شرح قصیدة الأشباه اثر مُفَجَّع بَصری، شاعر گمنام شیعه

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند

چکیده

مفجّع بصری (د.327ق) ادیب، کاتب، نحوی و لغوی برجستۀ عصر عباسی، از شاعران گمنام عربی‌سراست که در شعر خود به مدح و منقبت اهل بیت(ع) پرداخته است. از چکامه‌های مشهور او «قصیدة الأشباه» است که شاعر در آن با عنایت به حدیث نبوی «اشباه» و احادیث مشابه، و نیز با استناد به آیات قرآن و حوادث صدر اسلام، به ذکر فضایل و مناقب امام علی(ع) و بیان وجوه شباهت ایشان با پیامبران الهی مبادرت کرده است. مفجّع، خود، این قصیده را شرح کرده است. مقالۀ حاضر کوششی است در معرفی این شاعر شیعی و شاهکار ادبی او (قصیدة الأشباه) و نیز معرفی نسخۀ خطّی شرح این قصیده.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sharh-e Qasidat al-ashbah By:Mofajja’ of Basreh

نویسنده [English]

  • Seyyed Morteza Hosseini
چکیده [English]

Mofajja’-e Basri (d. 327 /939) the prominent literary man, scribe, grammarian and philologist during the Abbasid Caliphate, but one of the obscure individuals in terms of writing Arabic poetry, haseulogized the Prophet’s household. One of his celebrated poems is his “Qasidat al-ashbah” (an ode on resemblances) in which the poet, with regard to the prophetic tradition “ashbah” and other traditions, and based on the Qur’anic verses and the events in early Islamic era, has praised the merits and superb attributes of Imam Ali, stating his resemblances to the holy messengers.
The present article seeks to introduce this Shi’i poet and the manuscript of the commentary on his literary masterpiece “Qasidat al-ashbah”.
 

مراجع

- آقابزرگ تهرانی، محمد محسن (بی‌تا)، الذریعة إلى تصانیف الشیعة، بیروت: دار الأضواء.
- ابن‌تیمیّه، احمد بن عبدالحلیم (1986)، منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعة القدریة، به کوشش محمد رشاد سالم، مؤسسۀ قرطبه.
- ابن‌خلّکان، احمد بن محمد (1977)، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، به کوشش احسان عباس، بیروت: دار صادر.
- ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی (1956)، مناقب آل أبی طالب، به کوشش جمعی از علمای نجف، نجف: المطبعة الحیدریة.
- ابن‌عساکر، علی بن حسن (1997)، تاریخ مدینة دمشق، به کوشش علی شیری، بیروت: دار الفکر.
- ابن‌ندیم، محمد بن ابی یعقوب (بی‌تا)، الفهرست، به کوشش رضا تجدد.
- امینی، عبدالحسین احمد (1977)، الغدیر فی الکتاب و السنّة و الأدب، بیروت: دار الکتاب العربی، چ4.
- حافظیان بابلی، ابوالفضل (2006)، «نسخه‎های عکسی: شرح قصیدة الأشباه للمفجّع البصری»، میراث شهاب، سال 11، ش 3 و 4، پیاپی 41 و 42، ص 176-182.
- ذهبی، محمد بن احمد (1987)، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، به کوشش عمر عبدالسلام تَدمُری، بیروت: دار الکتاب العربی.
- شوقی ضیف (2004)، تاریخ الأدب العربی (العصر العباسی الأول)، قاهره: دار المعارف، چ16.
- طبری، محمد بن جریر (بی‌تا)، تاریخ الرسل و الملوک (تاریخ الطبری)، به کوشش جمعی از علما، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
- غفّار، عبدالرسول (1985)، شاعر العقیدة المفجّع البصری، بیروت: دار الزهراء.
- قفطی، علی بن یوسف (1986)، إنباه الرواة علی أنباه النحاة، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره: دار الفکر العربی و بیروت: مؤسسة الکتب الثقافیة.
- مفجّع بصری، ابوعبدالله محمد بن احمد بن عبدالله، (شرح قصیدة الأشباه)، کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی قم، به خطّ احمد نجفعلی امینی، 1354ق.
- منتفکی، عبـدالله صالح (2000)، «معجم ما أُلّف عن أبی طالب»، مجلۀ تراثنا، قم: موسسة آل البیت لإحیاء التراث، ش 63 و 64، ص 163-183.
- میر حامد حسین (1984)، عبقات الأنوار فی إمامة الائمة الأطهار (حدیث التشبیه/الأشباه)، ج16، به کوشش غلام رضا مولانا بروجردی، قم.
- میلانی، سیدعلی حسینی (2000م/1421ق)، تفضیل الأئمة على الأنبیاء، قم: مرکز الابحاث العقائدیه، چاپ اول.
- نجاشی، احمد بن علی (بی‌تا)، الرجال (فهرست أسماء مصنّفی الشیعة)، به کوشش سیدموسى شبیرى زنجانى، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
- یاقوت حموی، شهاب الدین (1993)، معجم الأدباء (إرشاد الأریب إلی معرفة الأدیب)، به کوشش احسان عباس، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
آینه میراث
دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 59
دوفصلنامة ویژة پژوهشهای ادبی و متن شناختی
اسفند 1395
صفحه 237-248

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار