تحقیق در اشعار پراکندۀ ابوالمعالی نحاس رازی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه

2 دانش‌آموخته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی کرمانشاه

چکیده

یکی از آن دسته شاعرانی که ظاهراً دارای دیوان مستقلی نبوده است و بی­‌شک بخشی از سروده‌هایش از میان رفته، ابوالمعالی نحاس رازی از شعرای فاضل سدۀ ششم (در دورۀ سلجوقیان) است. در منابع چاپ شده برخی از اشعار وی دیده می‌­شود. با تحقیق و تتبع در منابع گوناگونی چون جُنگها و سفینه‌­ها و تذکره‌­ها و... که نوعاً به حالت خطی باقی مانده است، می­‌توان بخشی از اشعار بازماندۀ وی را پیدا و یک‌جا کرد. آنچه که در این مقاله برای نخستین بار خواهد آمد تحقیقی در اشعار بازماندۀ وی می­‌باشد که با جست‌­وجو و تتبع در منابع خطی و چاپی از قبیل تذکره­‌ها و سفینه‌­ها و جُنگها و ... به دست آمده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A study of the dispersed poems of Abu Al-Ma’ali Nohas-e Razi

نویسندگان [English]

  • Elyas Nooraei 1
  • Soheil Yari Goldarreh 2
چکیده [English]

One of the poets who apparently had no separate Divan of his own, and undoubtedly part of his poetry has been lost, is Abu Al-Ma’ali Nohas-e Razi, a 6th /12th-century learned poet, during the Saljuq rule. Some of his poetry appears in printed sources. By doing further research into various sources such as anthologies, collectanea, and poets’ biographies and miscellanies, which have generally remained in manuscript form, one can find some of the extant verses and compile them.
What appears in this article for the first time is a study of the poetry painstakingly gleaned here and there from both manuscript and printed sources such as poets’ biographies, anthologies, safinehs and the likes of them.

ـ انجو (اینجو) شیرازی، فخرالدین حسن، 1351، فرهنگ جهانگیری، ویراستۀ رحیم عفیفی، 3 ج، انتشارات دانشگاه مشهد.
ـ ابن ابی الخیر، شه­مردان، 1362، نزهتنامۀ علایی، تصحیح فرهنگ بهرام‌پور، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ـ تبریزی، ابوالمجد محمدبن مسعود، 1383، «خلاصة الأشعار فی الرباعیات»، گنجینۀ بهارستان، مجموعۀ یازده رساله در ادبیات فارسی/شعر، به کوشش بهروز ایمانی، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- جنگ اسکندر میرزا، دستنویس شمارۀ Addـ27261 موزۀ بریتانیا، به خط محمد حلوایی و ناصر الکاتب، مورخ 814ـ813ق، فیلم شمارۀ 24 کتابخانۀ دانشگاه تهران.
- جُنگ گنج‌‏بخش، دستنویس شمارۀ 14456 کتابخانۀ گنج‌‏بخش پاکستان، سدۀ هفتم، 100 برگ.
- جنگ یحیی توفیق، دستنویس شمارۀ 1741 کتابخانۀ بزرگ سلیمانیه، استانبول، مورَّخ 745ق.
ـ جوینی، عطاء الملک، تاریخ جهانگشا، مصصح علامه محمد قزوینی، 3 جلد، دنیای کتاب، 1385ش.
ـ رازی، ابوالفتوح، روض الجِنان و روح الجَنان، مصححان محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس، 1407ق.
ـ رازی قروینی، عبدالجلیل، نقض، تصحیح میر جلال‌­الدین محدث ارموی، تهران، انجمن آثار ملی، 1358ش.
ـ راوندی، محمدبن علی، راحة الصدور و آیة السرور، تصحیح عباس اقبال با ملاحظات مجتبی مینوی، تهران، امیر کبیر، 1364ش.
ـ رودکی، جعفربن محمد، دیوان اشعار، تصحیح، ویرایش و توضیح، نصرالله امامی، تهران، مؤسسۀ فرهنگ و تمدن ایران زمین، 1387ش.
- سفینۀ شمارۀ 651 کتابخانۀ مجلس، کتابت در قرن دوازدهم.
ـ سعد الهی، جُنگ، شمارۀ 14432 کتابخانۀ مجلس، کتابت در قرن دهم.
ـ شروانی، جمال خلیل، نزهة المجالس، به تصحیح و مقدمه و شرح حال گویندگان و فهرست‌ها از محمد امین ریاحی، تهران، زوار، 1366ش.
ـ شعیفی کدکنی، محمد رضا، 1385، موسیقی شعر، چاپ نهم، تهران، آگاه.
ـ شمس قیس، رازی، المعجم فی معاییر أشعار العجم، تصحیح محمد قزوینی و محمد تقی مدرس رضوی، تهران، زوار، 1387ش.
ـ ضیاء، محمدرضا، 1391، متون ایرانی، دفتر سوم، با تکیه بر دیوان‌ها و اشعار فارسی، به کوشش جواد بَشَری، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
ـ عمادالدین اصفهانی کاتب، 1375ق/ 1955م، خریدة القصر و جریدة العصر، مصحح، محمد بهجة الأثری و جمیل سعد، بغداد، مطبوعات الجمع العلمى العراقى‏.
ـ عوفی، محمد، لباب الألباب، به تصحیح ادوارد براون، با تصحیحات جدید و حواشی و تعلیقات سعید نفیسی، جلد دوم، تهران، هرمس، 1389ش.
ـ فیروزبخش، پژمان، 1390، «یک فهلوی نویافته از گوینده‌­ای به نام مرشد سیمینه و چند بیت نویافته از شعرای متقدم فارسی»، گزارش میراث، دورۀ دوم، س پنجم.
ـ نظامی، محمدحسن، تاج المآثر (مورخ 694)، شمارۀ 1402 کتابخانۀ فیض‌الله افندی ترکیه، میکروفیلم آن به شمارۀ 169 در کتابخانۀ دانشگاه تهران.
ـ وطواط، رشید الدین، حدائق السحر فی دقائق الشعر، تصحیح عباس اقبال، تهران، طهوری-سنایی، 1362ش.
ـ وطواط، رشید الدین، دیوان، با مقدمه و مقابله و تصحیح سعید نفیسی، تهران، بارانی، 1339ش.
ـ هدایت، رضا قلی خان، 1382، مجمع الفصحاء، تصحیح مظاهر مُصَفّا، تهران، امیر کبیر.
ـ همدانی، رشیدالدین فضل‌الله، جامع التواریخ (بخش تاریخ آل سلجوق)، مصحح محمد روشن، تهران، میراث مکتوب، 1386ش.