دیباچۀ مرقع شاه محمد مذهب

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه هنر تهران

چکیده

این مقاله با بررسی چند مرقع مهم اواخر سدۀ دهم دیباچه‌­نویسی آنها، تاریخنامه‌های هنر مرقع­‌سازی را مورد مطالعه قرار می‌دهد. یکی از این دیباچه‌ها، دیباچۀ مرقع کتابخانۀ سپهسالار، شاه محمد مذهب است که متنی مشابه آن در چند مرقع دیگر وجود دارد. این مقاله می‌کوشد تا ریشه‌های تاریخی نگارش این متن را نشان دهد. بررسی تحولات مقدمه­‌نویسی مرقعات با تکیه بر مقدمۀ مرقع شاه محمد مذهب که نسخه­‌ای دیگر از مقدمۀ میر محمد باقر پسر میر علی هروی است و نیز استفاده از اسناد دیگر این فرضیه را مطرح می­‌کند که تکرار دیباچه‌ها به اعتبار خط خوش و یا نثر متناسب و یا انتساب به یک هنرمند بزرگ در مرقعات دیگر بوده و باعث شده است نسخه‌های اساس آنها به علت اوراق شدن اغلب این مرقعات و یا دیباچه‌ها و نیز نگارش دیباچه‌های جدید و مشابه شناخته نشوند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The prologue to Shah Mohammad-e Mozahheb’s album

نویسنده [English]

  • Sa’id Khoddari Na’ini
چکیده [English]

By examining several important 16th-century albums, this article is to address the practice of writing prologues and the history of the art of making albums.
One of these prologues is the one prefixed to the Sepahsalar Library album, known as the Shah Mozahheb moraqqa’, which resembles the text of the forewords in several other albums.
The article attempts to demonstrate the historical origins of the text of this prologue. Based on the introduction to Shah Mozahheb’s moraqqa’, which isanother versionofthe prologue written by Mir Mohammad-Baqer, son of Mir Ali Heravi, and other documents, the study of the developments in the writing of introductory notes to albums, suggests this hypothesis that the repetition of forewords in other albums, has been due to their fine calligraphy, appropriate prose style or their attribution to a great artist. This has made the identification of the original text of such prologues impossible because the pages of many of those albums and the prologue have got disarranged and new or similar introductions have been added.

مراجع

ـ آتابای، بدری، 1353، فهرست مرقعات کتابخانۀ سلطنتی، کاخ گلستان، تهران.
ـ آژند، یعقوب، 1385، نگارگری ایران، 2 جلد، سمت، تهران.
ـ آژند، یعقوب، 1386، صادقی بیگ افشار، تهران، امیرکبیر، کتاب‌های جیبی.
ـ آکیموشکین، او. ف و دیگران، 1375، فهرست نسخه‌های خطی مؤسسۀ خاورشناسی فرهنگستان علوم روسیه، مترجم عارف رمضان، قم، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، الهادی.
ـ بیانی، مهدی، 1363، آثار و احوال خوشنویسان، تهران، علمی.
ـ خودداری نایینی، سعید، 1390، فهرست مرقعات و آلبوم‌های عکس کتابخانۀ ملک، قم، مجمع ذخایر اسلامی.
ـ خودداری نایینی، سعید، 1391، «دیباچۀ چند مرقع»، مجموعه ­مقالات اوراق عتیق، دفتر دوم، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، ص 13ـ65.
ـ خودداری نایینی، سعید، 1392، پژوهشی در مرقع‌­سازی سدۀ 12 و 13 هجری، رسالۀ دکتری مطالعات عالی هنر، دانشکدۀ هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
ـ دانش‌­پژوه، محمدتقی، 1360، مرقع­‌سازی و جنگ‌­نویسی، «فرخنده پیام»، یادگارنامۀ استاد دکتر غلامحسین یوسفی، مشهد، ص 149.
ـ رعناحسینی، کرامت، 1385، «خطبۀ مرقع شمس‌­الدین محمد میرک»، فرهنگ ایران زمین، ش 27، تهران، سخن.
ـ سکی، یوشیفوسا، 1381، «دیباچۀ قطب‌­الدین محمد قصه­‌خوان بر مرقع شاه طهماسب»، نامۀ بهارستان، ش 6، ص 309.
ـ سکی، یوشیفوسا، 1391، «گزارشی از شیوۀ ساخت و ترسیم جداول دوازده مرقع کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی»، نامۀ بهارستان.
ـ سهیلی خوانساری، احمد، 1347، مرقع گلشن، تحلیلی از یک سند تاریخی، ش 73، ص 16ـ17.
ـ شرف­‌الدین علی یزدی، 1388، منشآت، تصحیح ایرج افشار و محمدرضا ابوئی مهریزی، تهران، ثریا.
ـ شکراللهی، احسان­‌الله، 1382، «مکتب صفا، اخلاق خوشنویسی، مرقع همایون پادشاه یا پدر و فرزندی هنر پناه»، پیام بهارستان، ش 29، 26.
ـ قاضی احمد قمی، 1359، گلستان هنر، تصحیح احمد خوانساری، تهران، منوچهری.
ـ کریم‌­زادۀ تبریزی، محمد علی، 1369، احوال و آثار نقاشان قدیم ایران و برخی از مشاهیر نگارگر هند و عثمانی، مؤلف، لندن.
ـ محیط طباطبایی، محمد، 1346، «تحلیلی از یک سند تاریخی، راجع به مرقع پادشاهی، گلشن و چمن»، هنر و مردم، ش 61ـ62، ص 40ـ47.
ـ ﻣﻬﺪی‌­زﺍﺩﻩ، ﻣﺼﻄفی، و ﺣﺴﻴﻦ ﺭﺯﺍقی، 1369، ﻣﻨﺘﺨبی ﺍﺯ ﻣﺮﻗﻌﺎﺕ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧۀ ﻣﺮﮐﺰی ﺁﺳﺘﺎﻥ ﻗﺪﺱ رﺿﻮی، مشهد، ﺁﺳﺘﺎﻥ ﻗﺪﺱ.
 
 ـThackston,Weeler, M، 2001, Album Prefaces and Other Documents on the History of Calligraphers and Painters,brill.
ـ Roxburgh, David J., 2000, Prefacing the Image, The Writing Art History in SixteenthـCentury Iran,brill.
ـ Roxburgh, David J., 2005, Persian album, from dispersal to collection, Yale University Press.
ـ Wright, Elaine, 2008, Muraqqa', Imperial Mughal Albums from the Chester Beatty Library, Virginia.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار