’s own poetry as well as what the credible historians have reported. It demonstrates, for example, that Mir Mohammad Amin failed to finish his Khamseh (quintuplet) managing to compose only four of them. The article also shows that the Javāhernāmeh is not a separate composition of his.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mir Mohammad Amin Shahrestani of Esfahan
  • Ruh al-Amin
  • Mir Jomleh
  • lyric poetry
  • Javāhernāmeh

مراجع

- آقابزرگ الطهرانی، محمّدمحسن (1403ق/1983م)، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت: دار الاضواء.
- اختری‌پور، کاوه (1393)، «مقدمه و تصحیح دیوان روح‌الامین شهرستانی اصفهانی (گلستان ناز)»، پایان‌نامۀ مقطع کارشناسی ارشد، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی، به راهنمایی محمود عابدی.
- اسکندربیک ترکمان (1387)، تاریخ عالم آرای عباسی، به اهتمام ایرج افشار، چ چهارم. تهران: امیرکبیر.
- اطهر رضوی، عباس (1376)، شیعه در هند (جلد اوّل)، قم: ترجمۀ مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی ـ واحد ترجمۀ قم.
- اکبر، رضیه (1982م)، نظم و نثر فارسی در زمان قطب‌شاهی، حیدرآباد: سیما پبلشرز ایند بک پرو موترس.
- الحسنی، عبدالحی (1375ه‍/1955م)، نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر، حیدرآباد: مطبعۀ مجلس دائرة‌المعارف العثمانیّة.
- بافقی، محمّد (1385)، جامع مفیدی، به کوشش ایرج افشار، تهران: اساطیر.
- بسطامی، علی بن طیفور (بی‌تا)، حدایق السلاطین، تصحیح شریف النساء انصاری، دهلی: شریف‌النساء انصاری (نعمانی پریس).
- پُپ، اشتفان (گردآورنده) (1391)، لیلی و مجنون، میر محمّدامین شهرستانی اصفهانی، قم: مجمع ذخایر اسلامی.
- جهانگیر گورکانی، نورالدین محمّد (1359)، جهانگیرنامه (توزک جهانگیری)، به کوشش محمّد هاشم، [تهران]: بنیاد فرهنگ ایران.
- خوشگو، بندرا بن داس (1389)، سفینۀ خوشگو، تصحیح سیّدکلیم اصغر، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- روح‌الامین شهرستانی، میر محمّدامین (1389)، خسرو و شیرین، با تصحیح و مقدمۀ پریچهر سلطانی، تهران: سامان دانش.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1391)، بهرام‌نامه (آسمان هشتم)، با مقدمه و تحقیق گلاله هنری، قم: مجمع ذخایر اسلامی، با همکاری مؤسسۀ مطالعات شرقی و آسیایی دانشگاه بن.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا‍)، مثنوی‌ها، نسخۀ خطی شمارۀ 9182 کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- زیب حیدر (1375)، «پشتیبانی پادشاهان قطب‌شاهی از دانشمندان، سخنوران و سرایندگان فارسی»، ترجمۀ بشارت محمود میرزا، مجلۀ دانش، ش46: 129-146.
- سیستانی، ملک‌شاه‌حسین (1386)، خیر البیان، تصحیح: عبدالعلی اویسی، رسالۀ دورۀ دکتری دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان با عنوان «تصحیح انتقادی تذکرۀ خیر البیان»، به راهنمایی طاهره خوشحال دستجردی و سیّد مرتضی هاشمی.
- شاه‌نواز خان، نواب صمصام‌الدوله (1888م)، مآثرالامراء، به تصحیح مولوی عبدالرحیم، کلکته: مطبع اردوگاید.
- شفیق اورنگ‌آبادی، لچهمی نراین (1977م)، شام غریبان، مرتّبه محمّد اکبرالدین صدیقی، کراچی: انجمن ترقی اردو.
- صاعدی شیرازی، نظام‌الدین احمد (1961م/1340ش)، حدیقة السلاطین قطب‌شاهی، تصحیح و تحشیه سیّدعلی‌اصغر بلگرامی، حیدرآباد دکن: سلسله مطبوعات ادارۀ ادبیات اردو، شعبۀ مجلس اشاعت تاریخ و تمدّن دکن.
- صبا، مولوی محمّد مظفّرحسین (1343ش)، تذکرۀ روز روشن، به تصحیح و تحشیۀ محمّدحسین رکن‌زاده آدمیّت، طهران: انتشارات کتابخانۀ رازی.
- صفا، ذبیح‌اللّه (1372ش)، تاریخ ادبیات در ایران، چ ششم، تهران: فردوس.
- عابدی، امیرحسن (1377ش)، گفتارهای پژوهشی در زمینۀ ادبیات فارسی، گردآوری سید حسن عبّاس، تهران: مجموعۀ انتشارات ادبی و تاریخی موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
- گلچین معانی، احمد (1369ش)، کاروان هند، مشهد:مؤسسۀ چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
- لاهوری، مولوی عبدالحمید (1867م)، پادشاه‌نامه، تصحیح مولوی کبیرالدین احمد و مولوی عبدالرحیم، کلکته: کالج پریس.
- محمدصالح کنبو (1967م)، عمل صالح (شاه‌جهان‌نامه)، ترتیب و تحشیه دکتر غلام یزدانی، تصحیح وحید قریشی، لاهور: مجلس ترقی ادب.
- نصرآبادی اصفهانی، میرزامحمّدطاهر (1317ش)، تذکرۀ نصرآبادی، تصحیح وحید دستگردی، طهران: چاپخانه ارمغان.
- هدایت، محمود (۱۳۵۵)، گلزار جاویدان، [تهران]: چاپخانۀ زیبا.
- Rieu, Charles (1881), Catalogue of the Persian Manuscripts in the British Museum, Vol. 2, London: The Trustees of the British Museum.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار