نگاهی به لغزش‌ها و خطاهای موجود در «دانشنامۀ حکیم مَیسَری»

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشگاه فردوسی مشهد. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی. گروه ادبیات فارسی

چکیده

دانشنامۀ حکیم مَیسَری کهن‌ترین مجموعۀ طبّی به شعر فارسی است که برات زنجانی در سال 1366ش آن را بر اساس تک‌نسخۀ کتابخانه ملّی پاریس ویرایش و در انتشارات دانشگاه تهران به طبع رساند؛ این تصحیح تا کنون چندین بار تجدید چاپ شده است. بر کنار از فواید کتاب، متأسفانه اشکالات عدیده‌ای به آن راه یافته است. مقالۀ حاضر کوشیده ‌است متن چاپ‌شده را با نسخۀ مورد استفادۀ مصحح به دقّت مقابله کند و بخشی از ایرادهای اساسی این تصحیح، اعم از ضبط‌های نادرست، بدخوانی‌های نسخه، اغلاط مطبعی، و دخل و تصرّف‌های مصحح (رعایت نشدن اصل امانت‌داری) را نشان دهد. نتیجۀ این پژوهش حاکی از آن است که به‌سبب اشکالات متعدّدی که به متن مصحَّح دانشنامه راه یافته تصحیح مجدّد آن ضروری است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A look at the lapses and errors in Hakim Maysari’s Dāneshnāme (compendium)

نویسنده [English]

  • akbar heidarian
um.ac.ir
چکیده [English]

Hakim Maysari’s  Dāneshnāmeh is the oldest versified medical collection in Persian. It was edited by Barat Zanjani in 1366 S./ 1987 and published in the Tehran University publications series and reprinted several times. Aside from its benefits, unfortunately this edition suffers from many imperfections.
The present article attempts to closely compare the printed text with the very manuscript used by the editor [Zanjani] and reveal some of the critical inaccuracies of his correction including faulty recordings, misreading of the manuscript, typos, and the editor’s unwarranted interferences (disregarding the principle of faithfulness). The findings of this research indicate that, because of the numerous problems finding their way into the printed text of the Daneshnāmeh, a new correction of the book is called for.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hakim Maysari
  • Dāneshnāmeh
  • Barat Zanjani
  • criticism
  • correction

مراجع

ـ آذر، اسماعیل و محمود عبّاسی و مرجان محلوجیان (1388). «نگاهی به روان‌شناسی چهره در دانشنامۀ حکیم میسری». مجلّۀ حقوق پزشکی، ش10: 13-34.
ـ ابن‌بیطار (1412ق). الجامع لمفردات الادویة. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ـ ابن‌سینا (2005). القانون فی الطب. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ـ ـــــــــــ (1370). قانون در طب. ترجمۀ عبدالرحمن شرفکندی (هه‌ژار). تهران: سروش.
ـ احمد، نذیر (1372). «دربارۀ ممدوح میسری حکیم». مجلّۀ ایران‌شناسی، ش17: 159-167.
ـ جرجانی، سیّد اسماعیل (1350). ذخیرۀ خوارزمشاهی. به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه و ایرج افشار. تهران: انجمن آثار ملی ـ دانشگاه تهران.
ـ ـــــــــــ (1385). الاَغراض الطّبیه و المباحث العلائیّه. تصحیح حسن تاج‌بخش. تهران: دانشگاه تهران با همکاری فرهنگستان علوم.
ـ جمالی یزدی، ابوبکر مطهّر (1386). فرّخ‌نامه. تصحیح ایرج افشار. تهران: امیرکبیر.
ـ جوهری نیشابوری، محمّد بن ابی‌البرکات (1383). جواهرنامۀ نظامی. به کوشش ایرج افشار و همکاری رسول دریاگشت. تهران: میراث مکتوب.
ـ حکیم میسری (1395). دانشنامه در علم پزشکی. به اهتمام برات زنجانی. تهران: دانشگاه تهران.
ـ ـــــــــــ . دانشنامۀ حکیم میسری. نسخۀ خطی شمارۀ R-7799-310 کتابخانۀ ملّی پاریس.
ـ دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغتنامه. تهران: دانشگاه تهران.
ـ زاوش، محمّد (1355). کانی‌شناسی در ایران قدیم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
ـ سمیعی گیلانی، احمد (1386). «مبانی سبک‌شناسی شعر». ادب‌پژوهی، ش2: 49-76.
ـ صادقی محسن‌آباد، هاشم و اکبر حیدریان (1401). «تصحیح چند خطا و لغزش در دانشنامۀ حکیم میسری». کهن‌نامۀ ادب پارسی، ش35: 157-181.
ـ عقیلی خراسانی شیرازی (1371). مخزن ‌الادویه. اُفست از روی چاپ کلکته 1844. تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران (مؤسسۀ مطالعات تاریخ پزشکی).
ـ لازار، ژیلبر (1361). اشعار پراکندۀ قدیمی‌ترین شعرای فارسی‌زبان. تهران: انتشارات کتاب آزاد.
ـ ـــــــــــ (1387). «دو رسالۀ پزشکی از سدۀ چهارم هجری به زبان فارسی (هدایة ‌المتعلمین و دانشنامه)». مجلّۀ نامۀ بهارستان، ش 13 و 14: 189-196.
ـ متینی، جلال (1351). «دربارۀ دانشنامۀ میسری». مجلّۀ دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی مشهد. ش3: 593-628.
ـ معین، محمّد (1388). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.
ـ منصور، عثمان محمّد (2002م). عجائب الطّب النباتی. بیروت: دار التیار الجدید.
ـ ناظم‌الاطباء، میرزا علی‌اکبرخان (1383). پزشکی‌نامه. اُفست از روی چاپ سنگی تهران.
ـ هروی، موفّق­الدّین ابومنصور علی (1364). الابینه عن حقایق الأدویه (روضة الانس و منفعة النفس). تصحیح احمد بهمنیار. به کوشش حسین محبوبی اردکانی. تهران: دانشگاه تهران.
ـ یوسفی، غلامحسین (۱۳۴3). «زبان قدیمی‌ترین آثار نثر فارسی» [از: ژیلبر لازار] . راهنمای کتاب. ج 7: ۱۱۹-۱۲۴.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار