شهنشاهنامۀ فتحعلی خان صبا نسخۀ 5998 کتابخانۀ ملک شاهکاری از هنر دورۀ قاجار

نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسنده

دانشجوی دکتری مطالعات عالی هنر دانشگاه تهران

چکیده

در این نوشته با ورود به بحث کتاب‏‌آرایی هنری دورۀ قاجار و عوامل مؤثر بر آن، چون زمینه‏‌های تاریخی و حمایت‌های درباری، به زندگی و جایگاه ادبی ‏ـ‏ هنری فتحعلی‏‌خان صبا سرایندۀ شهنشاهنامه پرداخته می‏‌شود. سپس با نگاهی به شهنشاهنامۀ پیش از وی، در باب جایگاه ادبی شهنشاهنامه به عنوان محملی برای بروز هنر نقاشی این دوره، نسخه‌های مختلف شناسایی می‏‌شوند و در پی آن، نسخه‏‌شناسی شهنشاهنامۀ کتابخانۀ ملک، به عنوان نقطۀ تمرکز این پژوهش، می‏‌آید. سرانجام در باب آثار محمدحسن افشار، نگارگر این نسخه و تحلیل ویژگی‌های کار او در این نسخه، تحقیق می‏‌شود. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Shahanshah Name-ye Fath Ali Khan-e Saba Ms. no. 5998 in Library of Malik: An Artistic Masterpiece from the Qajar Period

نویسنده [English]

  • Saeed Khoddari Naeeni
چکیده [English]

The article begins with a discussion on the skill of artistic book design in the Qajar period and speaks of the influential elements such as historical background, and supports from the Royal court, and is followed by a look into the life of the poet composer of Shahanshah Name, Fath Ali Khan-e Saba. Different manuscripts are identified, reviewing other Shahanshah Names,writtenbefore him, which are considered as enforcers for the art of painting in the Qajar period. A codicology of the Shahanshah Name Mss. preserved in the Library of Malik leads to a study on the works by Mohammad Hasan Afshar, the painter of  Shahanshah Name of Fath Ali Khan-e Saba, and finally, we come to analyze the characteristics of his work. 

- اتینگهاوزن، ریچارد، یارشاطر، احسان، 1379، اوج‌های درخشان هنر ایران، ترجمۀ روئین پاکباز و هرمز عبداللهی، تهران.
- دهخدا، علی‏‌اکبر، 1337، لغت‌نامه، زیر نظر محمد معین، تهران.
- ریاحی، محمدامین، 1376، سرچشمه‏‌های فردوسی‏‌شناسی، تهران.
- زرین‏کوب، عبدالحسین، 1368، تاریخ ایران پس از اسلام، تهران.
شهنشاهنامه، نسخۀ کتابخانۀ ملک، شمارۀ 5998.
- شهنشاهنامه، نسخۀ کتابخانۀ ملک، شمارۀ 5063.
- صبا، فتحعلی خان، دیوان ملک‌‏الشعرا فتحعلی خان صبا، به تصحیح و اهتمام محمدعلی نجاتی، تهران، 1341.
- صبا، فتحعلی خان، شهنشاهنامه، بمبئی، 1867.
- صبای کاشانی، فتحعلی خان، گلشن صبا، به اهتمام حسین کوهی کرمانی، تهران، 1308.
- صفا، ذبیح‌‏الله، 1333، حماسه‏‌سرایی در ایران، تهران.
- کریم‌‏زادۀ تبریزی، محمد‌علی، 1363، احوال و آثار نقاشان قدیم ایران، لندن.
- محک‌الشعرا، نسخۀ کتابخانۀ ملک، شمارۀ 4096.
- منزوی، احمد، 1348، فهرست نسخه‌‏های خطی فارسی، تهران.
- هدایت، رضا قلیخان، روضة‌الصفا، ج 10، قم، 1329.
- هدایت، رضا قلیخان، ریاض‌العارفین، به کوشش محمدعلی گرکانی، تهران، 1344.