1استاد دانشگاه خوارزمی، عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی
2استادیار دانشگاه آزاد اسلامی سنندج
چکیده
جلال‌‌الدین محمّد مولوی زبان و ادب اهل خراسان را آموخته بود و در میراث زبانی او کلماتی از زبان ترکی و ترکی مغولی وجود داشت. از سوی دیگر، او در سال‌های شاعری خود، در حوزه‌ای می‌زیست که زبان عامّۀ مردم آن ترکی عثمانی بود. از این رو طبیعی است که در شعر او کلماتی ترکی دیده شود؛ هم از آن کلماتی که در آثار فارسی پیش از او به کار رفته‌اند و هم از گروهی که برای نخستین بار آن‌ها را در شعر فارسی و در شعر او می‌بینیم. تأمّل در نوع کاربرد این کلمات ترکی نشان می‌دهد که آن‌ها غالباً از زبان محاورۀ اطرافیان شاعرند و به اقتضای موقعیّت و الزام فهم مخاطبان ترک‌زبان مولانا در شعر او راه یافته‌اند و هیچ نوع گرایش ذوقی آشکاری وی را به استخدام این کلمات سوق نداده است. ما در مقالۀ حاضر، مجموعۀ این کلمات و چند تعبیر و ترکیب ترکی را که در غزلیّات مولانا باز شناخته‌ایم، تعریف کرده‌ایم.
Mogholi and Ottoman Turkish words in Mawlana’s ghazals
نویسندگان [English]
Mahmoud Abedi1؛ Badriie Ghavami2
چکیده [English]
Jalal al-Din Mawlavi had learnt Khorasan’s language and literature, yet certain Turkish as well as Mogholi Turkish words are found in his language heritage. Besides, his years as a poet were spent in an area where the language of most people was Ottoman Turkish. Therefore, it is natural that Turkish words be seen in his poetry: both words used in Persian works written prior to his time and words found in Persian poetry and Mawlana’ own poems for the first time. A review of the way these Turkish words are employed indicates that they are predominantly taken from the colloquial language of the poet’s companions finding their way into his poetry in accordance with circumstances and as the comprehension of Mowlana’s Turkish speaking audience necessitated; thus no apparent personal proclivity had led him to employ such words. In the present article, we present all these words and several Turkish expressions and compound words that we have identified in Mawlana’s ghazals.
کلیدواژه‌ها [English]
Mawlavi’s ghazals, Mawlana’s language of poetry, Turkish words in Persian poetry, Mogholi and Ottoman Turkish
- سبحانی، توفیق، 1386، «دُش و قش یا قش و دش»، مجموعۀ مقالات مولاناپژوهی (دفتر اوّل)، زیر نظر غلامرضا اعوانی، تهران، مؤسّسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران، ص 101-120.
ابتدای صفحه