برگه‌هایی از قرآنی کهن و پراکنده در جهان در موزۀ رضا عباسی تهران

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

قرآن‌های کهنِ متعلق به قرون آغازین اسلامی، به‌ویژه سه قرن نخست، کمیاب و ارزشمندند. برگه­‌هایی از یکی از معدود مصاحف کوفی بسیار کهن در موزۀ رضا عباسی تهران نگهداری می‌شود، که هرچند این برگه‌ها، مجزا و حتی دارای تاریخ‌های متفاوت بین قرن­‌های ­سوم و چهارم دانسته شده، در واقع همگی متعلق به یک مصحفند. برگه‌های دیگری از این مصحف از حدود چهل سال پیش به حراجی­‌های لندن و از آن‌جا به موزه‌­ها و کلکسیون­‌های شخصی در دیگر نقاط جهان راه یافته و تاریخ کتابت آن‌ها قرن دوم هجری و دورۀ عباسیان دانسته شده است. مقالۀ حاضر به بررسی و معرفی نُه برگۀ موجود از این قرآن در موزۀ رضا عباسی و برخی برگه‌های دیگر آن در خارج از ایران می‌پردازد و می­‌کوشد ویژگی‌های ظاهری و متنی منحصربه‌فرد این مصحف را نشان دهد که در پاره‌ای موارد، مانند بازتاب قرائات شاذ و نادر و رسم‌الخط کلمات، جالب و کم‌نظیر است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Folios of an old Qur’an, scattered around the world, In the Reza Abbasi Museum, Tehran

نویسنده [English]

  • Ala Vahidnia
Institute for Humanities and Cultural Studies, Assistant Professor
چکیده [English]

Old Qur’ans, belonging to the early Islamic centuries, particularly the first three centuries, are rare and, for that reason, precious. Folios of one of the few Kufi copies of the Qur’an are kept at Tehran’s Reza Abbasi Museum. Although the folios are separate from one another, and even dated differently ranging between 3rd-4th centuries, indeed, they all belong to the same Qur’an. Since nearly forty years ago, other folios of this holy book have found their way to London auctions and, from there, to museums and private collections in other parts of the world, their transcription date having been reckoned at the 2nd century A.H. and the Abbasid time.
The present article tries to explore and introduce the existing 9 folios of the Qur’an in the Reza Abbasi Museum as well as some other folios outside of Iran, with a view to demonstrating its unique visible as well as textual features of this Qur’an, some of which, such as the rare readings and orthography of words, are exceptionally interesting.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reza Abbasi Museum
  • manuscript Qur’an
  • Kufi Qur’an
  • rare readings
  • scribing the Qur’an

مراجع

ـ  قرآن کریم. برگۀ شمارۀ 2332 در موزۀ رضا عباسی، تهران.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ 2333 در موزۀ رضا عباسی، تهران.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ 2334 در موزۀ رضا عباسی، تهران.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ 2335 در موزۀ رضا عباسی، تهران.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ 2336 در موزۀ رضا عباسی، تهران.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ 2317 در موزۀ رضا عباسی، تهران.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ 2349 در موزۀ رضا عباسی، تهران.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ 4747 در موزۀ رضا عباسی، تهران.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ بدون شماره به خط کوفی در موزۀ رضا عباسی، تهران.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ KFQ46 در کلکسیون داوود خلیلی، لندن.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ KFQ47 در کلکسیون ناصر داوود خلیلی، لندن.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ KFQ71 در کلکسیون ناصر داوود خلیلی، لندن.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ ؟ در کلکسیون ناصر داوود خلیلی، کپنهاگ.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ M.73.5.508 در کلکسیون خوشنویسی اسلامی در موزۀ هنرهای لس‌آنجلس (LACMA).
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ M.73.5.510 در کلکسیون خوشنویسی اسلامی در موزۀ هنرهای لس‌آنجلس (LACMA).
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ M.73.5.511 در کلکسیون خوشنویسی اسلامی در موزۀ هنرهای لس‌آنجلس (LACMA).
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ M.73.5.515 در کلکسیون خوشنویسی اسلامی در موزۀ هنرهای لس‌آنجلس (LACMA).
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ M.2002.1.383 در کلکسیون خوشنویسی اسلامی در موزۀ هنرهای لس‌آنجلس (LACMA).
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ 1995.186 در موزۀ بروکلین، نیویورک.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ LTS1998.2.3 در نگارخانۀ آرتور سکلر، واشنگتن دی‌.سی.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ Hs. or. 2452 در کتابخانۀ ملی آلمان، برلین.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ ارائه‌شده در حراجی بُنهامز، لندن، 1 مه 2003، شمارۀ 2.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ ارائه‌شده در حراجی کریستیز (کلکسیون سعید معتمد)، 22 آوریل 2013، شمارۀ 38.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ ارائه‌شده در حراجی ساتبیز، لندن، 24 اکتبر 2007، شمارۀ 2.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ ارائه‌شده در حراجی ساتبیز، دوحه، 16 دسامبر 2010، شمارۀ 144.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ ارائه‌شده در حراجی ساتبیز، دوحه، 16 دسامبر 2010، شمارۀ 145.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ ارائه‌شده در حراجی ساتبیز، لندن، 5 اکتبر 2010، شمارۀ 4.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ ارائه‌شده در حراجی کریستیز، لندن، 23 اکتبر 2007، شمارۀ 1.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ ارائه‌شده در حراجی کریستیز، لندن، 6 اکتبر 2011، شمارۀ 25.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ ارائه‌شده در حراجی ساتبیز، لندن، 8 اکتبر 2008، شمارۀ 1.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ ارائه‌شده در حراجی کریستیز، لندن، 5 اکتبر 2010، شمارۀ 53.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ ms 4597 در کلکسیون مارتین شوین، اسلو و لندن.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ EA2009.18 در موزۀ اشمولین، آکسفورد.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ 2004.5.40 در موزۀ هنرهای اسلامی مالزی، پیش‌تر برگۀ ارائه‌ شده در حراجی ساتبیز، لاندرز (لندن)، 28 آوریل 2004، شمارۀ 3.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ Or.14.375 در کلکسیون لایدن.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ TM-4321-2 در موزۀ تروپن، آمستردام.
ـ  ـــــــــــــــــــ. برگۀ شمارۀ 64.2071 در موزۀ بوستون.
ـ  ـــــــــــــــــــ. نسخۀ شمارۀ Arabe 379 کتابخانۀ ملی فرانسه.
ـ  ـــــــــــــــــــ. نسخۀ شمارۀ Arabe 5123 کتابخانۀ ملی فرانسه.
ـ  ـــــــــــــــــــ. نسخۀ شمارۀ MS Add.1147 دانشگاه کمبریج.
ـ  ـــــــــــــــــــ. (1390). منتخب آثار خطوط کوفی در نمایشگاه موزۀ رضا عباسی. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و موزۀ رضا عباسی، تهران: انتشارات سبحان نور.
ـ  ابن‌جنّی، ابی الفتح عثمان (1419 ق). المحتسب فی تبیین وجوه شواذ القراءات و الإیضاح عنها. تحقیق: محمد عبدالقادر عطا. بیروت: دار کتب العلمیة.
ـ  ابن‌جزری، محمد (1933 م). غایة النهایة. به کوشش: برگشترسر. قاهره: مکتبة الخانجی.
ـ  ابن‌خالویه (بی‌تا). مختصر فی شواذ القرآن من کتاب البدیع. قاهره: مکتبة المتنبی.
ـ  ابن‌مجاهد، ابوبکر (1400ق). السبعة فی القراءات. تحقیق: شوقی ضیف. مصر: دار المعارف.
ـ  خطیب، عبداللطیف (2004م). معجم القرائات. دمشق: دار سعدالدین للطباعة و النشر و التوزیع.
ـ  دانی، ابوعمرو عثمان بن سعید (1997م). المحکم فی نقط المصاحف. تحقیق: عزة حسن. دمشق: دار الفکر، الطبعة الثانیة.
ـ  سجستانی، ابوداود (2002م). کتاب المصاحف. تحقیق: محب‌الدین عبدالسبحان واعظ. قاهره: دار البشائر الاسلامیة.
ـ  کرمانی، محمد بن ابی‌نصر (بی‌تا). شواذ القراءات. تحقیق: شمران العجلی. بیروت: مؤسسة البلاغ.
ـ  مقدسی، محمد (1987م). احسن التقاسیم. تحقیق: محمد مخزوم. بیروت: دار صادر.
ـ  Déroche, François (1992). The Abbasid Tradition: Qur'ans of the 8th to 10th Centuries AD (Nasser D.Khalili Collection of Islamic Art). London: Oxford.
ـ  Puin, Elisabeth (2010). “Einfrüher Koran palimpsestaus Ṣan‘ā’ (DAM 01–27.1) – Teil III: Einnicht-‘uṯmānischer Koran”. in Die Entstehungeiner Weltreligion I: Von der koranischen Bewegungzum Frühislam, ed. Markus Groß et al. Berlin: Hans Schiler.
ـ  Goudarzi, Mohsen. And Sadeghi, Behnam (2012). “Ṣanʿāʾ 1 and the Origins of the Qurʾān”. Der Islam: Zeitschriftfür Geschichte und Kultur des islamischen Orients, 87i-ii: 1-129.
ـ  Oriental Manuscripts and Miniatures. Sotheby's auction catalogue sale date, 15 October 1997.
ـ  A Princely Collection Treasures from the Islamic World, Sotheby's auction catalogue sale. Date - 5th October 2010.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار