«گرشاه‌نامه»: تلفیق شاهنامه و گرشاسب‌نامه در برخی از دست‌نویس‌ها با توجه به توالی داستانی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشجو دکتری زبان وادبیات فارسی گرایش حماسی دانشگاه اصفهان

چکیده

شاهنامه را می‌توان به این اعتبار که شامل شرح اتفاقات از آغاز خلقت در جهان ایرانی تا پایان کار ساسانیان است، جامع‌ترین حماسۀ منظومِ ملّی ـ تاریخی ایران دانست. اگر مبنای تاریخ‌نگاری ما شاهنامه باشد، داستان گرشاسب‌نامه مربوط به دوره‌ای تقریباً هزارساله است که از آوارگی جمشید و به‌تخت‌نشستن ضحّاک آغاز و تا پایان‌ کار ضحّاک و کمی‌ بعد از شاهنشاهی فریدون ادامه پیدا می‌کند و نزدیک به پانصد بیت از شاهنامه شرح وقایع این دوره را شامل می‌شود.
وزن مشترک و به‌هم‌تنیدگی موضوعی شاهنامه و گرشاسب‌نامه باعث شده‌است که در بعضی دست‌نویس‌های شاهنامه، این دو منظومه اثری واحد در نظر گرفته‌ شوند و داستان‌های مربوط به گرشاسب‌نامه در خلال داستان‌های شاهنامه و بر اساس توالی صحیح وقایع داستانی، کتابت گردد. مقالۀ حاضر به بررسی این موضوع می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

“Garshāhnāmeh”: The incorporation of Garshāsbnāmeh’s couplets into afew of the Shāhnāmeh’s MSS in accordance with the sequence of the tale

نویسنده [English]

  • Ali Asghar Ebrahimi Vinicheh
PhD student of Persian literature in Isfahan university
چکیده [English]

Because the Shāhnāmeh includes the accounts of the happenings in Greater Iran from the beginning of creation all through to the end of the Sāsānid reign, it can be regarded as Iran’s most comprehensive national-historical epic poem. If the Shāhnāmeh is to be the basis of our historiography, then the story of the Garshāsbnāmeh is related to a nearly one thousand-year-period beginning with Jamshid’s wanderings and Zahhāk’s accession to the throne and continuing to the end of his rule and Freydūn’s reign shortly after. Therefore, it includes almost five hundred verses taken from the Shāhnāmeh that cover the events of that period.
The identical meter of both poems and the topical interrelatedness of the two have led to the assumption that they are one and the same work. As a result, certain accounts from the Garshāsbnāmeh have been interpolated and copied in the Shāhnāmeh in the correct order of the events.
The present article addresses this issue.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shāhnāmeh
  • Garshāsbnāmeh
  • Ferdowsi
  • Asadi of Tūs
  • conflation
ـ اسدی طوسی، ابومنصور علی بن احمد (1390). لغت فرس. تصحیح عباس اقبال آشتیانی. تهران:اساطیر.
ـ ـــــــــــــ (1394). گرشاسب‌نامه (چاپ عکسی). محمود امیدسالار و نادر مطلبی کاشانی. تهران: سخن.
ـ ـــــــــــــ (1396). گرشاسب‌نامه. تصحیح حبیب یغمایی. تهران: دنیای کتاب.
ـ ـــــــــــ . گرشاسب‌نامه. نسخۀ شمارۀ Or.12985 کتابخانۀ بریتانیا، تاریخ 981ق، کاتب: عمادالحسنی.
ـ ـــــــــــ . گرشاسب‌نامه، نسخۀ شمارۀ 1536 مدرسه سپهسالار، کتابت:860ق.
ـ امیدسالار، محمود (1394). «گرشاسب‌نامه و قاعدۀ حذف نسخۀ رونویسی‌شده». گزارش میراث، دورۀ‌دوم، سال نهم، شمارۀ پنجم و ششم (پیاپی: 72-73): 16-31.
ـ توکل‌بیگ منشی. تاریخ دلگشای شمشیرخانی. نسخۀ شمارۀ Ms. W.597 موزۀ والترز (مریلند آمریکا). کتابت: قرن 13هجری.
ـ شاپوران، علی (1396). «جستجویی در برخی نسخه‌ها و کاتبان شاهنامه»، در: سرو رشید (یادنامۀ غلامرضا رشید یاسمی). کرمانشاه: دیباچه.
ـ فرامرزنامۀ بزرگ (1394). تصحیح ماریولین فان زوتفن و ابوالفضل خطیبی. تهران: سخن.
ـ فردوسی، ابوالقاسم. شاهنامه. نسخۀ شمارۀ Or.4906 کتابخانه بریتانیا.
ـ ـــــــــــــ . شاهنامه. نسخۀ شمارۀ MS 344 کتابخانۀ بادلیان (لندن)، کتابت: 1010ق.
ـ ـــــــــــــ . شاهنامه. نسخۀ شمارۀ 2113 کتابخانۀ ملی فرانسه، کتابت: اول ماه رجب 974ق، کاتب: امیرالکتاب شیرازی.
ـ ـــــــــــــ (1389). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی‌مطلق، جلد اول. تهران:مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
ـ ـــــــــــــ (1829م). شاهنامه. به‌کوشش ترنر ماکان، جلد اول. هند:مطبعۀ پیرس.
ـ مرزبان فارسی، رفیع‌الدین (1399). فرامرزنامه کوچک. تصحیح ابوالفضل خطیبی و رضا غفوری. تهران:بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
ـ هدایت، رضاقلی‌خان (1381). مجمع ‌الفصحاء. به کوشش مظاهر مصفّا، جلد اول. تهران: امیرکبیر.
ـ علی بن احمد (1379). اختیارات شاهنامه. تصحیح مصطفی جیحونی و محمد فشارکی. مشهد: آستان قدس رضوی.
- Rieu, Charles Pierre Henri (1895). Catalogue of the Persian manuscripts in the British museum, London.