شرح الحکمة العرشیة ملا اسماعیل اصفهانی، پاسخی به جرح عرشیۀ احسائی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفۀ اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

رسالۀ «شرح الحکمة العرشیة» اثر حکیم ملا اسماعیل اصفهانی (واحدالعین) شرحی توضیحی بر کتاب عرشیۀ ملاصدرا است. هدف اصلی شارح از تألیف رساله، پاسخ به اشکالات احسائی بر عرشیۀ ملاصدرا است. شیخ احمد احسائی از منتقدان آرا و مبانی حکما به ویژه ملاصدرا است و در کتاب شرح مشاعر و شرح عرشیه که شرحی انتقادی است، اشکالات متعددی را بر مبانی ملاصدرا وارد کرده است. احسائی که ادعای فهم آیات و روایات دارد با این سلاح به رویارویی مبانی ملاصدرا، از قبیل اصالت وجود، تشکیک وجود، سنخیت بین علت و معلول، وحدت وجود، قاعده بسیط‌‌الحقیقه و... رفته و مدعی شده که قواعد مذکور منافی آیات و روایات است. در مقابل، ملا اسماعیل اصفهانی که پرورش یافتۀ مکتب ملاصدرا و از شاگردان ملا علی نوری و استاد ملا هادی سبزواری است، با تبیین و تحلیل آرای ملاصدرا در پی دفاع از افکار او برآمده، و نشان داده که احسائی فهم غلطی از مطالب ملاصدرا و آیات و روایات داشته است. البته حکیم اصفهانی موفق به شرح کامل عرشیه نشده، و تنها بر بخش­‌های اولیۀ آن شرح نوشته است. نسخ متعددی از این رساله در کتابخانه‌های کشور موجود است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sharh-al-Hikmat-al-Arshiyya by Mollā Esmā'il Esfahāni, a Counter-Argument against Ahsāei's Refutation of Arshiyya

نویسنده [English]

  • Ehsan Kordi Ardakani
چکیده [English]

The treatise Sharh-al-Hikmat-al-Arshiyya written by Hakim Molla Esmā'il of Esfahan nicknamed Wāhed-al-ayn (One-eyed), is an explanatory commentary on Mollā Sadrā's Ketāb-e Arshiyya. The commentator's principal objective is to respond to Ahsāei's criticisms of Mollā Sadrā's Arshiyya. Shaykh Ahmad Ahsāei is one of the critics of the views and fundamental ideas of such theosophical philosophers as Mollā Sadrā levelling in his Sharh-e Mashā'er and Sharh-e Arshiyya numerous objections at Mollā Sadrā. Claiming deep understanding of Qor'anic verses and Islamic traditions, Ahsāei attacks Mollā Sadrā on several issues such as authenticity of existence (existentialism), hierarchy of existence, compatibility between cause and effect, unity of being, the principle of Absolute Pure Existence(Basit-al-Hqiqa) etc., asserting that such views are in contradiction with Qor'anic verses and Hadith. On the opposite side, there is Mollā Esmā'il Esfahāni, educated in Sadraian School, a student of Mollā Ali Noori and Mollā Hādi Sabzavāri's teacher, by expounding and examining Mollā Sadrā's views tries to defend them and demonstrate that Ahsāei has a misunderstanding of Mollā Sadrā's propositions and Qor'anic verses and Islamic tradition. Unfortunately, Hakim Esfahani succeeded in writing a commentary not on the entire Arshiyya but on the initial parts of it. Several codices of this treatise exist in Iran's libraries.  

مراجع

- آشتیانی، سید جلال‌الدین، فروردین 1372، شخصیت حکیم عارف «اسرار»، کیهان فرهنگی، شمارۀ 96.
- اصفهانی، ملااسماعیل، 1389، تصحیح و تحقیق شرح الحمکة العرشیة ملا اسماعیل اصفهانی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشکدۀ الهیات دانشگاه تهران، احسان کردی اردکانی، استاد راهنما: دکتر نجفقلی حبیبی، شمارۀ ف 1869.
- ایزوتسو، توشی هیکو، بهار 1379، بنیاد حکمت سبزواری یا تحلیلی تازه از فلسفه حاج ملا هادی سبزواری، ترجمۀ سید جلال مجتبوی، با مقدمۀ فارسی مهدی محقق، چاپ سوم، تهران، دانشگاه تهران.
 - حائری، عبدالحسین، 1345، فهرست نسخ خطی کتابخانۀ مجلس، ج 5، تهران، چاپخانۀ مجلس.
- دانش‌پژوه، محمدتقی، شهریور 1364، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، ج 17، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
- سبزواری، ملا هادی، 1386، شرح‌المنظومة، به کوشش محسن بیدار فر، چاپ اول، ج 1، قم، بیدار.
- شیرازی، صدرالدین محمد، 1386، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، به کوشش سید جلال‌الدین آشتیانی، چاپ چهارم، قم، بوستان کتاب.   
- -------------------، 1387، رسائل فلسفی، به کوشش سید جلال‌الدین آشتیانی، چاپ سوم، قم‏، دفتر تبلیغات اسلامی.
- طهرانی، آقابزرگ، 1374 ق، اعلام الشیعة، الجزء الثانی، نجف، المطبعة العلمیة.
- -------------، 1403 ق، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، الطبعة الثانیة، الجزء الثالث عشر، بیروت، دارالأضواء.
- مدرس تبریزی، محمدعلی، 1369، ریحانةالأدب، چاپ سوم، ج 6، انتشارات کتاب فروشی خیام.
- موسوی بجنوردی، کاظم، 1373، دایرة المعارف بزرگ اسلام، چاپ اول، ج 6, تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
- همایی، جلال‌الدین، 1355، ملااسماعیل اصفهانی حکیم، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه اصفهان)، دورۀ اول، شمارۀ 13 و 14.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار