آیا ترجمۀ منظوم «تائیۀ کبری» از جامی است؟ (بررسی سبک‌شناسانۀ منظومه‌ای منتسب به نورالدین عبدالرحمن جامی)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و زبانهای خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر به خوانشی سبک‌­شناختی از ترجمه‌­ای منظوم از تائیۀ کبری، اثر مشهور ابن‌فارض، اختصاص دارد که به نورالدین عبدالرحمن جامی منتسب شده است. مبنای این انتساب نسخه‌ای خطی محفوظ در کتابخانۀ دانشکدۀ ادبیات دانشگاه قاهره است که توسط دکتر صادق خورشا در کتاب تائیۀ عبدالرحمن جامی، ترجمۀ تائیۀ ابن‌­فارض، به همراه مقدمه و تعلیقاتی تصحیح شده است. مقالۀ حاضر، با اقامۀ دلائل سبک‌شناختی (از جمله تحلیل ساختار عروضی و وزنی و بررسی مسائل زبانی و نحوی در مقایسۀ این متن با دیگر آثار شعریِ جامی که در این وزن سروده شده‌­اند) و نیز با توجه به برخی قرائن کتاب‌شناختی و نسخه‌­شناختی در صدد اثبات این نکته است که ترجمۀ مورد بررسی نمی‌تواند از عبدالرحمن جامی باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Does the versified translation of the Tā’iye-ye kobrā belong to Jami? (Stylistic analysis of the poem ascribed to Noor al-Din Abd al-Rahman Jami)

نویسنده [English]

  • Mohammadamir Jalali
Assistant Professor. Department of Persian Language and Literature. Faculty of Persian Literature and Foreign Languages. Allameh Tabataba'i University. Tehran. Iran.
چکیده [English]

This study presents a stylistic reading of a versified translation, attributed to Abd al-Rahman Jami, of the Tā’iye-ye Kobrā by Ebn-e Fārez (a poem with the letter ت [t] as the final element of its rhyme). The basis for this attribution is a manuscript preserved at the library of the Faculty of Letters, Cairo University, edited and annotated with an introduction by Sadeq Khorsha in the book titled Abd al-Rahman Jami’s tā’iye: a translation of Ebn-e Fārez’s Tā’iye-ye kobrā.
By propounding some stylistic explanations (including an analysis of prosodic and metrical structure, and examination, of linguistic and syntactic matters and by comparing the translation ascribed to Jami with his other poetic productions composed in the same meter) and, additionally, with regard to certain bibliographical and textological indications, the present article tries to prove that the translation is not Jami’s.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abd al-Rahman Jami
  • Ebn-e Fārez
  • Tā’iye-ye Kobrā
  • translation of the Tā’iye-ye Kobrā
  • stylistic analysis
- ابن­‌فارض، ابوحفص عمربن أبی­‌الحسن (1382ق)، دیوان ابن­‌الفارض، بیروت: دار صادر و دار بیروت.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1374)، تائیۀ عبدالرحمن جامی [،] ترجمۀ تائیۀ ابن‌فارض [؛] به انضمام شرح محمود قیصری بر تائیۀ ابن­‌فارض، مقدمه، تصحیح و تحقیق صادق خورشا، تهران: نقطه ـ دفتر نشر میراث مکتوب.
- افصح‌­زاد، اعلاخان (1378)، نقد و بررسی آثار و شرح احوال جامی، با همکاری انستیتو شرق­‌شناسی و میراث خطّی، زیر نظر دفتر نشر میراث مکتوب، تهران: مرکز مطالعات ایرانی ـ دفتر نشر میراث مکتوب.
- جامی، نورالدین عبدالرحمن­‌بن احمد (1378 الف)، دیوان جامی، ج اول: فاتحة الشّباب، مقدمه و تصحیح: اعلاخان افصح‌­زاد. با همکاری انستیتو شرق‌­شناسی و میراث خطّی، زیر نظر دفتر نشر میراث مکتوب، تهران: مرکز مطالعات ایرانی ـ دفتر نشر میراث مکتوب.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1378 ب)، بهارستان و رسائل جامی (مشتمل بر رساله‌های: موسیقی، عروض، قافیه، چهل حدیث، نائیه، لوامع، شرح تائیه، لوایح و سررشته)، مقدمه و تصحیح: اعلاخان افصح­‌زاد، محمدجان عمراُف، ابوبکر ظهیرالدین، با همکاری انستیتو شرق­‌شناسی و میراث خطّی، زیر نظر دفتر نشر میراث مکتوب، تهران: مرکز مطالعات ایرانی ـ دفتر نشر میراث مکتوب.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1341)، دیوان کامل جامی، تهران: پیروز.
- جلالی، محمدامیر (1396)، نگاهی توصیفی ـ تحلیلی به عروض و قافیۀ شعر پارسی، تهران: علمی.
- خورشا، صادق. پیش‌گفتار ← ابن‌فارض (1374).
- درایتی، مصطفی (1389)، فهرست‌­وارۀ دستنوشت­‌های ایران (دنا)، 12ج، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- سپهسالار، فریدون‌­بن احمد (1385)، رسالۀ سپهسالار در مناقب حضرت خداوندگار، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمّد افشین‌­وفایی. تهران: سخن.
- سعدی، مصلح بن عبدالله (1383)، کلیات سعدی، بر اساس تصحیح و طبع محمدعلی فروغی و مقابله با دو نسخۀ معتبر دیگر، تصحیح، مقدمه، تعلیقات و فهارس به کوشش بهاءالدین خرّمشاهی، چ چهارم، تهران: دوستان.
- شمیسا، سیروس (1372)، کلیات سبک‌­شناسی، تهران: فردوس.
- عراقی همدانی، فخرالدّین (1372)، مجموعه آثار فخرالدّین عراقی، به تصحیح و توضیح نسرین محتشم (خزاعی)، تهران: زوّار.
- فتوحی، محمود (1392)، سبک­‌شناسی: نظریه‌­ها، رویکردها و روش‌­ها، چ دوم، تهران: سخن.
- مایل هروی، نجیب (1377)، جامی، تهران: طرح نو.