تصحیح برخی اشعار نویافته از عثمان مختاری و معرفی شماری از اشعار منسوب به او

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانش آموختۀ دکتری ادبیا فارسی دانشگاه آزاد مشهد

چکیده

این نوشتار به ارزیابی نسخی می‌پردازد که حاوی اشعار عثمان مختاری است و در دسترس استاد همایی نبوده است. نگارنده، با بهره­‌گیری از دو دست‌­نویس تذکرۀ بتخانه و جنگ شمارۀ 5976 در کتابخانۀ مجلس، به معرفی و تصحیح اشعار نویافته‌ای از مختاری خواهد پرداخت.
در کنار دو جُنگ یادشده، اشعار دیگری به نام مختاری در جنگ اسکندرمیرزا، جنگ سعدالهی، نسخۀ شمارۀ 1084 مجلس و فرهنگ­های جهانگیری، رشیدی، مجمع ­الفرس و انجمن‌آرای هدایت به دست آمده و معرفی شده است. برخی از این اشعار، به‌ویژه آنچه در جنگ‌های اسکندرمیرزا و سعدالهی آمده، نسبتی با مختاری ندارد، اما اغلب اشعاری که در دو جنگ بتخانه و مجلس به مختاری منسوب شده، به احتمال زیاد از اوست گرچه در چاپ مثال‌زدنی همایی موجود نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The correcting of some of the newly- found verses of Osman-e Mokhtati and introducing several couplets attributed to him

نویسنده [English]

  • mohsen sharifi sahi
h
چکیده [English]

This article attempts to assess certain manuscripts that contain some of Osman-e Mokhtari’s verses unavailable to Ostad Homa’i. By benefiting from the manuscripts of the Tathkira-ye Botkhana and an anthology (jong) numbered 5976, kept at the Majlis Library, this writer intends to introduce and amend the newly found verses by Mokhtari.
Besides the two above-mentioned sources, there are other verses ascribed to Mokhtari appearing in Eskandar Mirza’s Jong, Sa’d Allahi’s Jong, Majlis MS, No 1084, and Jahangiri Dictionary, Rashidi Dictionary, Majma’ al-Fors, Hedayat’s Anjoman-ārāy. Such verses have already been brought to public attention. Some of these verses, especially those in Eskandar Mirza’s and Sa’d Allahi’s Jongs, have nothing to do with Mokhtari but quite a number of the verses in the Botkhana Jong and the Majlis Jong attributed to Mokhtati, in all likelihood belong to him, although they are absent from Homa’i’s top-notch edition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • newly-found verses
  • Osman-e Mokhtari of Ghazneh
  • Jalal al-Din Homā’i
  • Tathkira- ye Botkhana
  • Majlis Jong No 5976
ـ اخسیکتی، اثیرالدین (1337)، دیوان، به تصحیح رکن­‌الدین همایون‌فرخ، تهران: کتاب­فروشی رودکی.
ـ انجو شیرازی، میرجمال­‌الدین حسن (1351)، فرهنگ جهانگیری، ویراستۀ رحیم عفیفی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
ـ اوحدی بلیانی، تقی‌الدین محمد (1388)، عرفات العاشقین و عرصات العارفین، با مقدمه و تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، تهران: اساطیر.
ـ تتوی، رشید (1337)، فرهنگ رشیدی، به تحقیق و تصحیح محمد عباسی، تهران: کتاب­فروشی بارانی.
ـ دهخدا، علی‌­اکبر (1377)، لغت‌­نامه، زیر نظر محمد معین و جعفر شهیدی، انتشارات دانشگاه تهران.
ـ رحم‌علیخان، ایمان (1386)، منتخب‌ اللطایف، تصحیح و توضیحات مهدی علیزاده، تهران: طهوری.
ـ سعدی، مصلح بن عبدالله (1385 الف)، کلیات، به اهتمام محمدعلی فروغی، تهران: زوار.
ـ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1385 ب)، غزل‌های سعدی، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران: سخن.
ـ سفینه صائب (1385)، چاپ عکسی بر اساس دست­نویس کتابخانۀ دانشگاه اصفهان با شمارۀ 10775، به کوشش صادق حسینی اشکوری، اصفهان: دانشگاه اصفهان و مجمع ذخایر اسلامی قم.
ـ سوزنی سمرقندی، محمد (1338)، دیوان، به تصحیح ناصرالدین شاه‌حسینی، تهران، امیرکبیر.
ـ شمس حاجی، محمد (1390)، سفینۀ شمس حاجی، به تصحیح میلاد عظیمی، تهران: سخن.
ـ غزنوی، حسن (1362)، دیوان، به تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران: اساطیر.
ـ ــــــــــــــــــــــ (1397)، دیوان، به ‌تصحیح عباس بگ‌جانی، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
ـ کاشانی، محمد قاسم (1338)، فرهنگ مجمع ­الفرس، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: کتاب­فروشی علمی.
ـ گلچین معانی، احمد (1362)، تاریخ تذکره‌­های فارسی، تهران: سنایی.
ـ محمد بن یغمور (1395)، سفینۀ ترمد، به تصحیح امید سروری، با همکاری باقر ابطحی، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
ـ مختاری غزنوی، عثمان (1382)، دیوان، به تصحیح جلال­‌الدین همایی، تهران: علمی.
ـ واله داغستانی، علیقلی (1384)، ریاض الشعرا، با تصحیح و تحقیق محسن ناجی نصرآبادی، تهران: اساطیر.
ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1391)، ریاض­ الشعرا، با مقدمه و تصحیح ابوالقاسم رادفر و گیتا اشیدری، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
ـ وصفی قراولخانه، موسی و امید مجد و محمد رضایی (1399)، «بررسی انتساب اشعار در جنگ اسکندر میرزای تیموری»، تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، ش46: 153-184.
ـ هدایت، رضا‌قلی‌خان (1288)، فرهنگ انجمن‌آرای ناصری (چاپ سنگی)، کاتب: میرزا آقای‌ کمره‌­ای، به تصحیح عبدالله منشی طبری، تهران: ک‍ارخ‍انۀ‌ م‍خ‍ب‍رال‍دول‍ه‌ ع‍ل‍ی‍ق‍ل‍ی‌خ‍ان‌.
ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1382)، مجمع ‌الفصحا، ج۱، به کوشش مظاهر مصفا، تهران: امیرکبیر.
ـ همایی، جلال­‌الدین (1361)، مختاری­‌نامه، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
 
منابع خطی
ـ تذکرۀ بتخانه، کتابخانۀ مجلس، ش132 (ج2)، مورّخ 1010ق، به قلم محمد صوفی مازندرانی.
ـ جنگ اسکندرمیرزا، موزۀ بریتانیا، ش Add-27261، کتابت: 813-814ق.
ـ جنگ، کتابخانۀ مجلس، ش 651، مورّخ سدۀ 12.
ـ جنگ، کتابخانۀ مجلس، ش 14432، به تحریر سعدالهی، مورّخ سدۀ دهم.
ـ جنگ، کتابخانۀ مرکزی، ش 2446، تحریر در سدۀ دهم.
ـ مجموعۀ اشعار، کتابخانۀ مجلس، ش 5976، تحریر در قرن 11.
ـ مجموعۀ دو دیوان عثمان مختاری و فلکی شروانی، کتابخانۀ مجلس، ش 1063، سدۀ 14.
ـ مجموعۀ دواوین شعری (شامل دیوان اشعار امیرمعزی، اثیرالدین اخسیکتی، ادیب صابر و ...)، کتابخانۀ بریتانیا، ش IO Islamic 132، کتابت: ۷۱۳-۷۱۴ق.