قصیده‌ای از سید حسن غزنوی در دیوان سنایی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه خوارزمی

2 دانشجوی دکتری دانشگاه خوارزمی

چکیده

انتساب شعری (قصیده، غزل، و...) به دو یا چند شاعر در تاریخ ادبیات فارسی نمونه‌های فراوانی دارد. ادبای ما معمولاً برای تعیین درستی و نادرستی نسبتِ چنین اشعاری به یک شاعر روش‌هایی به کار بسته‌اند که بر معیارهای ذوقی و شخصی استوار بوده است و در این زمینه آیین عملی و قابل اتباعی طرح نکرده‌اند. امروزه توسعۀ دانش‌های سبک‌شناسی و زبان‌شناسی ابزارهای شناختی تازه به دست می‌دهند که به کمک آن‌ها به شیوۀ خرسندکننده‌ای می‌توان متون گذشته را ارزیابی کرد و گویندۀ واقعی شعری را باز شناخت. از جملۀ قصایدی که به دو گویندۀ هم‌روزگار و همشهری نسبت داده شده است، قصیده‌ای است که در دیوان سنایی غزنوی و سید حسن غزنوی آمده است. در این مقاله با شناسایی و معرفی عواملی که چنین اشتباه و التباسی را پیش آورده‌اند، قصیده را از منظر نسخه‌شناسی و سبک‌شناسی بررسی کرده‌ایم و صحت نسبت آن را به سید حسن غزنوی نشان داده‌ایم. در پایان نیز با عرضۀ صورت تازه‌ای از قصیده خطاهای آن را در دیوان چاپیِ شاعر باز نموده‌ایم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sayyed Hasan of Ghazne's qasideh in Sana'i's Divan

نویسندگان [English]

  • Mahmud Abedi 1
  • Abbas Begjani 2
1
2
چکیده [English]

The attribution of a poem (qasideh, ghazal, and …) to two or several poets is fairly widespread in the history of Persian literature. In order to ascertain the accuracy or inaccuracy of such attribution, our scholars have usually applied certain techniques that are based on their own personal taste, having devised in this respect no practical and acceptable guidelines.
Nowadays, the expansion of stylistic and linguistic sciences provide us with cognitive means with the help of which old texts can be satisfactorily assessed and the true author be identified. One of the qasidehs attributed to two contemporary poets and fellow-citizens in the one appearing both in Sana'i's and Sayyed Hasan of Ghazne's Divans.
In the present article, by identifying and introducing the causes of such confusion and erroneous attribution, the qasideh in question has been examined from a codicological and stylistic perspective, and its ascription to Sayyed Hasan has been shown. In the end, by presenting a new version of the qasideh, its errors in the poet's printed Divan have been demonstrated.

مراجع

ـ ازرقی هروی، 1336، دیوان ازرقی هروی، تصحیح سعید نفیسی، تهران، زوار.
ـ افشار، ایرج، دانش‌پژوه، محمدتقی، 1354، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ ملی ملک، ج 2، تهران، کتابخانۀ ملک.
ـ انوار، سید عبدالله، 1356، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ ملی ایران، ج 5، تهران، کتابخانۀ ملی.
ـ انوری، اوحدالدین علی، 1364، دیوان انوری، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، 2 ج، تهران، علمی و فرهنگی.
ـ بشیر، علی اصغر، 1356، کلیّات اشعار حکیم سنایی غزنوی، چ عکسی، کابل، مؤسسۀ انتشارات بیهقی.
ـ جبلی، عبدالواسع، 1361، دیوان عبدالواسع جبلی، تصحیح ذبیح‌الله صفا، تهران، امیرکبیر.
ـ جلالی پندری، یدالله، 1381، روایت‌های نادرست از اشعار حکیم سنایی غزنوی، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، ش 185.
ـ دانش‌پژوه، محمدتقی، 1348، فهرست میکروفیلم‌های کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، ج 1، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
- دهخدا، علی اکبر، 1372، لغت‌نامه، تهران، دانشگاه تهران.
ـ زرین‌کوب، عبدالحسین، 1354، نقد ادبی، ج 1، تهران، امیرکبیر.
ـ سنایی، ابوالمجد مجدودبن آدم، 1336، دیوان سنایی، ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻣﺼﻔﺎ، ﺗﻬﺮان، اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، 1354، دیوان سنایی، تصحیح محمدتقی مدرّس رضوی، تهران، کتابخانۀ سنایی.
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا، 1376، موسیقی شعر، تهران، آگه.
ـ صدرایی خویی، علی، 1376، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، ج 26، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
ـ صفا، ذبیح‌الله، 1378، تاریخ ادبیات در ایران، ج 2، تهران، فردوس.
ـ طه حسین، 1933م، فی الادب الجاهلی، قاهره، مطبعة فاروق.
ـ عمادی شهریاری، 1381، دیوان عمادی شهریاری، تصحیح ذبیح‌الله حبیبی‌نژاد، تهران، طلایه.
ـ غزنوی، سید حسن، 1362، دیوان سید حسن غزنوی، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران، اساطیر.
ـ فاضل، محمود، 1354، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، مشهد، دانشگاه فردوسی.
ـ فروزانفر، بدیع‌الزمان، 1350، سخن و سخنوران، تهران، خوارزمی.
ـ مایل هروی، نجیب، 1380، تاریخ نسخه‌‏پردازی و تصحیح انتقادی نسخه‏‌های خطی، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
ـ محیط طباطبایی، محمد، 1317، این قصیده از کیست؟، تعلیم و تربیت (آموزش و پرورش)، س 8، ش 11 و 12.
ـ معزّی، محمدبن عبدالملک، 1362، دیوان امیرمعزّی، تصحیح ناصر هیّری، تهران، نشر مرزبان.
ـ منزوی، علی‌نقی، 1330، فهرست کتابخانۀ اهدایی آقای سید محمد مشکوة به کتابخانۀ دانشگاه تهران، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
ـ مولوی، جلال‌الدین محمد، 1355، کلیات شمس، تصحیح بدیع‌­الزمان فروزانفر، تهران، امیرکبیر.
ـ هدایت، رضاقلی‌خان، 1382، مجمع‎الفصحا، تصحیح مظاهر مصفّا، ج 1، تهران، امیرکبیر.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار