تأملی در احوال علی بن عیسی اِربِلی و اخبار امام‌ رضا (ع) در کشف‌الغمّه

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع)

چکیده

مقالۀ حاضر نگاهی گذرا بر احوال بها‌ء‌الدین علی‌بن عیسی اربلی صاحب کشف‌الغمّه فی معرفة‌الائمه دارد و ضمن آن برخی از برجسته‌ترین ابعاد شخصیتی وی چون تبار کردی و شهرت تشیع او و نیز منزلت دیوانی‌اش به اجمال بررسی شده است. در پایان نیز، به لحاظ اهمیت رویکرد خاصی که اربلی به احوال امام رضا (ع) و روابط آن حضرت با مأمون عباسی در فصل خاص آن امام در کشف‌الغمّه به کار برده، به عنوان فصلی شاخص از انعکاس آرای اربلی در آن کتاب توجه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A study of the life of Ali b. Isa Erbili and Imam Reza’s biographical account In Kashf al-Ghomma

نویسنده [English]

  • Mohammad Reza Abui Mehrizi
چکیده [English]

The present article is a brief study of the life-story of Baha al-Din Ali b. Isa of Erbil, author of The Kashf al-Ghomma fi Marefat al-A’imma, glancing through some of his most outstanding personal dimensions, such as his Kurdish descent, probable Shi’i orientation, and divani (governmental) standing. Since Erbili adopts a special approach, in one the chapters of the Kashf al-Ghomma, to Imam Reza’s life and his relations with the Abbasid Caliph Ma’mun, this part of the book is given special attention as a prominent chapter presenting Erbili’s views.

ـ ابن شاکر کتبی، محمد، فوات‌الفویات، تحقیق احسان عباس، بیروت، 1974م.
ـ ابن عماد الحنبلی، ابی‌الفلاح عبدالحی، شذرات‌الذّهب فی اخبار من ذهب، بیروت، داراحیاء التراث‌العربی، بی‌تا.
ـ ابن فوطی البغدادی، کمال‌الدین ابی‌الفضل عبدالرزاق، الحوادث‌الجامعه و التجارب‌النافعه فی المائة السّابعه، بیروت، دارالفکر ‌الحدیث، 1407ق.
ـ ابن فوطی البغدادی، کمال‌الدین ابی‌الفضل عبدالرّزاق، مجمع‌الآداب فی معجم‌الالقاب، تحقیق محمدکاظم، تهران، مؤسسة ‌الطّباعة و النشر وزارة‌ الثقافة و الارشاد الاسلامی، 1374ش.
ـ الإربلی، بهاء‌الدین علی‌بن عیسی، التذکرة‌الفخریه، تحقیق نوری حمودی القیسی و حاتم صالح الضّامن، بغداد، مطبعة‌المجمع العلمی‌ العراقی، 1404ق.
ـ الإربلی، بهاء‌الدین علی‌بن عیسی، کشف‌الغمّه فی معرفة‌الائمه، تحقیق علی الفاضلی، تهران، مرکز ‌الطباعة‌ و النشر للمجمع‌ العالمی لأهل ‌البیت (ع)، 1426ق.
ـ الإربلی، بهاء‌الدین علی‌بن عیسی، کشف‌الغمّه فی معرفة‌الائمه، همراه با ترجمه و شرح فارسی علی‌بن حسن زواره‌ای موسوم به ترجمة‌المناقب، تصحیح آقا سید ابراهیم میانجی، تهران، اسلامیه، 1381ش.
ـ افندی الاصفهانی، میرزا عبدالله، ریاض‌العلماء و حیاض‌الفضلاء، تحقیق سید احمد حسینی، قم، منشورات مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی، 1403ق.
ـ امینی هروی، صدرالدین ابراهیم، فتوحات شاهی، دفتر اول (نسخۀ خطی، کتابت 1175ق)، کتابخانۀ وزیری یزد، شمارۀ 123.
ـ حاجی خلیفه (القسطنطنی الرومی الحنفی)، مصطفی‌بن عبدالله، کشف‌الظّنون عن اسامی الکتب و الفنون، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
ـ حر عاملی، محمدبن حسن، امل‌الآمل، تحقیق سید احمد حسینی، نجف، مطبعة‌الآداب، 1385ق.
ـ حموی، یاقوت‌بن عبدالله، معجم‌البلدان، بیروت، دار صادر، 1995م.
ـ خنجی، فضل‌الله‌بن روزبهان، مهمان‌نامۀ بخارا، به اهتمام منوچهر ستوده، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1341ش.
ـ الذهبی، شمس‌الدین محمد، تاریخ‌الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتاب ‌العربی، 1413ق.
ـ ستوده، منوچهر، 1341، «مقدمۀ مصحح» خنجی.
ـ الصفدی، صلاح‌الدین خلیل‌بن ایبک، نکت‌الهمیان فی نکت‌العمیان، تحقیق احمد زکی بک، قاهره، مکتبة‌ الثقافة ‌الدینیه، 1420ق.
ـ الصفدی، صلاح‌الدین خلیل‌بن ایبک، الوافی‌بالوفیات، تحقیق محمد الحجیری، اشتوتگارت، دارالنّشر فرانز شتاینر، 1411ق.
ـ طهرانی، شیخ آقا بزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، 1403ق.
ـ طهرانی، شیخ آقا بزرگ، طبقات اعلام‌الشیعه، قم، مؤسسۀ اسماعیلیان، بی‌تا.
ـ فاضلی، علی، 1426ق، «مقدمۀ مصحّح» ‌ الإربلی (کشف‌الغمّه، تحقیق علی الفاضلی).
ـ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، به اهتمام سید جواد علوی و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب ‌الاسلامیه، 1362ش.
ـ وصّاف شیرازی، شرف‌الدین عبدالله، تجزیة‌الامصار و تجزیة‌الاعصار، ج 1، چاپ سنگی، تصحیح محمد کاظم، بی‌جا، دارالطّباعة حاجی احمد آقا، 1314ق.
ـ الهذبانی الإربلی، عزالدین محمدبن ابی‌الهیجاء، تاریخ ابن ابی‌الهیجاء، تحقیق صبحی عبدالمنعم محمد، قاهره، ریاض‌الصّالحین، 1413ق.