مصارع‌الشعرا شاعری ناآشنا

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان

چکیده

آنچه از گنجینۀ میراث ادبی در دسترس است اندک نیست؛ ولیکن با تمام کوشش­‌ها و تلاش­‌هایی که در جهت احیا و شناساندن این آثار صورت پذیرفته، شاعران و نویسندگان و آثاری که هنوز در زاویۀ خمول و انزوا قرار دارند کم نیستند. یکی از شاعران توانای زبان فارسی که در عصر خود از گویندگان مشهور بوده ولیکن متأسفانه احوال و آثار او ناشناخته باقی مانده، سید سراج‌الدین سگزی متخلص به سراجی و مشهور به سید سراجی بوده است. این شاعر قوی‌دست را به خاطر به کار بردن التزامات دشوار، ردیف­‌های بسیار سخت اسمی و فعلی و حتی جمله‌ای، مصارع‌الشعرا (کشتی گیرنده و به خاک افکنندۀ شاعران) لقب داده‌اند. آنچه اکنون از این شاعر گمنام باقی مانده، تنها نسخۀ عکسی دیوان وی است که اصل آن نسخه متعلق به سعید نفیسی بوده و متضمن حدود 4500 بیت قصیده، ترکیب‌بند و ترجیع‌بند است. نگارنده با در دسترس داشتن این نسخۀ منحصر به فرد، سعی دارد در حد مقدور، برای نخستین بار به معرفی این شاعر، مفاهیم شعری، فواید ادبی دیوان و نیز ممدوحان، اطلاعات و معلومات شخصی شاعر بر اساس نسخۀ نفیس مذکور بپردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Mosāre'-al-Sho'arā, an Unknown Poet

نویسنده [English]

  • Ahmad Reza Yalameha
چکیده [English]

The amount of what has been left from the treasure of our literary heritage is far from small. Nevertheless, despite all the endeavours already made towards reviving and introducing this heritage, the number of poets and writers and their works that are still in obscurity is by no means insignificant. One of the able Persian speaking poets, who was well-known in his own time, but unfortunately his life and works have remained unnoticed, is Sayyed Serāj-al-Din Sagzi with the penname "Serāji" and commonly known as Sayyed Serāji. This mighty poet has been dubbed "Mosāre'-al-Sho'arā" (Wrestler of poets; literally, the thrower of poets to the ground) because of his ability to employ very difficult and poetically unusual expressions, making rhymes with infrequent and hard-to-use verbs and nouns and even sentences. What has remained of this obscure poet is the sole facsimile of his Divan whose original belonged to Sa'id Nafisi and contains 4,500 distiches in qaside, tarkib-band and tarji'-band forms.
Having access to the sole codex of the Divan, this writer aims to introduce, for the first time and to the best of his ability, Sagzi, his poetical notions, literary benefits of his Divan, his knowledge and learning as well as his patrons all on the basis of the above mentioned exquisite manuscript.

ـ آذر بیگدلی، لطف علی بیگ، آتشکدۀ آذر، تصحیح میرهاشم محدث، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1337.
ـ ادیب صابر ترمذی، شهاب‌الدین، دیوان، تصحیح احمدرضا یلمه‌ها، تهران، انتشارات نیک خرد، 1385.
ـ دولتشاه سمرقندی، تذکرةالشعرا، به کوشش محمد رمضانی، تهران، کلاله خاور، 1385.
ـ دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامۀ فارسی، تهران، چاپ سیروس، 1377.
ـ دریاگشت، محمدرسول، مقالات سعید نفیسی، تهران، بنیاد موقوفات محمود افشار، 1386.
ـ صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات ایران، تهران، انتشارات فردوس، 1372.
ـ فروزانفر، بدیع‌الزمان، تاریخ ادبیات ایران در عصر مغول، به کوشش عنایت‌الله مجیدی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1383.
ـ فدایی، غلامرضا، ‌آشنایی با نسخ خطی و آثار کمیاب، تهران، سمت، 1368.
ـ لسترنج، ‌جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمۀ محمود عرفان، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1364.
ـ مایل هروی، نجیب، ‌نقد و تصحیح متون، مشهد، آستان قدس رضوی، 1369.
- ـــــــــــــــــ، ‌تاریخ نسخهپردازی و تصحیح انتقادی نسخههایخطی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1380.
ـ منجد، صلاح‌الدین، روش تصحیح کتاب‌های خطی، مترجم محمود فاضل، مشهد، انتشارات دانشگاه مشهد، 1364.
ـ منزوی، احمد، ‌فهرست نسخ خطی فارسی، تهران، موسسه فرهنگی-منطقه‌ای، 1349.
ـ نفیسی، سعید، تاریخ نظم و نثر در ایران و زبان فارسی، تهران، کتابفروشی فروغی، 1363.
- ــــــــــــــــــ، مجلۀ رهنمای کتاب، سال دوم، شمارۀ پنجم، 1338.
ـ هدایت، رضاقلی خان، مجمعالفصحا، به کوشش مظاهر مصفا، تهران، امیرکبیر، 1336.
ـ یلمه‌ها، احمد رضا، میراث روزهای خستگی، مجموعه‌ مقالات در زمینۀ نسخه‌های خطی، اصفهان، چاپ نگار، 1389.