منظومۀ خُنگارنامه، سرودۀ 878 ق: منبعی مهم در تاریخ عثمانی، ظهور مشعشعیان، تاریخ هرمز و بحرین، سلاطین قره‌قویونلو و آق‌قویونلو

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر متون

چکیده

منظومۀ خنگارنامه یا خوانگارنامه سرودۀ میرعلی بن مظفّر طوسی، متخلّص به «معالی» و «میر معالی» در سال 878ق به پادشاه عثمانی، سلطان محمّد فاتح پیشکش شده است. خنگارنامه از منابع مهمّ فارسی در تاریخ عثمانی و تاریخ برخی از سلسله‌های ایران و بین‌النّهرین، مانند آق‌قویونلوها و قراقویونلوها و همچنین برخی حکومت‌های محلّی، مانند مشعشعیان و حاکمان هرمز و بحرین است، امّا به دلیل اطّلاعات ناقصی که در فهرست‌نویسی نسخۀ منحصر بفرد آن ارائه شده، تاکنون در پژوهش‌های مرتبط با تاریخ ایران مورد توجّه قرار نگرفته است. در این مقاله به شناساندن سراینده، ویژگی‌های متن و اطّلاعات تاریخی و اجتماعی و زبانی مندرج در آن پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Khongārnāma: A historical poem composed in 878 H/1474 (An important source on the Ottoman history, emergence of the Musha’sha’i dynasty, history of Hormuz and Bahrain & the Qarā Qoyūnlū and Āq Qoyūnlū Dynasties)

نویسنده [English]

  • Ali Safari Aq-Qale
Research
چکیده [English]

The Khongārnāma or Khwāngārnāma, a historical poem composed by Mīr Ali b. Mozaffar of Tūs, with the pen-name “Ma’āli” and “Mir Ma’āli”, was dedicated in 878 H/ 1474 to the Ottoman sovereign, Sultan Mohammad Al-Fātih (855-886 H/1451-1481). The Khongārnāma is one of the most important Persian sources on the Ottoman history, some of the dynasties in Iran and Mesopotamia such as the Āq Qoyūnlūs and Qarā Qoyūnlūs, as well as several local rulers like Musha’sha’i dynasty's rulers, and overlords of Hormuz and Bahrain. However, due to the imperfect information presented in the bibliographical descriptions of the sole manuscript of the Khongārnāma, it has not been addressed in the studies related to the history of Iran.
In this article, attempts have been made to give some insights regarding the composer of the poem, the features of its text and the historical, social and linguistic information there in.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khongārnāma
  • Mīr Alī b. Mozaffar of Tūs
  • Mīr Ma’āli
  • Sultān Mohammad Al-Fātih
  • history of the Ottomans
  • history of Iran
  • Musha’sha’i dynasty
  • Āq Qoyūnlū
  • Qarā Qoyūnlū
  • Hormuz
  • Bahrain
  • Persian informal pronunciations

مراجع

ـ اصفهانیان، داود (1351خ). «نسخ خطّی تاریخی به زبان فارسی در کتابخانۀ توپ‌قاپو سرای استانبول: قسمت دوم». بررسی‌های تاریخی، س 7، ش 6، پیاپی 43 [بهمن ـ اسفند]:
291-308.
ـ بازن، م (1383خ). «توقات». دانشنامۀ جهان اسلام. تهران: بنیاد دایرةالمعارف اسلامی: 8/568-570.
ـ جزایری، نورالدّین محمّد بن نعمت‌الله [مترجم] (1396خ). الرحلة المکّیّة: تاریخ سیاسی و اجتماعی مشعشعیان، متن عربی از سیّد علی بن عبدالله مشعشعی. به کوشش عارف نصر. تهران: میراث مکتوب.
ـ روملو، حسن‌بیگ (1384خ). احسن التّواریخ. به کوشش عبدالحسین نوائی. تهران، انتشارات اساطیر.
ـ ریاحی، محمّدامین (1369خ). زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی. تهران: نشر پاژنگ.
ـ سخاوی، شمس‌الدّین محمّد بن عبدالرحمن (1412ه‍/1992م). الضّوء اللامع لاهل القرن التّاسع. بیروت: دار الجیل.
ـ سمرقندی، کمال‌الدّین عبدالرزّاق (1383خ). مطلع سعدین و مجمع بحرین (ج دوم، دفتر اوّل: 807–850ق). به کوشش عبدالحسین نوایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ـ شمعی، محمّد ملا بن محمّد ممش الرّومی المرعشی (1267ق). اثمار الحدائق [فی اسماء الملوک و الوزراء و المشایخ و القابودانان]. [استانبول]: تقویم‌خانۀ عامره.
ـ شوشتری، قاضی نورالله بن شریف‌الدّین الحسینی (1354خ). مجالس المؤمنین (2ج). تهران: کتابفروشی اسلامیه.
ـ طهرانی، الشّیخ آقابزرگ (1403ه‍/1983م). الذریعة الی تصانیف الشّیعة. بیروت: دار الاضواء.
ـ غیاث، عبدالله بن فتح‌الله البغدادی (1975م). التّاریخ الغیاثی (الفصل الخامس: من سنة 656-891ه‍/1258-1486م). تحقیق طارق نافع الحمدانی. بغداد: مطبعة اسعد.
ـ قره‌بلوط، علی الرضا و أحمد طوران (بی‌تا). معجم التّاریخ التّراث الاسلامی فی مکتبات العالم. قیصری: دار العقبة.
ـ کسروی، احمد (1330خ). تاریخ پانصدسالۀ خوزستان. تهران: گوتنبرگ.
ـ نیمدهی، عبدالکریم (1394خ). کنز المعانی (منشآت نیمدهی). به کوشش محمّدرضا نصیری و محمّدباقر وثوقی. تهران: نشر آثار.
- Karatay, Fehmi Ethem (1961). Topkapı sarayı müzesi kütüphanesi Farsça yazmalar kataloğu, İstanbul, Topkapi Sarayi Müzesi.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار