اربعین‌نگاری صوفیان : بررسی و تصحیح اربعینات منظوم از قطب محیی کوشکُناری

نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

چکیده

اربعین‌نویسی از سنّت‌های کهن حدیث‌نگاری است که به دلیل اجر معنوی و ترویج آموزه‌های دینی از دیرباز میان دانشوران عالم اسلام شایع بوده است. صوفیان نیز که آداب و عقاید خود را به کتاب و سنّت مستند می‌کردند، همواره به این نوع از حدیث‌نگاری توّجه داشته‌اند. مقالۀ حاضر، پس از بررسی اجمالی سیراربعین‌نگاشته‌های صوفیانه تا سدۀ نهم هجری، به مجموعۀ سه اربعینِ پیوستۀ مرسل (موسوم به اربعینات)، همراه با ترجمۀ منظوم آنها از قطب‌الدین محمّد بن محیی، می‌پردازد که توسّط یکی از مریدان و در زمان حیات قطب محیی کتابت شده است. پس از بیان اهمیّت اربعینات و پیوند آن با دیگر اثر قطب محیی، یعنی مکاتیب، متن مصحَّح اربعینات براساس تنها نسخۀ در دسترسِ آن ارائه، و احادیث به منابعشان (صحیحین) مستند شده‌است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sufi Arba’in-negāri (compiling 40 traditions): Examination and correction of the Arba’iniyāt composed by Qotb al-Din Mohyi of Kūshkenār

نویسنده [English]

  • ٍEhsan Pourabrisham
Assistant Professor of Persian Language and Literature, Shahid Chamran University Of Ahvaz. Ahvaz. Iran.
چکیده [English]

Because recording Arba’in, an old practice in the compiling of traditions, is believed to yield spiritual rewards and promulgate religious teachings, it has been widely practiced among the scholars throughout the Muslim world. Sufis, who substantiated their views by quoting from the Qor’an and Sonna, paid great attention to this kind of recording traditions (Hadith negāri).
The present article first examines the development of writing Sufi Arba’ins up until the 9th H/15th  century, and then attends to the three Arba’ins (called Arba’iniyāt) compiled together and with no mention of their relaters along with a versified translation by Qotb al-Din Mohammad b. Mohyi , this all scribed by of one of his disciples during his lifetime. After stating the importance of the Arba’iniyāt and its connection with Qot al-Din’s other work, Makātiib, we present the amended text of the Arba’iniyāt based on its sole manuscript, and then document the traditions (ahadis) by citing their original sources, Sahihayn (the two principal Hadith compilations).

کلیدواژه‌ها [English]

  • recording arba’ins
  • Sufi literature
  • versified translation
  • Qotb-e Mohyi
  • Makātiib
  • Sahihayn

مراجع

ـ آقابزرگ طهرانی، محمّدمحسن (1403ق). الذریعة الی تصانیف الشیعة. بیروت: دار الاضواء.
ـ ابن‌أبی‌جمهور، محمّد بن زین‌الدین (1405ق). عوالی اللئالی. قم: سید الشهداء(ع).
ـ ابن‌جوزی، ابوالفرج (1368). تلبیس ابلیس. ترجمۀ علیرضا ذکاوتی قراگزلو. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ـ ابن‌حجر العسقلانی، شهاب‌الدین أبی‌الفضل احمد بن علی (1407ق). لسان المیزان. بیروت: دار الفکر.
ـ احمدزاده، سید مصطفی (1389). «سیری در فقه الحدیث حدیث اربعین». علوم حدیث، س15، ش3 (پیاپی: 57): 149-173.
ـ بایرام، میکاییل (1396). اوحدالدین کرمانی و حرکت اوحدیه. ترجمۀ منصوره حسینی و داود وفایی. تهران: مرکز.
ـ جامی، نورالدین عبدالرحمن (1379). بهارستان و رسائل جامی. با مقدمه و تصحیح اعلاخان افصح‌زاد، محمّدجان عمراف، ابوبکر ظهورالدین. تهران: میراث مکتوب.
ـ جعفری، محمّدعیسی (1388). «بررسی روایات نبوی ناظر به نقد صوفیه». هفت‌آسمان، س11، ش44: 115-136.
ـ ـــــــــــــ (1389). «بررسی نقد صوفیه در زبان ائمه». هفت‌آسمان، س12، ش48:
27-50.
ـ حاجی‌خلیفه، مصطفی بن عبدالله (بی‌تا). کشف الظنون. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ـ دانشگر، مریم (1391). «یافته‌هایی پیرامون زندگی عبدالله قطب محیی و موقعیت جغرافیایی اخوان‌آباد». پژوهش‌های علوم تاریخی، دورۀ 4، شمارۀ 1 (پیاپی: 5): 95-110.
ـ ـــــــــــــ (1395). مقدمه ← قطب بن محیی.
ـ درایتی، مصطفی (1393). فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فنخا). تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی.
ـ زرین‌کوب، عبدالحسین (1380). دنبالۀ جستجو در تصوف. تهران: امیرکبیر.
ـ شاه داعی شیرازی، سید نظام‌الدین محمود (1340). شانزده رساله از شاه داعی شیرازی. به‌کوشش محمّد دبیرسیاقی. تهران: علمی.
ـ شمس تبریزی، شمس‌الدین محمد (1385). مقالات شمس تبریزی. تصحیح و تعلیق محمّدعلی موحد. تهران: خوارزمی.
ـ عثمان یحیی و احمد محمد الطیب (2001). مؤلفات ابن‌عربی، تاریخها و تصنیفها. مصر: الهیئة المصریة العامة للکتاب‏.
ـ عجلونی، اسماعیل بن محمد (1351ق). کشف الخفا و مزیل الالباس عمّا یشتهر من الاحادیث علی السُن النّاس. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ـ عظیمی، حبیب‌الله (1379). فهرست نسخ خطی کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران (ج16). تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران.
ـ غلامی مقدّم، براتعلی و نادر علیزاده و علی علیزاده (1389). فهرست نسخه‌های خطّی اهدایی حضرت آیت‌الله العظمی سیّد علی خامنه‌ای، ج2 (اخبار 1). زیر نظر سیّد محمّدرضا فاضل هاشمی و ابوالفضل حافظیان. مشهد: سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.
ـ قزوینی، محمد (1339). «رسائل قطب بن محیی». یغما، س13، ش5 (پیاپی: 145):
225-235.
ـ قطب بن محیی (1384). مکاتیب عبدالله قطب. قم: قائم آل محمد(ص).
ـ ـــــــــــــ (1395). مکاتیب. با مقدمه، تصحیح و تعلیقات مریم دانشگر. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
ـ کحاله، عمر رضا (بی‌تا). معجم المؤلفین تراجم مصنفی الکتب العربیة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ـ مجدالدین بغدادی، ابوسعید شرف بن مؤید (1368). تحفة البررة فی المسائل العشرة، ترجمۀ محمّدباقر ساعدی خراسانی. به اهتمام حسین حیدرخانی مشتاقعلی. تهران: مروی.
ـ مجلسی، محمّدباقر (1403ق). بحار الانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ـ محمّد ریاض (1370). احوال و آثار میر سیّد علی همدانی. اسلام‌آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
ـ میبدی، ابوالفضل رشیدالدین (1371). کشف الاسرار و عدة الابرار. به‌اهتمام علی‌اصغر حکمت. تهران: امیرکبیر.
ـ النووی، یحیی بن شرف (1406ق). الاربعین النوویة. تحقیق مصطفی البغا و محی‌الدین مستو. بیروت: دار ابن کثیر.
ـ وثوقی، محمّدباقر (1380). «مکاتیب قطب بن محیی کوشکناری لاری و تأثیر آن در تأسیس شهر قطب‌آباد». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش 44 و 45: 130-138.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار