پایزه‌ای دیگر از سلطان ابوسعید ایلخانی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه هنر تهران

چکیده

پس از معرفی یک پایزۀ نقره متعلق به موزۀ ملی ایران در مقاله‌ای به قلم استاد عبداللّه قوچانی، هیچ نمونۀ دیگری در ایران شناسایی نشده است. نمونۀ دیگری از پایزه‌های دورۀ ایلخانی در موزۀ بنیاد مستضعفان نگهداری می‌شود که شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با پایزۀ نقرۀ موزۀ ملی دارد. با توجه به این‌که در این گونه موارد، مطالعات تطبیقی می‌تواند در قرائت صحیح کتیبه و نحوۀ ساخت و کاربرد مدارک حکومتی دورۀ مغول مهم باشد، در این تحقیق سعی شده است تا با قرائت متنِ روی پایزه و استفاده از متون، تاریخِ ساخت و کابرد آن مشخص شود؛ به‌ویژه، با تکیه بر توصیف‌های رشیدالدین فضل‌اللّه همدانی دربارۀ پایزه‌ها به این مسئله پرداخته می‌شود که مدارک یادشده چه اعتبار و ارزشی در نظام حکومتی یا دیوانی داشته‌اند.
مهم‌ترین سؤالات این پژوهش عبارتند از: پایزۀ موزۀ بنیاد مستضعفان متعلق به چه دوره‌ای است؟ متن و نقوش روی آن بیانگر چه هستند؟ کاربرد و جایگاه آن از نظر اعتبار و ارزش حکومتی چیست؟ و آیا می‌توان از آن برای شناخت بهتر نمونه‌های دیگر استفاده کرد؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Another payzeh [royal order] from the Ilkhanid Soltan Abu Saeid’s times

نویسنده [English]

  • Saeid Khoddari Naeini
چکیده [English]

Since a silver payzeh belonging to Iran’s National Museum was introduced in an article by Abdollah Quchani, no other example has been identified in Iran. Another example of payzeh from the Ilkhanid era, kept at the Museum of the Bonyad-e Mostaz’afan (The Foundation of the Oppressed), bears certain resemblances with and differences from that in the National Museum. Given the fact that in this kind of cases, comparative studies can be effective in the correct reading of inscriptions, manner of making and using the state documents of the Mughal times, in the present study attempts have been made to ascertain the date, make-up, and application of the payzeh in question by reading the inscription on it and making use of relevant texts. Based on the descriptions made by Rashid al-Din Fazlollah Hamadani about payzehs, this question is addressed that of what significance and value were these documents in the running of the state apparatus at the time. The most important questions in this research are as follows: to what period does the payzeh at the Bonyad-e Mostaz’afan Museum belong? What do the text and designs on it point out? What was its use and status in terms of its importance and value in the government set-up? Finally, can it be utilized in better understanding other payzehs?

کلیدواژه‌ها [English]

  • payzeh (paeizeh /Gerege)
  • Abu Saeid Ilkhani
  • dar al-zarb (mint)
  • Old Mogholi script
  • Bonyad-e Mostaz’afan Museum
- اسدی طوسی، 1319، لغت فرس، تصحیح عباس اقبال، تهران، چاپخانۀ مجلس.
- ترابی طباطبایی، جمال، 1347، سکه‌های اسلامی دورۀ ایلخانی و گورکانی، تبریز، موزۀ آذربایجان شرقی.
- جعفری مذهب، محسن، 1380، «سندشناسی اردوی زرین»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش 51 و 52، 12-14.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1379، «پایزه(پائزه)»، دانشنامۀ جهان اسلام، ج 5.
- حافظ ابرو، 1380، زبدة التواریخ، به تصحیح سیدکمال حاج‌سیدجوادی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- حسن ابن علی، المرشد فی الحساب، نسخۀ خطی شمارۀ 2154 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
- حسینی، مهدی، 1385، «نسخه مصور مونس الاحرار»، گلستان هنر، ش 6، 115-122.
- رشیدالدین فضل‌اللّه همدانی، 1940، تاریخ مبارک غازانی: داستان غازان‌خان، چاپِ کارل یان، لندن، استفن اوستین.
- صفری آق قلعه، 1392، «بررسی کتاب‌شناسانۀ آثار استیفا در دورۀ اسلامی»، پیام بهارستان، ش 1 (ویژۀ مالیه و اقتصاد)، 11-96.
- قوچانی، عبداللّه، 1376، «پایزه»، میراث فرهنگی، ش 17، 42-45.
- مازندرانی، عبداللّه ابن محمد، قانون السعادة، نسخۀ خطی شمارۀ 2/6541 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، رسالۀ فلکیه، نسخۀ خطی شمارۀ 1/6541 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
- ناجونغ، عبدالرحمن، 1984، النحت الحجری الاسلامی بمدینه الزیتون [چینی و انگلیسی].
- نخجوانی، محمد بن ‌هندوشاه، 1390، دستور الکاتب فی تعیین المراتب، تصحیح محمود طاووسی، تهران، مؤسسۀ تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن.
- واتابه ریوکو، 1379، «پژوهشی در ساختار مجموعه‌های منشآت دبیری و تحول آیین‌های نگارش در دورۀ مغول (دستور الکاتب، الارشاد فی الانشاء، تحفۀ جلالیه، مصباح الرسائل و مفتاح الفضائل، نفائس الفنون فی عرائس العیون)»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش 32، 28-41.
- Blair, Sheila (2005). “East Meets West under the Mongols”, The silk road journal, Vol. 3, N. 2, 27-33, California.
- Cai MeiBiao 蔡美彪 (1980). The Investigation and Explanation of Two Kinds of Tablets of Yuan Dynasty 元代圆牌两种之考释, Historical Research, Beijing. 125-132.
- Hao Su Min, liu Wen Xing 郝苏民,刘文性 (1985). “The New Explanation of Phagspa and Persian words on Tablets of Yuan Dynasty Excavated in Yangzhou 扬州出土元代圆牌之八思巴文和波斯文再释读”, Journal of Northwest Minorities University (Philosophy and Social Science), Beijing, 94-101.
- Hinz, Walter (1952). Die Resalä-ye falakiyyä [Risāla-iifalakīja dar ʻilm-i-sijaqāt] des ʻAbdollāh Ibn Moḥammad Ibn Kiyā al-Māzandarānī [ʻAbdallāh Ibn-Muhammad Ibn-Kijā al-Māzandarānī]. Wiesbaden: Steiner, 1952.
- Komaroff, Linda & Stefano Carboni (2003). The Legacy of Genghis Khan: Courtly Art and Culture in Western Asia, 1256-1353. New York: Metropolitan Museum of Art; New Haven and London: Yale Univ. Pr.
- Roxburgh, j. David (2013). Persian albums,from dispersal to collection, Yale University Press.
- Seguy ,Marie-Rose(1977). Nameh, Miraj, introduction and commentaries, Scolar Press, London.
- Swietochowski, Marie Lukens & Stefano Carboni (1994). illustrated poetry and epic Images, Metropolitan museum of art, new York.