بررسی نسخۀ خطی «الکفایة فی الفقه» نوشتۀ حسین بن مسعود فرّاء بَغَوی (516ق)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد فقه شافعی دانشگاه تهران

2 دانشگاه تهران

چکیده

کتابِ الکفایة فی الفقه یکی از متون فارسی در فقه شافعی است که حسین بن مسعود فرّاء بَغَوی (516ق) از فقها و مفسران برجستۀ سدۀ ششم هجری، آن را به رشتۀ تحریر درآورده است. بغوی در این کتاب، از جهت تبویب و تنظیم فصول و مباحث آن از متون عربیِ مشابه الهام گرفته است. این اثر گذشته از جنبه‌های علمی، به‌سبب اشتمال بر هزاران واژه و ترکیب نادر در زبان فارسی، به‌لحاظ ادبی و زبانی نیز شایستۀ توجه است. گرایش مؤلف به استفاده از لغات نایاب و کهن و ذکر برابرنهادهای زیبای فارسی در مقابل اصطلاحات فقهی، استعمال ترکیبات دل‌نشین، شیواییِ تعبیر، زیبایی و رسایی الفاظ و عبارات، اصالت و استواری مطالب از جمله ویژگی‌های درخور اعتنای این کتاب به شمار می‌روند. به دلیل مکانتِ والای علمیِ بغوی و دقّت فقهی او و به‌سبب کهن بودن نثر کتاب، این اثر جایگاه ویژه‌ای در میان فارسی‌زبانان به‌ویژه شافعی‌ها دارد.
در این نوشتار کوشش شده ویژگی‌های سبکی این اثر از سه محور زبانی، ادبی و محتوایی مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A survey of the manuscript "Al-Kefāyah fi al-fiqh", written by Hoseyn b. Mas'ud Farrā’ Baghawi

نویسندگان [English]

  • Mohammad Abdoli 1
  • Mohammad Adel Ziaey 2
1 Master of Shafi'i jurisprudence, University of Tehran
2 University of Tehran
چکیده [English]

The "Al-Kefāyah fi al-Fiqh" is a Persian text on Shāfi'i fiqh (jurisprudence), written by Hoseyn b. Mas'ud Farra’ Baghawi (d. 516 AH), a prominent jurist and commentator of the sixth century AH. In organizing the book into chapters and arranging its various topics, Baghavi has been inspired by similar Arabic texts. Apart from its interesting scholarly aspects, this work is also noteworthy for its inclusion of thousands of rare Persian simple as well as compound words. The author's inclination to use rare and old words and making use of beautiful Persian equivalents for jurisprudential terms, the use of charming and pleasant collocations, lucidity of expression, clarity of words and phrases, the authenticity and solidity of contents, are among the notable features of this book. Thanks to Baghavi's high academic standing and his jurisprudential precision, and due to the old prose style of the book, it has a special place among Persian speakers, especially Shāfi'is.
This article is intended to study the stylistic features of the Al-Kifāyah from three viewpoints: linguistic, literary, and content wise.

کلیدواژه‌ها [English]

  • fiqh in Persian language
  • Farra’ Baghawi
  • Al-Kefāyah fi al-Fiqh
  • stylistics
  • Safine-ye Tabriz

مراجع

- ابن‌تَغری بردی الأتابکی، جمال‌الدین ابوالمحاسن یوسف (1413)، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، تحقیق: محمدحسین شمس‌الدین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
- ابن‌خلکان، احمدبن محمد (1369)‌، وفیات الأعیان و أنباء ابناء الزمان، تحقیق: محمد محیی‌الدین عبدالحمید، قاهره: مکتبة نهضة مصر.
- بغدادی، اسماعیل‌پاشا (1413)، هدیة العارفین فی أسماء المؤلفین و آثار المصنفین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
- بغوی، حسین بن مسعود (1418)، التهذیب فی فقه الإمام الشافعی، محقق: عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت: دار الکتب العلمیة.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، الکفایة فی الفقه، نسخۀ شمارۀ 9488 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، تاریخ کتابت: 1195ق.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، الکفایة فی الفقه، نسخۀ شماره 1012 کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، تاریخ کتابت: 702ق.
- تبریزی، ابوالمجد محمدبن مسعود (1381)‌، سفینۀ تبریز: چاپ عکسی از روی نسخۀ کتابخانه مجلس شورای اسلامی، با مقدمه‌های عبدالحسین حائری و نصراللّه پورجوادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- حاجی‌خلیفه، مصطفی بن عبداللّه چلبی (1413)، کشف الظنون عن أسامی الکتب و الفنون، بیروت: دار الکتب العلمیة.
- حافظیان بابلی، ابوالفضل (1388)‌، فهرست نسخه‌های خطّی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، تهران: کتابخانه، ‌موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- خطیبی، حسین (1390)، فن نثر در ادب فارسی: تاریخ تطوّر و مختصّات و نقد نثر پارسی از آغاز تا پایان قرن هفتم، تهران: زوّار.
- خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین (1353)، حبیب السیر فی أخبار اَفراد البشر، به کوشش محمد دبیرسیاقی و جلال‌الدین همایی، تهران: خیام.
- دانش‌پژوه، محمدتقی (1335)‌، فهرست نسخه‌های خطّی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- ــــــــــــــــــــــــــــــ (1367)‌، فهرستواره فقه هزار و چهارصد ساله اسلامی در زبان فارسی، ت‍ه‍ران‌: ش‍رک‍ت‌ ان‍ت‍ش‍ارات‌ ع‍ل‍م‍ی‌ و ف‍ره‍ن‍گ‍ی.
- دهخدا، علی­‌اکبر (1373)، لغت‌­نامه، زیر نظر: سید جعفر شهیدی و محمد معین، تهران: روزنه.
- ذهبی، شمس‌الدین ابوعبداللّه (1427)‌، سیر أعلام النبلاء، قاهره: دار الحدیث.
- سبکی، تاج‌الدین عبدالوهاب (بی‌تا)، طبقات الشافعیة الکبری، تحقیق: محمود محمد الطناحی و عبدالفتاح محمد الحلو، قاهره: دار احیاء الکتب العربیة.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1392)‌، زبان شعر در نثر صوفیه: درآمدی بر سبک‌شناسی نگاهِ عرفانی، تهران: سخن.
- شمیسا، سیروس (1390)، سبک‌شناسی نثر، تهران: میترا.
- صفا، ذبیح‌اللّه (1351)‌، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: انتشارات ابن‌سینا.
- عبدلی، محمد (1393)، «شناخت‌نامه رسالة الکفایة فی الفقه در سفینۀ تبریز»، نامۀ بهارستان: دورۀ جدید، شمارۀ دوم: 258-263.
- مظفری، نسرین (1390)، واژگان متروک زبان فارسی تا قرن پنجم هجری به استثنای شاهنامه، تهران: شلاک.
- مهجردی ایجی، محمدبن یوسف بن محمد بن الحسین بن المبارک، المُنّقیٰ، نسخۀ شمارۀ 11422 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، تاریخ کتابت: 824ق.
- همایی، جلال‌الدین (1391)‌، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: مؤسسۀ نشر هما.
- یاقوت حموی (1410)، معجم البلدان، تحقیق: فرید عبدالعزیز الجندی، بیروت: دار الکتب العلمیة.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار