تصحیح «رسالۀ هجو ثالث» صادقی‌بیک افشار

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

چکیده

هجو که در تاریخ ادبیات فارسی میان اکثر شاعران رواج داشته، گاه متوجه شعر آن‌ها می‌شده است. از معروف‌ترین رساله‌های اعتراضیه یا هجو شعرها، رسالۀ سهواللسان شریف تبریزی (شاعر قرن دهم هجری) در خرده گیری از شعر استادش لسانی شیرازی است. حیدری تبریزی نیز در پاسخ و ردّ آن، در رسالۀ لسان‌الغیب، به شریف اعتراض کرد؛ اما صادقی‌بیک افشار، نقاش و شاعر عصر صفوی (940ـ 1018 یا 1022ق) در رساله‌ای با عنوان هجو ثالث، لسان‌الغیب را مورد اعتراض و خرده‌گیری قرار داد.
در این مقاله پس از معرفی شاعران دخیل در این ماجرا، متن رسالۀ هجو ثالث صادقی بیک که از روی نسخۀ موجود در کتابخانۀ اهدایی محمد نخجوانی به کتابخانۀ ملّی تبریز (به شمارۀ 36) و با مقابلۀ آن با نسخۀ کتابخانۀ ملّی ملک (به شمارۀ 6325) تصحیح شده است، ارائه می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Editing Sadeqi Beyk Afshar's “Resale-ye hajv-e thaleth”

نویسندگان [English]

  • Ata-Mohammad Radmanesh 1
  • Moluk Pahlavanzadeh 2
چکیده [English]

Satire, which has been prevalent among most poets, sometimes addresses their poetry. One of the well-known protesting satirical essays of such nature is the essay “Sahv-al-lesaan” (A slip of the tongue) by Sharif Tabrizi (a 17th century poet) criticizing the poetry of his teacher, Lesaani of Shiraz. In response, Heydari of Tabriz, in his essay called “lesaan-al-ghayb” (Language of the unseen), protests against Sharif. Then, Sadeqi Beyk Afshar, a Safavid painter and poet (1523-1609 or 1613 CE) denounces “Lesaan-al-ghayb” in his essay entitled “Hajv-e thaleth” (third Satire).
In this article, after introducing the poets involved in the dispute, we present the text of Sadeqi Beyk Afshar's essay “Hajv-e thaleth”, which has been edited on the basis of the manuscript available among Mohammad Nakhjavani's books dedicated to the National Library of Tabriz (No. 36), and collated with the manuscript belonging to Malek National Library (No. 6325).

- آذر بیگدلی، لطفعلی‌بیگ، 1336، آتشکدۀ آذر، تصحیح سیدحسن سادات ناصری، تهران، امیرکبیر.
- افشار، ایرج و محمدتقی دانش‌پژوه، 1364، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ ملی ملک، ج 4، تهران، نشر هنر.
- اوحدی بلیانی، تقی‌الدین، 1388، تذکرۀ عرفاتالعاشقین و عرصاتالعارفین، تحقیق و تصحیح سید محسن ناجی نصرآبادی، تهران، اساطیر.
- حقیقت، عبدالرفیع، 1368، تاریخ نهضت‌های فکری ایرانیان، تهران، شرکت مولفان و مترجمان ایران.
- دولت‌آبادی، عزیز، 1355، سخنوران آذربایجان، تبریز، موسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
- رازی، امین احمد، 1378، تذکرۀ هفت اقلیم، تصحیح محمدرضا طاهری، تهران، سروش.
- سام میرزا صفوی، 1314، تذکرۀ تحفۀ سامی، تصحیح و مقابلۀ وحید دستگردی، تهران، مطبعه ارمغان.
- سید یونسی، میرودود، 1350، فهرست کتابخانۀ ملی تبریز، تبریز، ناشر کتابخانۀ ملی تبریز.
- شوشتری، سید نورالله، 1365، مجالسالمومنین، تهران، کتابفروشی اسلامیه.
- صادقی کتابدار، 1327، مجمعالخواص، ترجمۀ دکتر عبدالرسول خیامپور، تبریز، چاپخانۀ اختر شمال.
- صادقی‌بیک افشار، کلیات، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی ملک به شمارۀ 6325.
- ــــــــــــــــــــــــــــ، کلیات، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی تبریز، کتابخانۀ اهدائی محمد نخجوانی، شمارۀ 36.
- کاشانی، میرتقی‌الدین، 1384، خلاصةالاشعار و زبدةالافکار (بخش کاشان)، به کوشش عبدالعلی ادیب برومند و محمدحسین نصیری کهنموئی، تهران، مرکز نشر میراث مکتوب.
- گلچین‌معانی، احمد، زمستان 1342، شریف تبریزی، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات تبریز، سال پانزدهم، صص 456 تا 466.
- ـــــــــــــــــــــــــــــ، بهار 1343، شریف تبریزی، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات تبریز، سال شانزدهم، صص 17 تا 19.
- نهاوندی، عبدالباقی، 1381، مآثر رحیمی، به اهتمام عبدالحسین نوایی، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- نیکوبخت، ناصر، 1380، هجو در شعر فارسی، تهران، موسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.