1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی گرایش ادبیات عرفانی دانشگاه شیراز
2استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز
چکیده
یکی از مباحثِ بحث‌برانگیز در دیوانِ کبیرِ مولوی، وجود اشعاری به زبان ترکی است. در این زمینه تحقیقاتی انجام شده است اما بیشتر محققان به ترجمه ابیات ترکی پرداخته‌اند و به جنبههای نسخه‌شناسی و سبک‌شناسی غزلهای مولانا توجهی نشده است، بنابراین جای چنین پژوهشی دربارۀ ابیات ترکی خالی است. در پژوهش حاضر، پس از بیان مقدمات و پیشینۀ تحقیق، ترکی‌گویی و ترکی‌دانی مولوی، و شمهای تحت عنوان‌ِ بسامد ابیات ترکی در دیوان، به بررسی ابیات ترکی و معانی آنها پرداخته شده و بسامد این عبارات ترکی در دیوان بررسی گردیده است. در زیر عنوان بررسی نسخه‌شناسی، اصحّ نسخ غزلیات شمس و بسامد غزلهای ترکی آنها بحث، و در پایان، ویژگیهای سبکی آنها بررسی شده است.
A study of the textological and stylistic study of Mawlana’s Turkish verses
نویسندگان [English]
Elham Khalili Jahromi1؛ Shirin Razmjoo Bakhtiari1؛ Mohammad Yusuf Nayyeri2
چکیده [English]
One of the debatable issues about Mawlana’s Great Divan is the presence in it of a number of Turkish verses. Some studies have been undertaken on this topic. Nevertheless, most scholars have limited themselves to the translation of those verses disregarding the textological and stylistic aspects of the ghazals containing such verses. A study of this question is thus wanting in the area of Turkish literature. In the present investigation, after making some introductory remarks, reviewing the previous research on the problem, evaluating the extent of Mawlana’s Turkish writing and his knowledge of the language, and some discussion on the frequency of Turkish poetry in the Divan, the Turkish verses and their meaning are dealt with, and the prevalence of the Turkish expressions shown. Then, under “textological study”, the most accurate manuscripts of the Divan-e ghazaliyat-e Shams, and the frequency of the Turkish ghazals in those manuscripts are indicated. In the end, the stylistic aspects of the ghazals are addressed.
مراجع
ـ استیس، والتر ترنس، 1388، عرفان و فلسفه، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، تهران، سروش.
ـ امین، پروفسور سید حسن، 1382، ناموارۀ امین، تهران، دایرة المعارف ایران.
ـ باد‌کوبه‌ای، مصطفی، اردیبهشت، 1391، «مولانا نه فقط ترک نیست که ترکی هم به کمال نمی‌داند»، مجلۀحافظ، ش 93، ص 36ـ37.
ـ حسن‌زاده آملی، حسن، 1378، ممد الهمم در شرح فصوص الحکم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ دهخدا، علی‌اکبر، 1373، لغت‌نامه، 15 جلد، تهران، دانشگاه تهران.
ـ ریاحی، محمدامین، 1350، نفوذ زبان و ادبیات فارسی در قلمرو عثمانی، تهران، امیرکبیر.
ـ شیمل، آنه ماری، 1389، شکوه شمس، با مقدمۀ جلالالدین آشتیانی، ترجمۀ حسن لاهوتی، تهران، علمی و فرهنگی.
ـ صدیق بهزادی، ماندانا، 1351، کتابنامه مولوی، تهران، مؤسسۀ تحقیقات و برنامه‌ریزی علمی و آموزشی، مرکز خدمات کتابداری.
ـ عادل، محمدرضا، 1375، فرهنگ عبارت‌های عربی در شعر فارسی، تا جامی، 2 جلد، تهران، امیرکبیر.
ـ فروزانفر، بدیع‌الزمان، 1390، رساله در تحقیق احوال و زندگانی مولانا جلالالدین محمد مشهور به مولوی، تهران، زوار.
ـ گولپینارلی، عبدالباقی، 1366، مولویه بعد از مولانا، ترجمۀ دکتر توفیق هـ، سبحانی، تهران، کیهان.
ـ مولوی، جلالالدین محمد، 1363، کلیات شمس یا دیوان کبیر، 10 جلد، با تصحیحات و حواشی بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران، امیرکبیر.
ـ مولوی، جلالالدین محمد، 1389، دیوان کبیر، کلیاتِ شمس تبریزی، نسخۀ قونیه، 2 جلد، توضیحات، فهرست و کشف‌الابیات و تصحیح توفیق هـ سبحانی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
ـ مولوی، جلالالدین محمد، 1386، دیوان کبیر، کلیاتِ شمس تبریزی، نسخۀ عکسی قونیه، 2 جلد، تهران، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
ـ مولوی، جلالالدین محمد، 1387، غزلیات شمس تبریز، 2 جلد، مقدمه، گزینش و تفسیر، محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن.
ـ مولوی، جلالالدین محمد، 1384، شرح جامع مثنوی معنوی، 7 جلد، شرح کریم زمانی، تهران، اطلاعات.
ـ مولوی، جلالالدین محمد، غزلیات شمس، فیلم 46، دانشگاه تهران، اصل نسخه، موزۀ قونیه.
ـ مولوی، جلالالدین محمد، غزلیات شمس، عکس 381، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، اصل نسخه، کتابخانۀ اسعد افندی.
- مینوی، مجتبی، 1381، «لزوم اهتمام در چاپ کردن کتاب مولانا به طریقِ تصحیح انتقادی»، آینۀ میراث، س پنجم، ش 1، ص 88ـ93.
ـ یالتقایا، شرف‌الدین، م، مرداد و شهریور 1329، «کلمات و اشعار ترکی مولانا»، ترجمۀ عبدالرسول خیام‌پور، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تبریز، مجلۀ زبان و ادبیات، ش 21، ص 54ـ65.
ـ یالتقایا، شرف‌الدین، دی 1329، «کلمات و اشعار ترکی مولانا»، ترجمۀ عبدالرسول خیام‌پور، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تبریز، مجلۀ زبان و ادبیات، ش 23، ص 13ـ20.
ـ یالتقایا، شرف‌الدین، اسفند 1329، «کلمات و اشعار ترکی مولانا»، ترجمۀ عبدالرسول خیام‌پور، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تبریز، مجلۀ زبان و ادبیات، ش 24، ص 31ـ34.
ـ یالتقایا، شرف‌الدین، دی 1330، «کلمات و اشعار ترکی مولانا»، ترجمۀ عبدالرسول خیام‌پور، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تبریز، مجلۀ زبان و ادبیات، ش 25، ص 49ـ55.
ابتدای صفحه