«تذکره‌ای در انزوا» بررسی انتقادی چاپ‌های لطایف‌نامه و معرفی نسخ آن

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

چکیده

لطایف‌نامۀ فخری هروی از کهن‌ترین و البته معروف‌ترین ترجمه‌هایِ یکی از تذکره‌های مهم قدیمی شعر فارسی، مجالس‌النفایس، است. از این ترجمه، حدود هشتاد سال پیش، دو چاپ صورت گرفته که بواسطۀ اتخاذ شیوۀ انتقادی تصحیح و اتکای بر تک‌نسخه و کم‌کوشی در تحقیق خالی از غلط و سقط نیستند. در این مقاله ابتدا بسیار گذرا، به وجوه اهمیت اصل کتاب مجالس‌النفایس و ترجمه‌های موجودش اشاره شده است. سپس دو ترجمۀ مجالس، یعنی لطایف‌نامۀ فخری و هشت‌بهشت، را با آن مقایسه کرده‌ایم و در این میان چند نسخۀ کهن لطایف‌نامه و یک نسخۀ خطی از مجالس‌النفایس را به همراه صورت چاپی‌اش مطمح نظر قرار داده‌ایم. همچنین عبارات مشترک مجالس النفایس و لطایف‌نامه و عرفات العاشقین را با هم مقایسه و بسیاری از اشتباهات و نواقص چاپ حکمت را اصلاح کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A poets’ memorial in isolation A critical review of the editions of the Latayef-nameh together with the introduction of its manuscripts

نویسنده [English]

  • Saeid Shafieioun
چکیده [English]

The Latayef-nameh of Fakhri-e Heravi is one of the oldest and most noted translations of one of the ancient poets’memorials on Persian poetry, namely the Majales al-Nafayes. Of this translation two editions were made about eighty years ago, which, due to the kind of editing methodology and depending on one single manuscript as well as the editors’ insufficient efforts in the research process, neither of the two editions is void of any mistakes and lapses.
In this article, first a passing glance is taken at the important aspects of the Majales al-Nafayes and its extant translations. Then, by comparing its two translations, the Latayef-nameh and the Hasht Behesht, with their Chaghatai original and with the Arafat al-Asheqin, text and contents of the original and its translations are examined and a good number of their errors and defects are corrected. In this study, several newly- found old manuscripts of the two translations and both the printed and manuscript texts of the Turkish original are drawn on.

ـ استوری، دیوید (1347)، «تذکرۀ شعرا»، ترجمۀ تقی بینش، جستارهای ادبی (دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه مشهد)، ش 15، ص 269-282.
ـ اشرف‌زاده، رضا (1388)، «شیوۀ نقد و نقادی در تذکرۀ مجالس‌النفایس»، فصل‌نامۀ تخصصی ادبیات دانشگاه آزاد مشهد، شمارۀ 5، ص 7-23.
ـ اوحدی بلیانی، تقی‌الدین محمد (1389)، عرفات‌العاشقین و عرصات‌العارفین، تصحیح ذبیح‌الله صاحب‌کار و آمنه فخر‌احمد، تهران، میراث مکتوب.
ـ  خیام‌پور، عبدالرسول (1368)، فرهنگ سخنوران، تهران، انتشارات طلایه.
ـ دانش‌پژوه، محمدتقی و ایرج افشار (1342)، نشریۀ نسخه‌های خطی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
ـ راشدی، حسام‌الدین (1350)، «فخری هروی و سه اثر او»، ترجمۀ محمّد مظفر، جستارهای ادبی (دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه مشهد)، ش 25، ص 421-508.
ـ سیدیونسی، میرودود (1348)، فهرست کتابخانۀ ملی تبریز، تبریز، انتشارات کتابخانۀ ملی تبریز.
ـ فخری هروی، سلطان‌محمد (1931)، لطایف‌نامه، تصحیح سیدمحمد عبدالله، اورینتل کالج، آگست، ش 26: 1-19؛ (1932)، نوامبر، ش 27: 19-82؛ فوریه، ش 28: 83-154؛ مِه، ش 29: 155-170؛ اوت، ش 30: 171-341.
ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1363)، لطایف‌نامه، به انضمام هشت بهشت، علی‌اصغر حکمت، تهران، کتابخانۀ منوچهری.
ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1968)، روضة‌السلاطین و جواهر‌العجایب، تصحیح سیدحسام‌الدین راشدی، انتشارات انجمن ادبی سندی، کراچی.
ـ گلچین‌معانی، احمد (1363)، تاریخ تذکره‌های فارسی، تهران، کتابخانۀ سنایی.
ـ نوایی، امیرعلیشیر (1961)، مجالس‌النفایس، سویمه غنیوا، تاشکند، انتشارات آکادمیه فنلار.
ـ ـــــــــــــــــــــــــــــ، کتابت امیرمحمد صفی‌شاه (سال 971ق)، نسخۀ شمارۀ 13524.