نسخه‌شناسی و بایسته‌های تصحیح انتقادی «حکمت صادقیه» اثر مهمّ حکیم ملامحمّدصادق اردستانی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشتۀ حکمت متعالیه مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

2 استادیار مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

چکیده

حکمت صادقیه، از آثار مهمّ حکیم محمّدصادق اردستانی است. تا کنون دو تصحیح از این اثر صورت گرفته است. هر دو مصحّح، از نسخه‌های خطّیِ معدود و ناقصی که فاقد بخش دوّم این رساله است، استفاده، و در واقع گزیده‌ای از این اثر را تصحیح کرده‌اند. به علاوه، به نظر می‌رسد مصححان به شروح و تعلیقه‌های نوشته ‌شده بر حکمت صادقیه مراجعه نکرده‌اند تا نکات نحوی و فلسفیِ لازم را در تصحیح خود ذکر کنند. در این مقاله ضمن نسخه‌شناسی حکمت صادقیه، بایسته‌های تصحیح انتقادی این اثر بیان می‌شود. برای این منظور، دو تصحیح مذکور، با نسخه‌های خطّیِ نویافته و کامل‌تر، به صورت جداگانه، مقابله شده و مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The textology and requisites for a critical editing of the Hekmat-e Sadeqiyyeh: the important work by Hakim Molla Mohammad Sadeq-e Ardestani

نویسندگان [English]

  • Mohammad Qomi 1
  • Mohammad-Javad Esmaeili 2
چکیده [English]

The Hekmat-e Sadeqiyyehis one of the important works of Hakim Mohammad Sadeq-e Ardestani of which two editions have been made so far. Both editors have utilized a very limited number of imperfect manuscripts all with the second part of the work missing; they have in fact emended only a selection of Ardestani,s Hekmat. In addition, they do not seem to have consulted the commentaries and glossary written on this book so that they would add necessary grammatical and philosophical notes and glosses to their editions.
In this article, while addressing the textology of the Hekmat-e Sadeqiyyeh, the requirements for a critical edition of this work are put forth. To this end, the two afore-mentioned editions are separately compared with newly discovered and more complete manuscripts and then evaluated.

الف) منابع مکتوب
ـ آشتیانی، سیّدجلال‌الدین (1357ش)، منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران از عصر میرداماد و میرفندرسکی تا زمان حاضر، 4 جلد، مشهد، انجمن فلسفه.
ـ  اردلان‌جوان، سیّدعلی (1365ش)، فهرست کتب خطی کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی، ج 1، مشهد، کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی، چاپ دوّم.
ـ انوار، سیّدعبداللّه (1354ش)، فهرست نسخ خطی کتابخانۀ ملّی، ج 6 (کتب فارسی)، تهران، انتشارات ادارۀ کل کتابخانه‌ها، وزارت فرهنگ و هنر.
ـ تهرانی، آقابزرگ (1403ق)، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج 7، بیروت، دارالأضواء، چاپ سوّم.
ـ ثروت، منصور (1379ش)، روش تصحیح انتقادی متن، تهران، پایا، چاپ اوّل.
ـ جهانبخش، جویا (1384ش)، راهنمای تصحیح متون، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب، چاپ دوّم.
ـ حائری، عبدالحسین؛ اصیلی، سوسن (1390ش)، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، ج 3 (شامل جلدهای 4 و 5 قدیم)، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
ـ حسینی، سیّداحمد (1368ش)، فهرست کتابخانۀ آیت‌اللّه مرعشی نجفی، ج 17، قم، کتابخانۀ آیت‌اللّه مرعشی نجفی.
ـ درایتی، مصطفی (1391ش)، فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فنخا)، ج 13، تهران، سازمان اسناد و کتابخانۀ ملّی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اوّل.
ـ شیروانی، محمّد (1358ش)، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ وزیری یزد، وابسته به کتابخانۀ آستان قدس رضوی، ج 5، از شمارۀ 3001 تا 3950، تهران، به هزینۀ انجمن آثار ملّی.
ـ فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ آستان قدس رضوی ج 4، (1325ش)، مشهد، چاپخانه طوس.
ـ قزوینی، عبدالنبی (1407ق)، تتمیم أمل الآمل، تحقیق: سیّداحمد حسینی، قم، کتابخانۀ آیت‌اللّه مرعشی.
ـ مدرّس‌مطلق، محمّدعلی (1391ش)، مکتب فلسفی اصفهان، تهران، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران، چاپ اوّل.
ـ منتظرالقائم، اصغر (1389ش)، دانشنامه تخت فولاد اصفهان، ویراستار: ناصر کریم‌پور، ج 1، اصفهان، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
ـ ولائی، مهدی (1364ش)، فهرست کتب خطی کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی، ج 11، مشهد، انتشارات کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی.
 
ب) منابع الکترونیکی
http://ganj.irandoc.ac.ir
http://digital.aqlibrary.ir