نقدی بر تصحیح و تحقیق یک متن تاریخ‌نگارانه (روایت ولادیمیر ایوانف و سهیل زکّار از رسالۀ «استتار الامام»)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)

چکیده

مطالعات مرتبط با تاریخ اسماعیلیان به‌ویژه در زمینۀ شناسایی، تصحیح، ترجمه­ و معرفی نسخِ خطی، از جمله فعالیت­­‌هایی است که نمونۀ منحصر‌به‌فرد آن را می­‌توان در آثار ولادیمیر ایوانف مشاهده نمود. ایوانف در مطالعات خود توانست فهرست جامعی از متون اصیل شاخه‌­های مختلف اسماعیلیه را منتشر کند و به تصحیح، ترجمه و تحقیق پیرامون برخی از آن­ها نیز بپردازد. موضوع مورد بررسی در این نوشتار، نقد یکی از آثار تصحیح‌­شده توسط این شرق­‌شناس روسی در سال 1936م است که سهیل زَکّار نیز بعدها در سال 2007م بر اساس نسخه‌­ای دیگر به روایت متن آن پرداخته است: رسالۀ استتار الامام و تفرق الدعاة فی الجزائر لطلبه. این مقاله با اتکا بر سومین نسخۀ خطی موجود از این رساله، به نقد و بررسی تحقیق و تصحیح ولادیمیر ایوانف و سهیل زکّار از متن این رسالۀ اسماعیلی می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A critical study of the correction of and research about a historiographical text (An account by Vladimir Ivanov and Suhail Zakkār of the treatise Estetār al-Imam)

نویسنده [English]

  • Ali Babaei Siab
History Department of Imam Khomeini International University
چکیده [English]

The studies related to Isma’ili’s history, especially in identifying, correcting, translating, and introducing manuscripts, are among the endeavors the unique example of which can be observed in Vladimir Ivanov’s works. In his studies, Ivanov managed to publish a comprehensive catalogue of the authentic texts about various Isma’ili sects and set to edit, translate, and investigate some of them.
This article attempts to critically analyze one of the works corrected by this Russian Orientalist in 1936. Suhail Zakkār also produced in 2007 a second version of the treatise based on a different manuscript. The treatise is entitled Estetār al-Imam wa tafarroq ol-do’āt fi al-jazāyer le-talabehi (The hiding of the Imam and the dispatching of proselytizers to various assigned lands in search of him).
On the basis of the third existing manuscript of this Isma’ili treatise, the present study addresses Vladimir Ivanov’s editorial research about it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Estetār al-Imam
  • Isma’ilis: manuscript
  • Vladimir Ivano
  • Suhail Zakkār

مراجع

ـ ابن‌درید، محمد بن حسن (1987م). جمهرة اللغة. بیروت: دار العلم للملایین.
ـ ابن‌سیده، علی بن اسماعیل (1421ق). المحکم و المحیط الأعظم. بیروت: دار الکتب العلمیة ـ منشورات محمدعلی بیضون.
ـ ابن‌مراد، ابراهیم (1384ش). المصطلح الأعجمی فی کتب الطب و الصیدلۀ العربیۀ. تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران ـ مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل.
ـ ابن‌منظور، محمد بن مکرم (بی­تا). لسان العرب. بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
ـ أبوالفداء، اسماعیل بن علی (بی­­تا). تاریخ أبی الفداء المسمی المختصر فی أخبار البشر. تحقیق محمد دیوب. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ـ ایوانف، ولادیمیر الکسیویچ (1939م). مذاکرات فی حرکة المهدی الفاطمی (استتار الامام و سیرة الحاجب). قاهره: مطبعة العلمی الفرنسی للآثار الشرقیة.
ـ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن (1403ق). الذریعة إلی تصانیف الشیعة. بیروت: دار الأضواء.
ـ بابائی سیاب، علی (1398ش). «تاریخ­گذاری یک رخداد: پیدایش شهر سلمیه در منابع اسماعیلی و غیراسماعیلی». تاریخ اسلام و ایران، ش41: 9-25.
ـ ـــــــــــــ (1398ش). تاریخ­نگری و تاریخ­نگاری اسماعیلیان. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ـ ـــــــــــــ (1399ش). «اعتبارسنجی گزارش­های تاریخ رسالۀ استتار الامام: منبعی برای بازنویسی تاریخ سیاسی ـ فرهنگی اسماعیلیان پیشاافریقیه». مطالعات تاریخ فرهنگی، ش43: 28-42.
ـ بابائی سیاب، علی؛ فاطمه جان­احمدی و سیّد هاشم آقاجری (1398ش). «تاریخ­نگری اسماعیلیان: مؤلفه­های فلسفۀ نظری تاریخ». تاریخ­نگری و تاریخ­نگاری. ش23: 55-74.
ـ بروکلمان، کارل (بی­تا). تاریخ الأدب العربی. ترجمۀ رمضان عبدالتوّاب و عبدالحلیم نجار. قاهره: دار المعارف.
ـ دفتری، فرهاد (1362ش). «ولادیمیر ایوانف، استادی در اسماعیلیه­شناسی». آینده، ش 8 و 9: 665-668.
ـ رابینسون، چیس ‌اف. (1389ش). تاریخ­نگاری اسلامی. ترجمه مصطفی سبحانی. تهران: پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.
ـ رفاعی، عبدالجبار (1371ش). معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ زکار، سهیل (2007م). الجامع فی أخبار القرامطة فی الأحساء، الشام، العراق، الیمن. دمشق: التکوین.
ـ سزگین، فؤاد (1380ش). تاریخ نگارش­های عربی. ترجمۀ کیکاووس جهانداری و دیگران. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ عمادالدین ادریس (2006م). تاریخ الخلفاء الفاطمیین بالغرب القسم الخاص من کتاب عیون الأخبار. تصحیح محمد یعلاوی. بیروت: دار المغرب الإسلامی.
ـ غالب، مصطفی. مقدمه ← نیشابوری، احمد بن ابراهیم (1416ق).
ـ مقریزی، احمد بن علی (1427ق). المقفی الکبیر. تحقیق محمد یعلاوی. بیروت: دار الغرب الإسلامی.
ـ ـــــــــــــ (1427ق). المقفی الکبیر. تحقیق محمد یعلاوی. بیروت: دار الغرب الاسلامی.
ـ مهنا، عبدالله بن علی (1413ق). لسان اللسان: تهذیب لسان العرب. بیروت: دار الکتب العلمیة ـ منشورات محمدعلی بیضون.
ـ نویری، احمد بن عبدالوهاب (بی­تا). نهایۀ الأرب فی فنون الأدب. قاهره: دار الکتب والوثائق القومیة.
ـ نیشابوری، احمد بن ابراهیم (1416ق). إثبات الإمامة. تحقیق مصطفی غالب. بیروت: دار الأندلس.
ـ یاقوت حموی (1995م). معجم البلدان. بیروت: دار صادر.
ـ الیمانی، محمد بن محمد. صص107-133← ایوانف (1939م).
- Ivanow, Vladmir Alekseevich (1942 AD). Ismaili tradition concerning the rise of the Fatimids. London: Oxford university press.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار