منشور اذن دریافت نذورات و هدایای آستان قدس به قلم سیمی نیشابوری (نگاشتۀ 845ق)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

حاکمان مشهد، از عهد شاهرخ تیموری به بعد، سازوکار منظّمی برای ادارۀ مجموعۀ آستان رضوی ایجاد کردند که این را، جز از وقف‌نامۀ مفصّل مسجد گوهرشاد، از اسناد دیگری که هر از چندی یافت می‌شود، می‌توان برداشت کرد. در یک مجموعۀ خطی ارزنده و بررسی‌نشده، که پیش‌تر متعلّق به کتابخانۀ استاد همایی بوده، رونوشتی از یک منشور اذن دریافت نذورات و هدایا برای آستان قدس، به‌قلم سیمی نیشابوری، منشی و خوشنویس برجستۀ سدۀ نهم، وجود دارد که در این مقاله بررسی و بازخوانی می‌شود. در این سند یکی از حاکمان تیموری، به فردی موسوم به «سیّد احمد بن سیّد هندو بن سیّد حسام‌الدین الحسینی المشهدی» اجازه می‌دهد که با سفر به مناطق مختلف، هدایا و نذورات افرادی که را نمی‌توانند شخصاً در حرم رضوی حاضر شوند دریافت و به آستان امام منتقل نماید. این سند، از منابع کهن متعلّق به یکی از ادوار مهمّ توسعۀ شهر مشهد و حرم رضوی، یعنی نیمۀ نخست سدۀ نهم هجری است که در آن به شهر مشهد و آستان قدس به‌طور خاص توجّه نشان داده شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A decree authorizing the collection of nozūrāt (offerings) and gifts donated to the Āstān-e Qods, Written by simi of Nishapur (scribed in 845 H/1466 CE)

نویسنده [English]

  • Javad bashary
Persian Language & Literature, Literatire Faculty, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

From the time of the Timurid Shahrukh’s reign on, governors of Mashhad set up a well-organized apparatus for managing the Astān-e Razavi Complex (Imam Reza’s Shrine in Mashhad); this is understood not only from the detailed endowment deed of the Goharshad Mosque but also from other documents discovered from time to time.
In a valuable uninvestigated manuscripts collection that formerly belonged to the Ostad Homā’i’s library, there is a copy of an edict authorizing the collection of offerings and presents donated to Āstān-e Qods, written by Simi of Nishapur, a notable 9th H./15th-century secretary and calligrapher; this being reviewed and examined in the present article.
The document informs us that one of the Timurid governors empowered an individual known as Sayyed Ahmad b. Hindu b. Sayyed Hosām al-Din al-Hosayni al-Mashhadi to travel to various places and receive oblational gifts and offerings from those unable to go to Imam Reza’s mausoleum in person, and then transfer them to the Astan-e Qods. This document is an old source associated with one of the significant periods of the expansion of Mashhad and the Razavi Shrine, that is, the first part of the 9th/15th century, therein particular attention has been directed to the city of Mashhad and the Astan-e Qods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Astan-e Qods-e Razavi
  • Timurids
  • Simi of Nishapur
  • Jalal Homā’i

مراجع

ـ اوحدی بلیانی، تقی‌الدین محمّد حسینی دَقّاقی اصفهانی (1389). عرفات العاشقین و عرصات العارفین (ج2). تصحیح ذبیح‌الله صاحبکاری و آمنه فخر احمد. با نظارت علمی محمّد قهرمان. تهران: میراث مکتوب ـ کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
ـ بیانی، مهدی (1345). احوال و آثار خوش‌نویسان (ج1). تهران: دانشگاه تهران.
ـ توسّلی، وحید (1397). مکتب هرات؛ تحلیلی بر آرایه‌ها و تزیینات مصاحف قرآنی (براساس گنجینۀ قرآنی آستان قدس رضوی). مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
ـ جُنگ تاریخی همایی (سدۀ دهم هجری). دستنویس کتابخانۀ ملی. شمارۀ 20004.
ـ چاهیان بروجنی، علی‌اصغر، و محمّدعلی چلونگر (1399). «بررسی جایگاه نقابت مشهد در عصر تیموری». فصلنامۀ علمی‌فرهنگی رضوی، س8، ش4 (پیاپی32): 85- 119.
ـ حائری، عبدالحسین (1348). فهرست کتابخانۀ مجلس شورای ملّی (ج 10-3). تهران: کتابخانۀ مجلس،
ـ حافظ‌ابرو (1370). جغرافیای تاریخی خراسان. تصحیح غلام‌رضا ورهرام. تهران: اطّلاعات.
ـ ــــــــــــ (1380). زبدة التواریخ (4ج). مقدّمه، تصحیح و تعلیقات سیّد کمال حاج‌سیّدجوادی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ ــــــــــــ (1399). جغرافیای حافظ ابرو، بخش خراسان (2ج). مقدّمه و تصحیح سیّد علی آل‌داود. تهران: انتشارات دکتر محمود افشار، با همکاری انتشارات سخن.
ـ حسینی، سیّد محسن (1399). مسجد گوهرشاد در آینۀ هنر. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
ـ خواندامیر (1380). تاریخ حبیب السیر (4ج). زیر نظر [محمّد] دبیرسیاقی. تهران: خیّام.
ـ خورشیدی، هادی (1396). کاشی‌کاری در حرم مطهّر رضوی. مشهد: به‌نشر (انتشارات آستان قدس رضوی).
ـ دانش‌پژوه، محمّدتقی، و بهاءالدین علمی انواری (1359). فهرست کتب خطّی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی شمارۀ2 (سنای سابق) (ج2). تهران: کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
ـ دولتشاه سمرقندی (1385). تذکرة الشعراء. مقدّمه، تصحیح و توضیح فاطمه علاقه. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ـ روملو، حسن‌بیگ (1384). احسن التواریخ (3ج). تصحیح و تحشیۀ عبدالحسین نوایی. تهران: اساطیر.
ـ زمچی اسفزاری، معین‌الدین محمّد (1338). روضات الجنّات فی اوصاف مدینة هرات (2ج). با تصحیح و حواشی و تعلیقات سیّد محمدّکاظم امام. تهران: دانشگاه تهران.
ـ سمرقندی، کمال‌الدین عبدالرزّاق (1383). مطلع سعدین و مجمع بحرین (ج2-1؛ و ج2-2). به‌اهتمام عبدالحسین نوایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ـ سیّدی، مهدی (1378). تاریخ شهر مشهد. تهران: جامی، با همکاری شهرداری مشهد.
ـ ــــــــــــ (1382). سیمای تاریخی ـ فرهنگی شهر مشهد (پیشینۀ تاریخی، مراحل توسعۀ شهر، مقابر، زیارتگاه‌ها، مدارس، واقفان بزرگ و بناهای تاریخی). با همکاری اشرف‌السادات میرکمالی. تهران: آوام، با همکاری معاونت فرهنگی‌اجتماعی شهرداری مشهد.
ـ سیّدی، مهدی، و دیگران (1386). مسجد و موقوفات گوهرشاد. قم: کومه، به‌سفارش اداره کلّ اوقاف و امور خیریۀ استان خراسان رضوی.
ـ صحراگرد، مهدی (1392). شاهکارهای هنری در آستان قدس رضوی، کتیه‌های مسجد گوهرشاد. مشهد: مؤسّسۀ آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی.
ـ ـــــــــــــ (1395). شاهکارهای هنری در آستان قدس رضوی، کتیه‌های صحن عتیق. مشهد: مؤسّسۀ آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی.
ـ صفری آق‌قلعه، علی (1389). «احوال و آثار سیمی نیشابوری و مهر کتابخانۀ شاهرخ تیموری». گزارش میراث، دورۀ2، س5، ش41 (پیاپی): 13-18.
ـ صمدی، سیّد حبیب‌الله (بی‌تا). راهنمای موزۀ آستان قدس رضوی. مشهد: آستان قدس رضوی.
ـ عطاردی، عزیزالله (1371). تاریخ آستان قدس رضوی (2ج). تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ـ عطارد.
ـ غفّاری کاشانی، قاضی احمد بن محمّد (1404ق). تاریخ نگارستان. به‌تصحیح و مقدّمه و تذییل مرتضی مدرّس گیلانی. تهران: کتابفروشی حافظ.
ـ فخری هروی (1398). لطایف‌نامه؛ ترجمۀ مجالس النفائس امیرعلی‌شیر نوائی. تصحیح و تحقیق هادی بیدکی. تهران: انتشارات دکتر محمود افشار، با همکاری انتشارات سخن.
ـ فصیح خوافی (1386). مجمل فصیحی (3ج). مقدّمه، تصحیح و تحقیق سیّد محسن ناجی نصرآبادی. تهران: اساطیر.
ـ قاضی احمد قمی (1359). گلستان هنر (چاپ دوم). به‌تصحیح و اهتمام احمد سهیلی خوانساری. تهران: کتابخانۀ منوچهری.
ـ کاتبی ترشیزی (1397). دیوان. تحقیق علی حیدری یساولی. سلسلۀ «میراث ادیبان شیعه». زیر نظر علی فاضلی. دفتر دوم. قم: انتشارات روز دهم، با همکاری مؤسّسۀ فرهنگی و هنری مکتب قرآن.
ـ کاوسی، ولی‌الله (1389). تیغ و تنبور؛ هنر دورۀ تیموریان به‌روایت متون. تهران: مؤسّسۀ تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن».
ـ لطف‌الله نیشابوری (1390). دیوان (چاپ عکسی از روی دستنویس شمارۀ 2321 کتابخانۀ ملّی). به‌کوشش رسول جعفریان. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- مایل هروی، نجیب (1372). کتاب‌آرایی در تمدّن اسلامی. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
ـ میرخوند، محمّد بن خاوندشاه بلخی (1373). روضة الصفا (6ج در 2مجلّد). تهذیب و تلخیص عبّاس زریاب. تهران: علمی.
ـ نوشاهی، عارف (1381). مقالات عارف در زمینۀ ادبیات فارسی و نسخه‌شناسی (سی و سه گفتار). تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار