ملاحظاتی دربارۀ تحفۀ الملوک و تصحیح مجدّد آن

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استاد دانشگاه خوارزمی؛ عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی

چکیده

تحفة الملوک، از علی بن ابی‌حفص بن فقیه محمود اصفهانی، رساله‌ای در آداب ملوک است که در قرن ششم یا اوایل قرن هفتم تألیف شده است. این رساله در سال 1382ش، با تصحیح علی‌اکبر احمدی دارانی، به طبع رسیده است. در این مقاله، ما به بعضی از وجوه اهمیّت این کتاب، از جمله اشتمال آن بر بعضی ابیات رودکی و ابوشکور بلخی اشاره کرده‌ایم و برخی عبارات و ابیاتی که مفاد آنها را می‌توان پیشینه‌ای برای سخنانی از سعدی در گلستان و بوستان دانست، نشان داده‌ایم و آن‌گاه نمونه‌هایی از سهوهایی را که در تصحیح این متن پیش آمده است، یادآوری کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Observations concerning the Tohfat al-Moluk and its second edition

نویسنده [English]

  • Mahmood Abedi
چکیده [English]

Tohfat al-Moluk (The Gift for Sovereigns) by Ali b. Abi Hafs b. Faqih Mahmood of Esfahan, is a treatise on the conduct of the kings, which was written in the 6th or early 7th A.H. /12th or 13th century. This treatise,
re-edited by Ali Akbar Ahmadi Dārāni, was published in 1382 Sh./2003.
In the present article, we have addressed some of the important aspects of this book, including its coverage of several verses of Rudaki and Abu Shakur-e Balkhi, and have shown some of the sentences and verses whose content can be regarded as the background for some of Sa’di’s words in The Golestan and Bustan.
Then, we have pointed out instances of errors that have occurred in the editing of the text of The Tohfat al-Moluk.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tohfat al-Moluk
  • Rudaki
  • Abu Shakur of Balkh
  • Sa’di’s Golestan
  • Sa’di’s Bustan
  • editing of the text
- ابن‌الماوردی، ابوالحسن علی بن محمّد (1434ق/2013م)، أدبُ الدّنیا و الدّین، تشرّف بخدمته و العنایة به الجنّة العلمیّة بمرکز دار المنهاج للدّراسات و التّحقیق العلمی، بیروت: دار المنهاج.
- ابن‌المقفّع، عبدالله (1420ق/1999م)، الأدب الصَّغیر و الأدب الکبیر، تحقیق و دراسة د. إنعام فوّاک، بیروت: دار الکتاب العربی، الطبعة الثالثة.
- ابومنصور بن عبدالرزاق طوسی (1362)، «مقدّمۀ قدیم شاهنامه»، به تصحیح علّامه محمّد قزوینی، هزارۀ فردوسی، تهران: دنیای کتاب.
- احمدی دارانی، علی‌اکبر (1382)، مقدّمه و یادداشت‌ها بر تحفة الملوک علی بن ابی‌حفص اصفهانی.
- اسدی طوسی، ابونصر علی بن احمد (1354)، گرشاسب‌نامه، به اهتمام حبیب یغمایی، تهران: انتشارات طهوری، چاپ دوم.
الثعالبی، ابومنصور عبدالملک بن محمّد (1965م)، ثِمارُ القُلوب فِی المُضاف و المَنسوب، القاهرة: دار المعارف.
- خیّام نیشابوری، حکیم عمر (1372)، رباعیات، با مقدّمه و حواشی به اهتمام محمّدعلی فروغی و قاسم غنی، تهران: کتاب فرزان.
- دهخدا، علی‌اکبر (1363)، امثال و حکم، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ ششم.
- ـــــــــــــــــــــــــ (1377)، لغت‌نامه، زیر نظر محمّد معین و سیّدجعفر شهیدی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم از دورۀ جدید.
- سعدالدّین وراوینی (1376)، مرزبان‏نامه، به کوشش محمّد روشن، تهران: انتشارات اساطیر، چاپ سوم.
- سعدی شیرازی، مصلح‌الدّین (1381)، بوستان، به‌ تصحیح‌ و توضیح‌ غلامحسین‌ یوسفی، تهران: انتشارات‌ خوارزمی، چاپ‌ هفتم.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1356)، کلّیات‌ سعدی، به‌ اهتمام‌ محمّدعلی‌ فروغی، تهران: انتشارات‌ امیرکبیر، چاپ‌ دوم.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1377)، گلستان، به تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران: انتشارات خوارزمی، چاپ پنجم.
- سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم (1354)، دیوان، به اهتمام سیّدمحمّدتقی مدرّس رضوی، تهران: انتشارات سنایی. 
- شمسی عراقی (1344ق)، یوسف و زلیخا، بمبئی: مطبعۀ مظفّری، [چاپ افست: شیراز: کتابفروشی معرفت]
- صادقی، علی‌اشرف (1384)، «تدقیقی در تحفة الملوک»، مجلۀ نشر دانش، سال 21، شمارۀ 3: 52-63.
- طبری، ابوجعفر محمّد (1356)، جامِعُ البَیان عَن تَأویلِ آیِ القُرآن [تفسیرُ الطَّبَری]، ترجمۀ جمعی از علمای ماوراءالنَّهر [مشهور به: ترجمۀ تفسیر طبری]، به تصحیح حبیب یغمایی، تهران: انتشارات توس، چاپ دوم.
- ظهیری سمرقندی، محمّد بن علی (1381)، سندبادنامه، مقدّمه، تصحیح و تحقیق محمدباقر کمال‌الدینی، تهران: انتشارات میراث مکتوب.
- علی بن ابی‌حفص اصفهانی (1317)، تحفة الملوک، به اهتمام سیّدحسن تقی‌زاده، طهران: چاپخانۀ مجلس.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1382)، تحفة الملوک، به تصحیح علی‌اکبر احمدی دارانی، تهران: انتشارات میراث مکتوب.
- علیّ بن ابی‌طالب (1368)، نهج‌البلاغة، ما أختارَهُ الشَّریف ابوالحسن محمّد الرَّضی، با ترجمۀ سیّدجعفر شهیدی، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب فرهنگی.
- عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر (1380)، قابوسنامه، به تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ یازدهم.
- عین‌القضات همدانی، ابوالمعانی عبداللّه بن ابوبکر (1377)، نامه‌ها، به اهتمام علینقی منزوی و عفیف عسیران، تهران: انتشارات اساطیر، چاپ سوم.
- غزالی، محمّد بن محمّد (1389)، احیاء علوم‌الدین، ترجمۀ مؤیّدالدّین محمّد خوارزمی، به کوشش حسین خدیوجم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ هفتم.
- فخرالدّین اسعد گرگانی (1377)، ویس و رامین، به تصحیح محمّد روشن، تهران: انتشارات صدای معاصر.
- قزوینی، محمّد (1353)، نامه‌‏هاى قزوینى به تقى‌‏زاده، به کوشش ایرج افشار، تهران: سازمان چاپ و انتشارات جاویدان.
- قلانسی، ابوبکر (1385)، ارشاد، به تصحیح عارف نوشاهی، تهران: انتشارات میراث مکتوب.
- لازار، ژیلبر (1362)، اشعار پراکندۀ قدیمی‌ترین شعرای فارسی زبان، تهران: انجمن ایران‌شناسی فرانسه.
- مستملی بخاری، ابوابراهیم اسماعیل بن محمّد (1390)، شرح التَّعرُّف لِمذهبِ التَّصوُّف، به تصحیح محمّد روشن، تهران: انتشارات اساطیر، چاپ سوم.
- مولوی، جلال‌الدّین‌ محمّد (1373)، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد ألین نیکلسن، به اهتمام نصراللّه پورجوادی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- میدانی نیشابوری، ابوالفضل احمد بن محمّد (1408ق/1988م)، مَجمَعُ الأمثال، قدّم له و علّق علیه نعیم حسین زرزور، بیروت: دار الکتب العلمیه.
- مینوی، مجتبی (1380): مقدّمه بر کلیله و دمنه ← نصراللّه منشی.
- نصراللّه منشی، ابوالمعالی (1380)، کلیله و دمنه، به تصحیح مجتبی مینوی، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ بیستم.
- نظام‌الدّین یحیی بن صاعد (1394)، حدائق السّیَر، زیر نظر محمّد پارسانسب، تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- نظامی ‌گنجه‌ای، الیاس بن یوسف (1333)، خسرو و شیرین، با تصحیح‌ و حواشی حسن‌ وحید دستگردی، تهران: کتابخانۀ ابن سینا، چاپ سوم.
- یوسفی، غلامحسین(1381)، تعلیقات بر بوستان سعدی شیرازی.
- ـــــــــــــــــــــــــــــ (1377)، تعلیقات بر گلستان سعدی شیرازی.