ابیات تازه‌ای از غزلیات نزاری قهستانی (بر اساس دو نسخۀ کلیات او در کتابخانه‌های روسیه و تاجیکستان)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 فرهنگستان زبان و ادب فارسی گروه شبه قاره

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

نزاری قهستانی یکی از شاعران معروف تاریخ ادب فارسی است که اشعار زیادی در قالب‌های مختلف، اعم از غزل، قصیده، مثنوی، رباعی و ... از او باقی مانده است. بیش از 1400 غزل از او چاپ شده و غزل‌هایی هم دارد که به چاپ نرسیده است. از بین غزل‌های چاپ‌شدۀ نزاری، ابیاتی در برخی دست‌نویس‌ها ضبط شده که در نسخۀ چاپی نیامده و از نظر مصحّح دیوان او دور مانده است. از مهم‌ترینِ این دست‌نویس‌ها نسخۀ ارزشمند کتابخانۀ سالتیکوف شچدرین روسیه (کتابت: 837ق)، و نسخۀ کتابخانۀ انستیتوی زبان و ادبیات فرهنگستان علوم تاجیکستان (کتابت: 972ق)، است که اکثر نسخه‌پژوهان و مخصوصاً نزاری‌پژوهان با آنها آشنا هستند. در مقالۀ حاضر، ضمن معرفی اجمالی این دو دست‌نویس، ابیاتی از غزلیات چاپ‌ نشدۀ شاعر از آن نسخ نقل می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

New distiches of Nezāri Qohestāni’s ghazals, based on two manuscripts of his collected poems at the Russian and Tajik libraries

نویسندگان [English]

  • Mahdi Rahimpoor 1
  • Asgar Salahi 2
1 Persian Academy
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Mohaghegh Ardabili University
چکیده [English]

Nezāri of Qohestān is one the acclaimed poets in the history of Persian literature, who has left behind an enormous amount of poetry in a variety of poetical forms including Ghazals, Qasidas (odes), Couplets, Quatrains etc. Over 1,400 Ghazals of his have been published, but he has other Ghazals that have not yet been printed. Furthermore, of Nezāri’s published Ghazals, there appear quite a number of distiches in certain MSS, not found in his published poetry and unnoticed by its editor.
The most important of these MSS, mention should be made of the invaluable manuscript at the Sachiko Chazerin Library in Russia (scribed in 837 H./ 1433) and the manuscript (copied in 972 H./1564) at the library of the Language and Literature Institute of Tajikistan’s Academy of Science, being both familiar to both codicologists and researchers studying Nezāri. In the present article, in addition to a brief introduction of the two manuscripts, some of the verses of the poet’s unpublished Ghazals are quoted from them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nezāri of Qohestān
  • Ghazals
  • new distiches
  • Russia’s manuscript
  • Tajikistan’s manuscript
  • Mazāher Mosaffā

مراجع

ـ ابوجمال، نادیه (1392)، بقای بعد از مغول[:] نزاری قهستانی و تداوم سنّت اسماعیلی، ترجمۀ فریدون بدره‌ای، تهران: نشر فرزان ‌روز.
ـ انجو شیرازی، میرجمال‌الدین حسین بن فخرالدین حسن (1351)، فرهنگ جهانگیری، ویراستۀ رحیم عفیفی، مشهد: دانشگاه مشهد.
ـ بایبوردی، چنگیزغلامعلی (1370)، زندگی و آثار نزاری، ترجمۀ مهناز صدری، تهران: علمی.
ـ جامی، عبدالرحمن (1387)، بهارستان، به‌تصحیح اسماعیل حاکمی، تهران: اطلاعات.
ـ حسن بن محمود کاتب (1390)، دیوان قائمیات، با تصحیح و مقدمۀ انگلیسی سید جلال حسینی بدخشانی و مقدمۀ فارسی محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: میراث مکتوب، با همکاری مؤسسۀ مطالعات اسماعیلی لندن.
ـ دانش‌پژوه، محمدتقی (1346)، «مکتبة‌ المدینة المنورة العامة»، نشریۀ نسخه‌های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، دفتر پنجم، تهران: دانشگاه تهران.
ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1348)، فهرست میکروفیلم‌های کتابخانۀ مرکزی و اسناد دانشگاه تهران، جلد اول، تهران: دانشگاه تهران.
ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1358)، «کتابخانۀ شچدرین در شهر لنینگراد»، نشریۀ نسخه‌های خطی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، دفتر هشتم (نسخه‌های خطی در کتابخانه‌های اتحاد جماهیر شوروی)، تهران: دانشگاه تهران.
ـ درایتی، مصطفی (1391)، فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فنخا)، جلد پانزدهم، تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی.
ـ رفیعی، حسین (1378)، «کتابخانۀ سالتیکوف شچدرین»، میراثشهاب، س 5، ش 2 (پیاپی: 16): 54-62.
ـ شفیعی‌کدکنی، محمدرضا، مقدمه ← حسن بن محمود کاتب.
ـ صائب، محمدعلی (1385)، سفینۀ صائب (چاپ عکسی نسخۀ خطی کتابخانۀ دانشگاه اصفهان به‌شمارۀ 10775)، به‌کوشش صادق حسینی اشکوری، قم: مجمع ذخایر اسلامی (با همکاری دانشگاه اصفهان).
ـ کاتبی ترشیزی، محمدبن عبدالله، دیوان، نسخۀ خطی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، شمارۀ 2615.
ـ مجموعۀ 728ق، نسخۀ خطی کتابخانۀ ایاصوفیه، شمارۀ 4819.
ـ مصفا، مظاهر، مقدمه ← نزاری (1371).
ـ منزوی، احمد (1350)، فهرست نسخه‌های فارسی، جلد سوم، تهران: مؤسّسۀ فرهنگی منطقه‌ای.
ـ نزاری قهستانی (1371)، دیوان (جلد اول)، به‌تصحیح مظاهر مصفا، به نفقه و اهتمام محمود رفیعی، تهران: علمی.
ـ ــــــــــــــــــــــــ (1373)، دیوان (جلد دوم)، تهران: نشر صدوق.
ـ ــــــــــــــــــــــــ (837ق)، کلیات، نسخۀ خطی کتابخانۀ سالتیکوف شچدرین، شمارۀ 415.
ـ ــــــــــــــــــــــــ (865ق)، کلیات، نسخۀ خطی کتابخانۀ چوروم حسن‌پاشا، شمارۀ 1955.
ـ ــــــــــــــــــــــــ (972)، کلیات، نسخۀ خطی کتابخانۀ انستیتوی زبان و ادبیات فرهنگستان علوم تاجیکستان، شمارۀ 100.
ـ نظامی گنجوی (1362)، دیوان قصاید و غزلیات، به‌کوشش سعید نفیسی، تهران: انتشارات فروغی.
ـ وحید دستگردی، حسن (1317)، گنجینۀ نظامی، تهران: [نشریۀ] یادگار و ارمغان.
- Dorn, B, (1852), Catalogue des Manuscrits et xylographes orientaux de la bibliotheque imperiale publique de st.petersburg, st.petersburg.
- Springer, M.D, (1854), Catalogue of the Arabic, Persian and Hindustany Manuscripts of the libraries of the king of oudh, Calcutta.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار