«عذرا» از دیدگاه زبان‌شناسی تاریخی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی

چکیده

واژۀ عذراء برای هر مسلمان و مسیحی عرب­زبان، نخست حضرت مریم(س) را به خاطر می­آورد که همیشه از او با احترام و تقدّسی خاص یاد می­شود. ملقب‌شدن آن حضرت به «عذرا» خود حکایتی دراز دارد که نشان می‌دهد این واژه چه راهی پیموده تا به ما رسیده است. امّا آن حضرت چرا به این صفت ملقب شدند؟ آیا این واژه از ابتدا به معنای «دوشیزه و باکره» به کار رفته است؟
 این مقاله می‌کوشد تا سیر تحوّل معنایی این واژه را، از لحاظ تاریخی بررسی، و معانی گوناگون آن را در گذار از متون اصلی آشکار کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A look at the word ʿazrā from a historical linguistic perspective

نویسنده [English]

  • Rezvan Massah
Center for the Great Islamic Encyclopedia
چکیده [English]

At first glance, the word ʿazrā reminds ever Arabic speaking Muslim and Christian of Mary, who is always remembered with great respect and reverence. The fact that Mary was given the title ʿazrā has a long history which this word has gone through before reaching us. But how did Mary come to be called ʿazrā? Has this word been used to denote “virgin and celibate” from the beginning?
This article attempts to historically search the semantic development of the word and elucidate its various meanings as it appears in principal sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ʿazrā
  • dūshizeh (virgin)
  • Batool (cloistered)
  • Akkadian language
  • Hebrew
  • Syriac
  • Arabic

مراجع

ـ آذرنوش، آذرتاش (1391خ). فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی. تهران: نشر نی.
ـ ابن‌ابی‌­الدنیا، عبداللّه بن محمد (1422ق/2001م). مقتل امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب. به کوشش ابراهیم صالح. دمشق: دار البشائر.
ـ ابن­‌عربی، محمد (بی­تا). احکام ­القرآن. بی‌جا.
ـ ابن­‌قتیبۀ دینوری (بی­تا). ادب ­الکاتب. بیروت: دار صادر.
ـ ابن­‌قیم جوزی، محمد (1410ق). تفسیر القرآن الکریم. بیروت: دار مکتبة الهلال.
ـ ابن­‌کثیر، اسماعیل (1419ق/ 1998م). تفسیر القرآن العظیم. به کوشش محمدحسین شمس‌الدین. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ـ ـــــــــــــ (بی‌­تا). به کوشش محمدحسین شمس‌­الدین. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ـ ابوحنیفۀ دینوری، احمد (بی­‌تا). اخبار الطوال. به کوشش عبدالمنعم عامر. قاهره: دار احیاء الکتب العربی.
ـ ابن‌­منظور، محمد (بی‌­تا). لسان ­العرب. بیروت: دار صادر.
ـ الیاس، انطوان الیاس (1303ق/ 1954م). القاموس العصری عربی ـ انکلیزی. قاهره: دار الیاس العصریة.
ـ حییم، سلیمان (1344خ). فرهنگ عبری ـ فارسی. تهران (افست).
ـ دلیل المؤمن (الرابطة الکهنوتیه) (1957م). بیروت: دار المشرق.
ـ رازی، محمد بن عبدالقادر (1415ق/ 1995م). مختار الصحاح. به کوشش محمود خاطر. بیروت: مکتبة  لبنان.
ـ زبیدی، محمد­ مرتضی (1397ق/ 1977م). تاج ­العروس. بیروت: دار الهدیة.
ـ سایس، محمدعلی (بی­‌تا). تفسیر آیات الاحکام. بی‌جا.
ـ سمرقندی، نصر بن محمد (بی­تا). بحر العلوم. بی‌جا.
ـ السنکسار الجامع لاخبار الانبیاء و الرسل و الشهداء و القدیسین ... (بی­تا). به کوشش بطرس اسقف ملیج و میخاییل اسقف اتریب. (نک. اینترنت: مکتبة الکتب القبطیه).
ـ سیوطی، جلال­‌الدین (1404ق). الدر المنثور فی تفسیر المأثور. قم: مکتبة آیةالله المرعشی النجفی.
ـ شرّاب، محمد بن محمد (بی­تا). شرح الشواهد الشعریة فی امّات الکتب النحویه. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ـ عبدالجلیل، ج. م. (1363خ). تاریخ ادبیات عرب. ترجمۀ آذرتاش آذرنوش. تهران: امیرکبیر.
ـ عهد عتیق: کتاب مقدس (1954م). لندن.
ـ فیومی، احمد بن محمد (1987م). المصباح المنیر. بیروت: مکتبة لبنان.
ـ قاموس عبری ـ عربی للغة العبریة المعاصرة (بی­تا). بی‌جا.
ـ قرآن کریم.
ـ قرطبی، محمد (1364خ). الجامع لاحکام القرآن. تهران: ناصرخسرو.
ـ کتاب ­القداس (بحسب طقس الکنیسة الانطاکیة السریانیة المارونیة) (1992م). لبنان: المطبعة الکاتولیکیة.
ـ معلوف، لویس (1365خ). المنجد. تهران: چاپخانۀ معراج.
ـ مقاتل بن سلیمان بلخی (1423ق). تفسیر. به کوشش عبداللّه محمود شحاته. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
ـ نجم‌­الدین غزی، محمد (1432ق/ 2011م).حسن التنبه لما ورد فی التشبه. سوریا: دار النوادر.
ـ نماز به زبان آشوری (1973م). تهران. (نام کتاب و محتوای آن به زبان سریانی است؛ نام کتاب چنین است: ܬܕܣܐ ܕܐܪ ܐ ܘܕܨܠܘܬܐ ܬܣܪܢ ܐܢܠܘܠ).
ـ واحدی، علی بن احمد (1411ق). اسباب نزول القرآن. به کوشش کمال بسیونی زغلول. بیروت: دار الکتب العلمیة.
- Bar–Bahlul, Hassano (1970). Lexicon Syrianacum, Amesterdam.
- Brockelmann, Carolo (1905) Syrische Grammatik, Berlin.
- CAD: The Assyrian Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago (1964). Chicago.
- Chmbers Concise Dictionary (2004) Edinburg.
- Costaz, Louis (1986). Dictionnaire Syriaque – Francais, Beyrouth.
- Dov Ben Abba (1978). The Signet Hebrew/ English, English / Hebrew Dictionary, New York.
- EI2.
- Encyclopaedia of the Qur’n (2002). General Editor: Jane Dammen McAuliffe, Brill.
- Feyerbend, Karl (Langenscheidt Publishers). Langenscheidt Pocket Hebrew Dictionary to the Old Testament, Germant, nd.
- Jeffery, Arthur (1938). The Foreign Vocabulary of the Qur’an, Baroda.
- Jenning, Wiliam (1926). Lexicon to the Syriac new Testament, Oxford.
- Gesenius, W. (1906). Hebrew and English Lexicon, trs: Edward Robinson, NewYork.
- Lane, Edward Wiliam (1980). Arabic – English Lexicone, Beirut.
- Lidzbraski, Mark (1962). Handbuch der Nordsemitischen Epigraphik nebst Ausgewahlten Inschriften, Hildesheim.
- Maclean, A.J. (Clarendon). A Dictionary of the Dialects of Vernacular Syriac, London, nd.
- Oxford Dictionary of Idiomatic English (1991). Oxford University Press.
- Rosental, Frantz (1967). An Aramaic Handbook, Wiesbaden.
- Smith, J. Payne (1976). A Compendious Syriac Dictionary, Oxford.
- Thackstone, W.M. (1999). Introduction to Syriac, Maryland.
- Webster`s Collegiate Dictionary (1994). United State of America.
- Wher, Hans (1977). Arabisches Worterbuch, Beirut / London.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار