فرهنگ لُبّ‌اللغه شیخ محمود لاهیجی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

چکیده

لب­‌اللغه اثر شیخ محمودبن محمدامین لاهیجی، از نویسندگان سده­‌های یازدهم و دوازدهم هجری است. از زندگانی مؤلف اطلاع دقیقی در دست نیست. از تنها اثر بازمانده­‌اش چنین برمی‌­آید که وی مطالعه و بررسی کتاب­‌های معتبر لغات عربی و فارسی را از سال 1077 ق آغاز کرد و پس از 21 سال کار و تلاش، این اثر را به سال 1098 ق که مطابق با حساب جمل «لب‌­ا‌للغه» است، به پایان رساند. این کتاب شامل حدود 5200 لغت فارسی و عربی است که مؤلف آن را در 28 باب بر اساس حروف تهجی تنظیم و آن را به نام سلیمان شاه صفوی (1077-1105ق) توشیح کرده است.
در این نوشتار بر اساس سه نسخۀ خطی از این اثر، پس از معرفی محمود لاهیجی، ویژگی­‌های اثر و شیوۀ وی در تألیف بررسی شده است. این مطالب از یادداشت­‌های نگارنده در تصحیح انتقادی کتاب لب‌­اللغه فراهم آمده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Farhang-e Lobb-al-Loghah By Shaikh Mahmud b. Mohammad-Amin Lāhiji

نویسنده [English]

  • Parvin Tajbakhash
چکیده [English]

Little is known about the author, who was one of the writers in the 11-12 centuries AH/17-18 CE). From his sole surviving work it becomes understood that Lāhiji began studying reliable Persian and Arabic word-lists from 1077 AH/1666 CE and that, after 21 years of hard work, he managed to complete this work in 1098 H, this date being equal to the numerical value of the letters of Lobb-al-Loghāh according to Jomal valuation (Hesāb-e jomal).
The book contains some 5,200 Persian and Arabic words alphabetically arranged in 28 chapters, and dedicated to Safavid Solayman Shah (1077-1105 AH/1666-1694 CE).
Based on three manuscripts of the work, in this article, following a biographical description of the author, the characteristics of Lobb-al-Loghah and its way of compilation have been addressed. All the information presented in the article has been derived from the notes of the editor of the Lobb collected in the process of editing this dictionary.

مراجع

ـ احسان‌­بخش، صادق، دانشوران و دولتمردان گیل و دیلم، رشت، نشر صادقین، 1380.
ـ اعتصامی، یوسف، فهرست کتابخانۀ مجلس شورای ملی، ج 2، تهران، مطبعۀ مجلس، 1311.
ـ انوشه، حسن، فرهنگ‌نامۀ ادبی فارسی، ج 2، تهران، سازمان چاپ و انتشارات، 1376.
ـ تبریزی، محمدحسین‌بن خلف، برهان قاطع، به اهتمام: محمد معین، تهران، امیرکبیر، 1361.
ـ جعفریان، رسول، صفویه از ظهور تا زوال، تهران، مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، 1378.
ـ حزین لاهیجی، محمدعلی، تذکرۀ حزین، اصفهان، کتابفروشی تأیید، 1334.
ـ حسینی تتوی، عبدالرشید، فرهنگ رشیدی، تصحیح و مقدمه: اکبر بهداروند، تهران، سیمای دانش، 1386.
ـ دانش‌پژوه، محمدتقی، فهرست کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، ج 9، تهران، دانشگاه، 1340.
ـ دهخدا، علی‌اکبر، مقدمۀ لغت‌نامۀ دهخدا، مقدمه و ج 3، بکوشش: محمد معین و سیدجعفر شهیدی، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1377.
ـ رودکی، دیوان رودکی، بکوشش مظفر سربازی، تهران، شرکت توسعه کتابخانه‌های ایران، 1375.
ـ سرتیپ­‌پور، جهانگیر، نام‌ها و نامدارهای گیلان، رشت، گیلکان، 1372.
ـ طریحی نجفی، فخر الدین، مجمع‌البحرین، تحقیق: السیداحمد الحسینی، قم، دفتر نشر اسلامی، 1367.
ـ لاهیجی، محمود، لب‌اللغه، نسخۀ خطی، تاریخ کتابت 1107 هـ.ق، نسخ، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، شمارۀ 2422.
ـ لاهیجی، محمود، لب‌اللغه، نسخۀ خطی، تاریخ کتابت 1131، نسخ، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، مجموعۀ امام جمعۀ کرمان، شمارۀ 301.
ـ لاهیجی، محمود، لب‌اللغه، نسخۀ خطی، تاریخ کتابت 1251 هـ.ق، نستعلیق، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، شمارۀ 5490.
ـ معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، تهران، امیرکبیر، 1375.
ـ نصرآبادی، محمدطاهر، تذکرۀ نصرآبادی، تصحیح: وحید دستگردی، تهران، چاپخانۀ ارمغان، 1317.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار