مهاجران ایرانی آفاقی یا غربا با نگاهی به عرفات‌العاشقین

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه تهران

چکیده

در این مقاله نویسنده کوشیده است با بهره‌گیری از عرفات‌العاشقین گوشه‌هایی از روابط تجاری و مهاجرت بازرگانان ایرانی به هند و جنوب شرق آسیا و چین و نقش آنان در گسترش فرهنگ ایرانی و به‌ویژه زبان فارسی را روشن سازد. برای این منظور نخست کلیاتی در بارۀ دوره‌های روابط دریایی ایران با هند و چین آورده و سپس براساس متون تاریخی به معرفی واژۀ «آفاقی» یا «غربی» پرداخته و سرانجام اطلاعات افزودۀ عرفات را در این زمینه بررسی کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iranian afaqi or qoraba immigrants with a glance at the Arafat al-asheqin

نویسنده [English]

  • Mohammad-Baqer Vosoughi
چکیده [English]

By benefiting from the Arafat al-asheqin, the author has endeavored to bring to light some of the dark aspects of the commercial relationships and emigration matters of the Iranian merchants to India, South East Asia and China and their role in spreading the Iranian culture, especially the Persian language. Then, based on historical texts, he has set to elaborate the terms afaqi(literally, “of the horizon, of or related to the material world”) or qoraba (strangers), finally examining the information provided by the Arafat in this regard.

- ابی‌­بکر احمدبن المهدانی، مختصر کتاب البلدان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1988م.
- ابن خردادبه، المسالک و الممالک، وضع مقدمته و هوامشه و فهارسه محمد فخروم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1988.
- ابوالعباس زرکوب شیرازی، شیرازنامه، تصحیح اسماعیل واعظ جوادی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1350ش.
- ابی علی احمدبن عمربن رسته، الاعلاق النفیسه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1988م.
- ارشاد، فرهنگ، 1365، مهاجرت تاریخی ایرانیان به هند، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- آصف فکرت، محمد، 1373، «آفاقی»، دایرة­المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرة­المعارف بزرگ اسلامی.
- تقی­‌الدین محمد اوحدی حسینی دقاقی بلیانی اصفهانی، عرفات العاشقین و عرصات العارفین، تصحیح ذبیح‌­الله صاحبکاری و آمنه فخراحمد، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب، 1389ش.
- جمال­‌الدین ابی‌­الفتح یوسف‌­بن یعقوب­‌ابن محمد المعروف­‌بن ابن مجاور، تاریخ المستبصر، تصحیح اوسکر لوفگرین، لیدن، 1951م.
- حاج معین‌­الدین الندوی، معجم الامکنه التی لها ذکر فی نزهة الخواطر، حیدرآباد، جمعیة دایرة المعارف العثمانیه، 1353ق.
- حورانی، جرج، 1338، دریانوردی عرب در دریای هند، ترجمۀ محمد مقدم، تهران، کتابخانۀ ابن سینا.
- خواجه محمود گاوان، ریاض الانشا، به تصحیح و تحشی شیخ چاندبن حسین و به اهتمام غلام یزدانی، حیدرآباد دکن، 1948م.
رحلة ­ابن بطوطه، المسماه تحفة النظار فی غرایب الامصار و عجائب الاسفار، اعتنی به و راجعه درویش الجویدی، بیروت، المکتبة العصریة، 2005م.
- زین‌­الدین‌بن عبدالعزیز المعبری، تحفه المجاهدین فی بعض اخبار البرتغالیین، حققه و قدم له و علق علیه امین توفیق الطیبی، طرابلس، کلیة الدعوة الاسلامیة، 1987م.
- سلیمان و ابوزید سیرافی، سلسلة التواریخ، تهران، گوتنبرگ، 1335ش.
- شریف الادریسی، نزهة المشتاق فی اختراق الافاق، بورسعید، مکتبة الثقافة الدینیة، 1979م.
- فضل الله­‌بن عبدالله شیرازی، تاریخ وصاف الحضرة، تهران، ابن سینا، 1338ش.
- لعل­‌بیگ­‌بن شاه‌­قلی سلطان لعلی بدخشی، ثمرات القدس من شجرات الانس، تصحیح کمال حاج سیدجوادی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1376ش.
- مسعودی، ابوالحسن علی، مروج الذهب، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، 1370ش.
- نیمدهی، عبدالکریم، کنزالمعانی، نسخۀ خطی کتابخانۀ سلیمانیه به شمارۀ 884 .
- وثوقی، محمدباقر، 1374، خنج گذرگاه باستانی لارستان، قم، همسایه.
- وثوقی، محمدباقر، 1380، تاریخ مهاجرت اقوام در خلیج فارس، شیراز، دانشنامۀ فارس.
- وثوقی، محمدباقر، 1389، علل و عوامل جابه­‌جایی کانون‌های تجاری در خلیج فارس، پژوهشکدۀ تاریخ اسلام، تهران.
- هندوشاه استرآبادی، محمد قاسم، تاریخ فرشته، به کوشش محمدرضا نصیری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1388ش.
- Aubin, Jean, 1959, “La ruine de Siraf et les routes du Golfe persique aux XIe et XIIe siècles,” Cahiers de civilisation médiévale, no. 2-7, pp. 295-301. 
- Aubin, Jean, 1953, “Les Princes d'Ormuz du XIIIe au XVe siècle,” Journal Asiatique, no. 241, pp. 77-137.
- Aubin, Jean, 1966, “La vie et l'oeuvre de Nimdihi,”  Revue des études islamiques, no. 34, pp. 61-81.
- Aubin, Jean, 1969, “La survie de Shilau et la route du Khojj-o-fal,” Iran, no. 7, pp. 21-37.
- Aubin, Jean, 1971, “Le royaume d’Ormuz au début du XVI siècle,” Mare-Luso Indicum, no. 2, pp. 77-179.
- Cosmas Indicopleustes, 1898, The Christian Topography, translated from the Greek and Edited with Notes and Introduction by J.W. M’crindle, London, Printed for the Hakluyt Society.
- Goiten, S. B., 1954, “Two Eyewitness reports on an expedition of the king of Kish against Aden,” Bulletin ofthe School of Oriental and African Studies, no. 16, pp. 247-257.
- Ghauri, Iftikhar Ahmad, 1975, “Muslims in the Deccan in the middle Ages: A Historical Survery,” Islamic Culture, Hyderabad, vol. XLIX, no. 3. pp. 61-151.
- Nadvi, Sayed Suleyman, 1933, “Commercial relations of India with Arabia,” Islamic Culture, vol. 7, no. 2, pp. 281-308.
- Nadvi, Sayed Suleyman, 1934, “Muslim colonies in India before the Muslim conquest,” Islamic Culture, Hyderabad, vol. 8, no. 4, pp. 600-620.
Pferde in Asien: Geschichte, Handel and Kultur (Horses in Asia): History, trade and culture, 2009, herausgegeben von Fragner, Kauz, Ptak, Schottenhammer, Wien, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
- Schaefer, Herwin, 1942, “Two Gandharan temples and their near eastern sources,” Journal of theAmerican Oriental Society, vol. 62 , no. 1, pp. 61-67.
- Sima Qian, 司馬谦, 1973, Shiji 史记, Beijing: Zhongghua shuju.
- Sherwani, Haroon Khan, 1942, Mahmud Gawan the Great Bahmani Wazir, Allahabad, Ketabestan.
- Wei Shou 魏収, 1974, Weishu 魏書, Beijing, Zhonghua shuju.