محافظه‌کاری و حقیقت‌گویی در تاریخ بیهقی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد تاریخ دانشگاه تهران

چکیده

ابوالفضل بیهقی مورخی آشنا به اصول تاریخ‌­نگاری، داستان‌پردازی ماهر و آگاه به رموز جذب خواننده، و انسانی منصف و جویای حقیقت است. تمامی این خصوصیات، تاریخ وی را به اثری ممتاز بدل کرده است. آنچه در این نوشته می‌خوانیم، کوششی است در جهت شناساندن شیوه‌­هایی که او برای گنجاندن حقایق در مکتوبات خود به کار بسته است. ذهن محتاط و زیرک او جانب احتیاط و محافظه­‌کاری را رها نمی­‌کند تا مبادا بر ساحت حقیقت غباری بنشیند. در این نوشته به نُه شگردِ تلفیق محافظه­‌کاری و حقیقت­‌گویی بیهقی، نیز یازده دلیل بر اثبات حقیقت­‌گویی وی و همچنین به دلایلی که باعث شده‌ است تا به محافظه­‌کاری روی آورد، اشاره می­‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Conservativeness versus expressing the truth in Beyhaqi’s History

نویسندگان [English]

  • Sima Rahmanifar 1
  • Hosseyn Qasemi 2
چکیده [English]

Abu al-Fazl Beyhaqi is an historian well versed in the principles of historiography, a skilled narrator and fully aware of the secrets of attracting his readers, a just man and a seeker of the truth. All these qualities have turned his History into a superb work.
What we read in this article is an attempt to demonstrate the techniques employed by Beyhaqi to include true facts in his writing. Beyhaqi’s prudent and sharp mind hardly fails to maintain foresight and conservativeness lest anyone would be slightly offended.
In the present article, mention is briefly made of nine techniques that are a combination of conservativeness and frankness in expressing the truth; eleven reasons are also proposed to prove his truth-telling, as well as a number of reasons why Beyhaqi has had to incline to conservativeness.
 

- اسلامی ندوشن، محمدعلی، 1350، «جهان‌­بینی بیهقی»، یادنامۀ بیهقی، مشهد، دانشگاه فردوسی.
- اشراقی، احسان، 1381، تصویرگر زمان، تهران، سخن.
- اقبال­‌آشتیانی، عباس، 1378، مجموعه­ مقالات اقبال آشتیانی، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، روزنه.
- بینش، تقی، 1350، «روش علمی در کتاب بیهقی»، یادنامۀ بیهقی، مشهد، دانشگاه فردوسی.
- بیهقی، ابوالفضل، تاریخ بیهقی، تصحیح علی‌­اکبر فیاض، مشهد، دانشگاه فردوسی، 1358ش.
- دبیرسیاقی، محمد، 1348، گزیدۀ تاریخ بیهقی، تهران، جیبی.
- زریاب‌­خویی، عباس، 1368، بزم‌­آورد، تهران، علمی.
- شهسا، احمد، 1372، «ملاحظاتی در مورد تاریخ و تاریخ‌­نگاری»، اطلاعات سیاسی اقتصادی، مرداد و شهریور، ش 71ـ72، ص 54-59.
- عنبرانی، محمود، 1372، «زنده‌­نویس تاریخ»، کیهان اندیشه، بهمن-اسفند، ش 52.
- فروزانفر، بدیع‌الزمان، 1354، مباحثی از تاریخ ادبیات ایران، تهران، دهخدا.
- کاکاوند، رشید، 1388، شعور قلم، تهران، ققنوس.
- محیط طباطبایی، محمد، 1349، «هزارۀ میلاد ابوالفضل بیهقی»، یغما، ش 265، مهر ماه، ص 385-392.
- مصطفوی سبزواری، رضا، 1386، آشنایی با تاریخ بیهقی، تهران، سمت.
- میلانی، عباس، 1372، «تاریخ در تاریخ بیهقی»، ایرانشناسی، ش 20، زمستان، ص 702-721.
- والدمن، مریلین، 1375، زمانۀ زندگی و کارنامۀ بیهقی، ترجمۀ منصوره اتحادیه، تهران، نشر تاریخ ایران.
- وزین‌­پور، نادر، 1358، «بررسی شیوه‌­های تاریخ‌­نویسی در ایران»، دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تربیت‌معلم، ش 5، شهریور، ص 50-60.
- هالت­کار، ادوارد، 1349، تاریخ چیست، ترجمۀ حسن کامشاد، تهران، خوارزمی.
- یوسفی، غلامحسین، 1367، دیداری با اهل قلم، تهران، علمی.
- یوسفی، غلامحسین، 1372، برگ‌هایی در آغوش باد، تهران، علمی.