قوسی شوشتری، ادیب گمنام دورۀ صفوی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی

چکیده

قوسی شوشتری، شاعر، مؤلف و خوشنویس سدۀ دهم و یازدهم هجری از جمله ادیبانی است که در کنار هنر شاعری، در حوزه‌های مختلف علمی و ادبی نیز صاحب تألیفات متعدد بوده است. با این همه امروزه آگاهی چندانی از شخصیت و شعر او در دست نداریم. در این مقاله با جست‌وجو در منابعی که از این ادیب دورۀ صفوی نام برده‌اند، دربارۀ زندگی، تألیفات، اشعار و دستنوشته‌های او اطلاعاتی تازه ارائه شده است که نشان می‌دهد او در روزگار خود شهرت و اعتباری داشته است و اهل فضل از آثار او بهره‌ها برده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Qawsi of Shushtar, an unknown literary man from the Safavid period

نویسنده [English]

  • Abbas Begjani
چکیده [English]

Qawsi-e Shushtari, a 17th century poet, writer and calligrapher, is among those men of letters who, besides their poetic art, have produced numerous works in a variety of scientific and literary areas. In spite of all this, little is known today about his personality and poetry.
In the present article, through exploring in the sources that have mentioned this Safavid-period literary scholar, we present new information about his life, writings, poetry and hand-written notes, which indicate that he was a man of some importance and credit in his own time, and that scholars benefited from his works.

اوحدی، تقی‌الدین محمد، عرفات‌العاشقین، تصحیح ذبیح‌الله صاحبکاری و آمنه فخراحمد، تهران، میراث مکتوب و کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، 1389ش.
- ایمان، رحم‌علیخان، منتخب‌اللطایف، تصحیح حسین علیزاده و مهدی علیزاده، تهران، طهوری، 1386ش.
آذر بیگدلی، لطفعلی‌بیگ، آتشکده، تصحیح حسن سادات ناصری، تهران، امیرکبیر، 1338ش.
آرزو، سراج‌الدین علی‌خان، تنبیهالغافلین، تصحیح سید محمد اکرم، لاهور، دانشگاه پنجاب، 1360ش.
آرزو، سراج‌الدین علی‌خان، سراج منیر، تصحیح سید محمد اکرم، اسلام‌آباد، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، 1397ق.
آرزو، سراج‌الدین علی‌خان، مثمر، تصحیح ریحانه خاتون، کراچی، 1991م.
آزاد کشمیری، محمدعلی، نجوم السماء فی تراجم العلماء، تهران، نشر بین‌الملل، 1382ش.
بهادر، صدیق حسن خان، تذکرۀ شمع انجمن، تصحیح محمدکاظم کهدویی، یزد، دانشگاه یزد، 1385ش.
بیانی، مهدی، 1340، «فهرست مجملی از منظومات فارسی»، نشریۀ نسخههای خطی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، دفتر اول.
تاریخ ایران در دورۀ صفویان، 1380، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران، جامی.
جامی، نورالدین عبدالرحمان، نفحات‌الأنس من حضرات القدس، تصحیح محمود عابدی، تهران، اطلاعات، 1370ش.
چندبهار، لاله‌تیک، بهار عجم، تصحیح کاظم دزفولیان، تهران، طلایه، 1380ش.
ح‍اف‍ظیان‌‌ ب‍اب‍لی، ‌اب‍وال‍ف‍ض‍ل، ۱۳۸۴، نسخه‌پژوهی، تهران، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
حائری، عبدالحسین، ۱۳۴۶، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ مجلس، ج 7، تهران، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
حائری، عبدالحسین، 1353، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ مجلس، ج 3، تهران، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
حسینی اشکوری، سید احمد، 1371، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ بزرگ حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، قم، کتابخانۀ مرعشی.
حسینی اشکوری، سید احمد، 1380، فهرست کتابخانۀ مرکز احیای میراث اسلامی، تهران، مرکز احیاء التراث اسلامی.
حسینی شوشتری، علاءالملک، فردوس، تصحیح میر جلال‌الدین حسینی ارموی، تهران، انجمن آثار ملی، 1352ش.
خوشگو، بندرابن داس، سفینۀ خوشگو، تصحیح کمیل اصغر، تهران، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، 1389ش.
داغستانی، علیقلی واله، ریاض‌الشعرا، تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، تهران، اساطیر، 1384ش.
دانش‌پژوه، محمدتقی، 1339، فهرست نسخه‌‏های خطی کتابخانۀ دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران، تهران.
رامپوری، نجم‌الغنی‌خان، 1919م، نهج‌الادب، لکهنو، نول­کشور.
رشیدی، عبدالرشیدبن عبدالغفور الحسینی، فرهنگ رشیدی، تصحیح محمد عباسی، تهران، کتابفروشی بارانی، 1337ش.
زرین‌کوب، عبدالحسین، 1363، سیری در شعر فارسی، تهران، نوین.
سام‌میرزای‌ ص‍ف‍وی، ‌تحفۀ سامی، تصحیح وحید دستگردی، تهران، مطبعۀ ارمغان، 1314ش.
سیستانی، شاه حسین‌­بن غیاث‌الدین محمود، خیرالبیان (ت 1087ق)، نسخۀ خطی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، ش 923.
شفیعی کدکنی، محمدرضا، 1375، شاعری در هجوم منتقدان، تهران، آگه.
صدرایی، علی، 1388، فهرست نسخههای خطی کتابخانۀ عمومی آیت­‌الله گلپایگانی، تهران، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
صفا، ذبیح‌الله، 1378، تاریخ ادبیات در ایران، 8 ج، تهران، فردوس.
طبسی، شمس‌الدین م‍ح‍م‍د، دیوان، تصحیح تقی بینش، مشهد، چاپخانۀ زوار، 1343ش.
علی ابراهیم خلیل، صحف ابراهیم، نسخۀ عکسی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران ش 2974.
غزنوی، سید حسن، دیوان، تصحیح مدرس رضوی، تهران، اساطیر، 1362ش.
فاضل، محمود، 1355، فهرست نسخههای خطی کتابخانۀ دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی مشهد، مشهد، دانشگاه فردوسی.
قوسی شوشتری، مجدالدین علی، مجموعۀ اشعار، نسخۀ کتابخانۀ اسعد افندی، ش 2848.
مصاحب، غلامحسین، 1381، دایرةالمعارف فارسی، ج 1، تهران، امیرکبیر و کتاب‌های جیبی.
منشی، اسکندربیگ، تاریخ عالم‌آرای عباسی، ج 2، تصحیح محمد اسماعیل رضوانی، تهران، دنیای کتاب، 1377ش.
نصرآبادی، محمدطاهر، تذکرۀ نصرآبادی، تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، تهران، اساطیر، 1378ش.
نوایی، میر نظام‌الدین علیشیر، مجالس النفائس، تصحیح علی اصغر حکمت، تهران، کتابخانۀ منوچهری، 1363ش.
نوشاهی، عارف، 1381، «سراج­‌اللغه»، نشر دانش، س 19، ش 4.