بررسی برخی مجموعه‌های شعری رودکی و دو بیت تازۀ منسوب به او

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد

چکیده

پس از تلاش نفیسی و میرزایف که رودکی‌پژوهی را پایه‌گذاری کردند و سعی در پیراستن اشعار رودکی از اشعار دیگر شاعران ـ به خصوص قطران تبریزی ـ داشتند، کتابها و مقالات بسیاری برای دستیابی به شمار بیشتری از اشعار رودکی و نیز رد انتساب بعضی اشعار به وی نوشته شده است.
لیکن هنوز نمی‌توان به بسیاری از اشعار منسوب به رودکی اعتماد کرد. نویسنده در این جستار تلاش دارد تا در حد بضاعت اندک خود، ضمن بررسی و نقد تعدادی از مقالات و مجموعه‌های شعری رودکی، برخی کاستیها و نقایص آنها را گوش‌زد کند و در ضمن، به انتساب دو بیت جدید به رودکی پردازد. این دو بیت ذیل نام رودکی در نسخۀ شمارۀ 8820 کتاب‌خانۀ مجلس یافت شده که تحریر آن در قرن نهم صورت گرفته است و مؤلف آن محمودبن محمد قُندزی نام دارد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An inquiry into some of the collections of Rudaki’s poetry and the two newly found verses attributed to him

نویسنده [English]

  • Mohsen Sharifi Sahi
چکیده [English]

Following Said Nafisi and Mirzayef, who founded the practice of scholarly studies about Rudaki, and the endeavours to purge unauthentic elements from Rudaki’s poetry – particularly, those by Qatran of Tabriz – a good many books and articles have been written in order to add to the number of Rudaki’s verses and disprove the imputing of certain poems to him
Nonetheless, one cannot still trust a great number of the verses ascribed to Rudaki in the collections of his poetry. In the present study, after reviewing and evaluating some of the articles and collections of Rudaki’s poetry, attempts are made to point out as many of the shortcomings and defects as possible. In the meantime, two verses attributed to Rudaki are addressed. They appear under Rudaki’s name in the manuscript No 8820, at Majles Library, the author of which is Mahmud b. Mohammad Qondozi.

ـ اوحدی بلیانی، تقی‌الدین، عرفاتالعاشقین، به تصحیح ذبیح‌الله صاحبکاری و آمنه فخر احمد، چاپ اول، تهران، مجلس، 1389.
ـ انوری ابیوردی، اوحدالدین، دیوان، به تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، چاپ چهارم، تهران، علمی، 1376.
ـ پادشاه، محمد، 1336، فرهنگ آنندراج (ج2)، زیر نظر محمد دبیرسیاقی، کتاب‌فروشی خیام.
ـ پیک‌چند، بهار، 1334ق، فرهنگ بهار عجم (چاپ سنگی)، لکهنو، نولکشور.
ـ تربیت، محمدعلی، بی‌تا، دانشمندان آذربایجان، تبریز، چاپ سیروس قمری.
ـ دهخدا، علی‌اکبر، 1377، لغتنامه، زیر نظر محمد معین و جعفر شهیدی، چاپ دوم، دانشگاه تهران.
ـ رودکی، جعفربن محمد، دیوان، گردآوردۀ جعفر شعار، چاپ پنجم، تهران، قطره، 1390.
ـ رودکی، جعفربن محمد، دیوان، گردآوردۀ عبدالغنی میرزایف، تحت نظر ی. براگینسکی، مسکو: ادارۀ انتشارات دانش، 1337.
ـ رودکی، جعفربن محمد، دیوان، گردآوردۀ نصرالله امامی، چاپ دوم، تهران: مؤسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی، 1387.
ـ رودکی، جعفربن محمد، دیوان، گردآوری و شرح از قادر رستم، ترجمۀ شاه منصور شاه میرزا، چاپ اول، مؤسسۀ فرهنگی اکو، 1387.
ـ رودکی، جعفربن محمد، چاپ سنگی دیوان رودکی، 1315ق.
ـ سفینه صائب، چاپ عکسی بر اساس دست‌نویس کتاب‌خانۀ دانشگاه اصفهان با شمارۀ 10775، به کوشش صادق حسینی اشکوری، با همکاری دانشگاه اصفهان و مجمع ذخایر اسلامی قم، 1385.
ـ صادقی، علی‌اشرف، 1372، «اشعار تازۀ رودکی»، نشر دانش، خرداد و تیر، شماره 76.
ـ صادقی، علی‌اشرف، 1385، یاد یار مهربان، به کوشش علی دهباشی، چاپ اول، تهران، صدای معاصر.
ـ فرخی سیستانی، علی بن جولوغ، دیوان، به تصحیح محمد دبیرسیاقی، چاپ پنجم، تهران: زوار، 1378.
ـ قاسمی، مسعود، 1392، «معرفی و تصحیح چند بیت از رودکی»، نامۀ فرهنگستان، پاییز، دورۀ سیزدهم، شمارۀ یک.
ـ قطران تبریزی، دیوان، به تصحیح محمد نخجوانی، تهران، ققنوس، 1362.
ـ کاشانی، محمدقاسم، فرهنگ مجمعالفرس، به کوشش محمد دبیرسیاقی، کتاب‌فروشی علمی، 1338.
ـ گلچین معانی، احمد، 1362، تاریخ تذکرههای فارسی، چاپ دوم، تهران، سنایی.
ـ مسعود سعد سلمان، دیوان، به تصحیح رشید یاسمی، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر، 1362.
ـ نفیسی، سعید، 1341، محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی، انتشارات ابن‌سینا.
ـ واله داغستانی، علیقلی، ریاض‌الشعرا، تصحیح و تحقیق از محسن ناجی نصرآبادی، چاپ اول، تهران، اساطیر، 1384.
ـ ووروژیکینا، ز. ن، 1377، «بازتاب چند بیت منسوب به رودکی»، ترجمۀ میرزا ملا احمد، ایران شناخت، بهار، شمارۀ 8.
ـ هدایت، رضا قلی‌خان، 1288، فرهنگ انجمن آرای ناصری (چاپ سنگی)، کاتب: میرزا آقای‌ کمره‌ای، به تصحیح عبدالله منشی طبری، تهران، ک‍ارخ‍انۀ‌ م‍خ‍ب‍رال‍دول‍ه‌ ع‍ل‍ی‍ق‍ل‍ی‌خ‍ان‌.
 
نسخ خطی:
- تذکرۀ بتخانه، کتابخانۀ مجلس، شمارۀ 132، مورخ 1010، به قلم محمد صوفی مازندرانی.
- جنگ، کتابخانۀ مجلس، شمارۀ 5976، مورخ قرن 11.
- دیوان قطران، کتابخانۀ مجلس، شمارۀ 2477، مورخ 1206.
- دیوان قطران، کتابخانۀ مجلس، شمارۀ 4099. مورخ 1207.
- نسخه‌ای در بلاغت، کتابخانۀ مجلس، شمارۀ 8820، به تحریر محمود بن محمد قندزی (زنده در 821 ق)، مورخ قرن نهم.